Jozefi
Jozefi ose Josifi (Hebraisht: יוֹסֵף, fjalë për fjalë "Ai do të shtojë"; arabisht: يوسف, romanizuar: Yūsuf; greqishtja e lashtë: Ἰωσήφ, romanizuar: Iōsēph) është një figurë e rëndësishme në Librin e Zanafillës. Ai ishte i pari nga dy djemtë e Jakobit dhe Rakelës (fëmija i dymbëdhjetë dhe djali i njëmbëdhjetë i Jakobit). Ai është themeluesi i fisit të Jozefit. Historia e tij funksionon si një shpjegim për rezidencën e Izraelit në Egjipt. Ai është djali i preferuar i patriarkut Jakob dhe vëllezërit e tij xhelozë e shesin si skllav në Egjipt, ku përfundimisht përfundon i burgosur. Megjithatë, pasi interpretoi saktë ëndrrat e faraonit, ai ngrihet në vendin e dytë në Egjipt dhe shpëton Egjiptin gjatë një zie buke. Familja e Jakobit udhëton në Egjipt për t'i shpëtuar zisë së bukës dhe është nëpërmjet tij që u jepet leja për t'u vendosur në Tokën e Goshenit (pjesa lindore e deltës së Nilit).
Jozefi | |
|---|---|
יוֹסֵף | |
 Jozefi u njoh nga vëllezërit e tij (1863), pikturuar nga Léon Pierre Urbain Bourgeois | |
| Vendi i prehjes | Varri i Jozefit, Nablus |
| Emrat e tjerë | Zaphnath-Paaneah (צָפְנַת פַּעְנֵחַ) |
| Bashkëshorti/ja | Asenath |
| Fëmijë | |
| Prindër | |
| Të afërm |
|
Përbërja e tregimit mund të datohet në periudhën midis shekullit të 7-të pes dhe çerekut të tretë të shekullit të 5-të pes, që është afërsisht periudha në të cilën studiuesit e datojnë Librin e Zanafillës.[2]
Në traditën rabinike, ai konsiderohet si paraardhësi i një Mesihu të dytë të quajtur "Mashiach ben Yosef", i cili do të luftojë kundër forcave të së keqes së bashku me Mashiach ben David dhe do të vdesë në luftime me armiqtë e Zotit dhe Izraelit.[3]
Etimologjia
RedaktoBibla ofron dy shpjegime për emrin Jozef: së pari ai krahasohet me rrënjën hebraike אסף (ʾ-s-p), që do të thotë "të mbledhësh, të heqësh":[4] "Dhe ajo u ngjiz dhe lindi një djalë; dhe tha: "Perëndia e hoqi turpin tim". (Zanafilla 30:23);[5] Jozef më pas identifikohet me rrënjën e ngjashme יסף (y-s-p), që do të thotë "të shtosh":[6] "Dhe ajo i vuri emrin Jozef; dhe tha: "Zoti më shtoftë një bir tjetër". (Zanafilla 30:24).[7][8]
Rrëfim biblik
RedaktoLindja dhe familja
RedaktoJozefi, biri i Jakobit dhe Rakelës, jetonte në tokën e Kanaanit me dhjetë gjysmë vëllezër, një vëlla të plotë dhe të paktën një gjysmëmotër. Ai ishte i parëlinduri i Rakelës dhe djali i njëmbëdhjetë i Jakobit. Nga të gjithë djemtë, Jozefi u preferua nga babai i tij, i cili i dha atij një "pallto të gjatë me shumë ngjyra".[a] Kur Jozefi ishte shtatëmbëdhjetë vjeç, ai ndau me vëllezërit e tij dy ëndrra që kishte parë: në ëndrrën e parë, Jozefi dhe vëllezërit e tij mblodhën tufa me grurë, nga të cilat ato që mblodhën vëllezërit e tij, u përkulën para të tijve. Në ëndrrën e dytë, dielli (babai), hëna (nëna) dhe njëmbëdhjetë yje (vëllezërit) iu përkulën vetë Jozefit. Këto ëndrra, duke nënkuptuar epërsinë e tij, zemëruan vëllezërit e tij (Zanafilla 37:1–11) dhe i bënë vëllezërit të komplotojnë vdekjen e tij.
Komplot kundër Jozefit
Redakto
Gjysmë vëllezërit e Jozefit ishin xhelozë për të; (Zanafilla 37:18–20) prandaj, në Dothan, shumica e tyre komplotuan për ta vrarë, me përjashtim të Rubenit,[9] i cili sugjeroi që Jozefi të hidhej në një sternë të zbrazët, duke synuar të shpëtonte vetë Jozefin. Duke mos qenë të vetëdijshëm për këtë qëllim dytësor, të tjerët iu bindën së pari.[b] Pasi e burgosën Jozefin, vëllezërit panë një karvan devesh që transportonte erëza dhe parfume në Egjipt dhe ua shitën Jozefin këtyre tregtarëve. Pas kësaj, vëllezërit fajtorë lyen gjak cjapi në pallton e Jozefit dhe ia treguan Jakobit, i cili prandaj besoi se Jozefi kishte vdekur. (Zanafilla 37:12–35).
Shtëpia e Potifarit
RedaktoNë fund, Jozefi iu shit Potifarit, kapitenit të rojes së Faraonit.[10] Më vonë, Jozefi u bë shërbëtori personal i Potifarit dhe më pas mbikëqyrësi i shtëpisë së tij. Këtu, gruaja e Potifarit (e quajtur Zuleika në traditën e mëvonshme) u përpoq të joshte Jozefin, të cilën ai e refuzoi. E zemëruar nga ikja e tij prej saj, ajo bëri një akuzë të rreme për përdhunim dhe kështu siguroi burgimin e tij (Zanafilla 39:1–20).
Jozefi në burg
Redakto
Gardiani e vuri Jozefin në krye të të burgosurve të tjerë, dhe menjëherë pas kësaj kupëmbajtësi dhe bukëpjekësi i Faraonit, të cilët kishin ofenduar Faraonin, u hodhën në burg.[11] Të dy patën ëndrra dhe Jozefi, duke qenë në gjendje të interpretonte ëndrrat, kërkoi t'i dëgjonte ato. Ëndrra e kupëmbajtësit ishte për një hardhi me tre degë që lulëzonin. Dhe ndërsa po lulëzonte, i dolën lulet dhe dhanë rrush. Kupëmbajtësi e mori atë rrush dhe e shtrydhi në kupën e Faraonit dhe e vuri kupën në dorën e Faraonit. Jozefi e interpretoi këtë ëndërr si kupëmbajtësi duke iu kthyer Faraonit si kupëmbajtësi brenda tri ditëve. Ëndrra e bukëpjekësit ishte rreth tre kosha plot me bukë për faraonin, dhe zogjtë po hanin bukën nga ato kosha. Jozefi e interpretoi këtë ëndërr si bukëpjekësi duke u varur brenda tre ditësh dhe duke i ngrënë mishin e tij nga zogjtë.[12] Jozefi kërkoi që kupëmbajtësi t'ia përmendte Faraonit për të siguruar lirimin e tij nga burgu,[13] por kupëmbajtësi, i rivendosur në detyrë, e harroi Jozefin.[14] Pas dy vitesh të tjera, Faraoni pa në ëndërr shtatë lopë të dobëta që hëngrën shtatë lopë të majme; dhe shtatë kallinj të tharë që hëngrën shtatë kallinj të trashë. Kur këshilltarët e faraonit nuk arritën t'i interpretonin këto ëndrra, kupëmbajtësi iu kujtua Jozefit. Më pas u thirr Jozefi. Ai e interpretoi ëndrrën si shtatë vite bollëk të ndjekur nga shtatë vjet zije buke dhe e këshilloi Faraonin të ruante drithin e tepërt.
Veziri i Egjiptit
RedaktoPas parashikimit, Jozefi u bë vezir, me emrin Zaphnath-Paaneah (hebraisht: צָפְנַת פַּעְנֵחַ Ṣāp̄naṯ Paʿnēaḥ).[15] dhe iu dha Asenath, e bija e Potiferahut, prift i Onit, për grua. Gjatë shtatë viteve të bollëkut, Jozefi u sigurua që depot të ishin plot dhe që të gjitha prodhimet të peshoheshin. Në vitin e gjashtë, Asenath i lindi Jozefit dy fëmijë: Manasin dhe Efraimin. Kur erdhi zia e bukës, ishte aq e rëndë sa njerëzit nga kombet përreth erdhën në Egjipt për të blerë bukë. Tregimi tregon gjithashtu se ata shkuan drejt e te Jozefi ose iu drejtuan atij, madje edhe nga vetë Faraoni (Zanafilla 41:37–57]). Si mjet i fundit, të gjithë banorët e Egjiptit, më pak klasa priftërore egjiptiane, i shitën pronat e tyre dhe më vonë veten (si skllevër) Jozefit për farë; prandaj Jozefi vendosi një mandat që, për shkak se njerëzit do të mbillnin dhe korrnin farën në pronën e qeverisë, një e pesta e prodhimit t'i shkonte Faraonit. Ky mandat zgjati deri në ditët e Moisiut (Zanafilla 47:20–31).
Vëllezërit u dërguan në Egjipt
Redakto
Në vitin e dytë të zijes, gjysmëvëllezërit e Jozefit u dërguan në Egjipt për të blerë mallra. Kur erdhën në Egjipt, ata qëndruan para vezirit, por nuk e njohën atë si vëllanë e tyre Jozefin, i cili tani ishte në fund të të 30-tave; por Jozefi i njohu dhe nuk u foli fare në gjuhën e tij amtare hebraike.[16] Pasi i mori në pyetje, ai i akuzoi si spiunë. Pasi përmendën një vëlla më të vogël në shtëpi, veziri (Jozefi) kërkoi që ai të sillej në Egjipt si një demonstrim të vërtetësisë së tyre. Ky ishte vëllai i plotë i Jozefit, Benjamini. Jozefi i futi vëllezërit e tij në burg për tre ditë. Ditën e tretë, ai i nxori nga burgu për të përsëritur se donte që vëllai i tyre më i vogël të silleshin në Egjipt për të treguar vërtetësinë e tyre. Vëllezërit u këshilluan mes tyre duke folur në hebraisht, duke reflektuar për gabimin që i kishin bërë Jozefit. Jozefi e kuptoi atë që po thoshin dhe u largua nga prania e tyre, sepse ishte i kapur në emocion. Kur u kthye, veziri e mori Simeonin dhe e lidhi si peng.[c] Pastaj ua përgatiti gomarët me grurë dhe i ktheu vëllezërit e tjerë në Kanaan. Pa e ditur ata, Jozefi gjithashtu ua kishte kthyer paratë në thasët e tyre (Zanafilla 42:1-28).
Kupa e argjendtë
RedaktoVëllezërit e mbetur u kthyen te babai i tyre në Kanaan dhe i treguan të gjitha ato që kishin ndodhur në Egjipt. Ata gjithashtu zbuluan se të gjitha thasët e tyre me para kishin ende para në to, dhe ata ishin të tmerruar. Pastaj ata e njoftuan babanë e tyre se veziri kërkoi që Beniamin të silleshin para tij për të treguar se ishin njerëz të ndershëm. Jakobi u pikëllua shumë duke ndier se ata e trajtuan keq. Pasi hëngrën të gjithë grurin që sollën nga Egjipti, Jakobi u tha bijve të tij që të ktheheshin në Egjipt për më shumë grurë. Me këmbënguljen e Rubenit dhe të Judës, ata e bindën babanë e tyre që ta linte Beniaminin të bashkohej me ta nga frika e ndëshkimit egjiptian (Zanafilla 42:29–43:15).
Pas kthimit të tyre në Egjipt, vëllezërit u pritën nga kujdestari i shtëpisë së Jozefit. Kur i sollën në shtëpinë e Jozefit, ata ishin të shqetësuar për paratë e kthyera në thasët e tyre. Ata menduan se transaksioni i humbur do të përdorej disi kundër tyre si një mënyrë për t'i futur ata si skllevër dhe për t'u konfiskuar pasuritë e tyre. Kështu ata e informuan menjëherë kujdestarin për atë që kishte ndodhur për të kuptuar situatën. Kujdestari i qetësoi, duke u thënë të mos shqetësoheshin për paratë dhe nxori vëllanë e tyre Simeonin. Pastaj i solli vëllezërit në shtëpinë e Jozefit dhe i priti me mikpritje. Kur u shfaq veziri (Jozefi), ata i dhanë dhurata nga babai i tyre. Jozefi e pa dhe e pyeti Beniaminin dhe u pushtua nga emocionet, por nuk e tregoi. Ai u tërhoq në dhomat e tij dhe qau. Kur rifitoi kontrollin mbi veten, u kthye dhe urdhëroi që t'i shërbenin një vakt. Egjiptianët nuk do të darkonin me hebrenjtë në të njëjtën tryezë, pasi bërja e kësaj konsiderohej e neveritshme, kështu që bijtë e Izraelit u shërbyen në një tryezë të veçantë (Zanafilla 43:16–44:34).
Atë natë, Jozefi urdhëroi kujdestarin e tij të ngarkonte gomarët e vëllezërve me ushqim dhe të gjitha paratë e tyre. Paratë që sollën ishin dyfishi i atyre që kishin nga udhëtimi i parë. Në mënyrë mashtruese, Jozefi urdhëroi gjithashtu që kupën e tij të argjendtë ta fusnin në thesin e Beniaminit. Të nesërmen në mëngjes, vëllezërit filluan udhëtimin e tyre për në Kanaan. Jozefi e urdhëroi kujdestarin të shkonte pas vëllezërve dhe t'i pyeste ata për kupën e argjendtë "të munguar". Kur kujdestari i kapi vëllezërit, i kapi dhe i kontrolloi thasët. Kujdestari e gjeti kupën në thesin e Beniaminit ashtu siç e kishte mbjellë një natë më parë. Kjo bëri bujë mes vëllezërve. Megjithatë, ata ranë dakord të përcilleshin përsëri në Egjipt. Kur veziri (Jozefi) u përball me ta për kupën e argjendtë, ai kërkoi që ai që e kishte kupën në çantën e tij të bëhej skllav i tij. Si përgjigje, Juda iu lut vezirit që Beniaminit t'i lejohej të kthehej te babai i tij dhe ai vetë të mbahej në vendin e Beniaminit si skllav (Zanafilla 44).
Familja u ribashkua
RedaktoJuda iu lut vezirit duke iu lutur që Beniamini të lirohej dhe ai të skllavërohej në vend të tij, për shkak të kupës së argjendtë që gjendej në thesin e Beniaminit. Veziri u përlot. Ai nuk mundi ta kontrollonte më veten dhe kështu i dërgoi burrat egjiptianë nga shtëpia. Pastaj ai u zbuloi hebrenjve se ai ishte në fakt vëllai i tyre, Jozefi. Ai qau aq fort sa edhe familja egjiptiane e dëgjoi atë jashtë. Vëllezërit ishin ngrirë dhe nuk mund të shqiptonin asnjë fjalë. Ai i afroi dhe u tregoi ngjarjet që kishin ndodhur dhe u tha të mos kishin frikë, se atë që ata kishin menduar për të keqen, Zoti e kishte menduar për të mirën. Pastaj i urdhëroi të shkonin dhe të sillnin atin e tyre dhe tërë shtëpinë e tij në Egjipt për të banuar në krahinën e Goshenit, sepse kishin mbetur edhe pesë vjet zi buke. Kështu Jozefi u dha atyre qerre transporti egjiptian, rroba të reja, para argjendi dhe njëzet gomarë të tjerë që mbanin ushqime për udhëtimin (Zanafilla 45:1–28).
Kështu, Jakobi (i njohur edhe si Izraeli) dhe e gjithë shtëpia e tij prej shtatëdhjetë[17] u mblodhën me gjithë bagëtinë e tyre dhe filluan udhëtimin e tyre për në Egjipt. Ndërsa iu afruan territorit egjiptian, Juda shkoi përpara për të pyetur Jozefin se ku duhet të shkarkonte karvani. Ata u dërguan në provincën e Goshenit dhe Jozefi përgatiti qerren e tij për të takuar të atin atje.[h] Kishin kaluar më shumë se njëzet vjet që kur Jozefi e kishte parë për herë të fundit të atin. Kur u takuan, ata u përqafuan me njëri-tjetrin dhe qanë së bashku për një kohë të gjatë. Babai i tij më pas tha: "Tani më lër të vdes, pasi të pashë fytyrën, sepse ti je ende gjallë" (Zanafilla 46:1–34).
Më pas, familja e Jozefit takoi personalisht faraonin e Egjiptit. Faraoni e nderoi qëndrimin e tyre dhe madje propozoi që nëse kishte burra të kualifikuar në shtëpinë e tyre, atëherë ata mund të zgjidhnin një kryebari për të mbikëqyrur bagëtinë egjiptiane. Për shkak se Faraoni kishte një vlerësim kaq të lartë për Jozefin, duke e bërë praktikisht të barabartë me të, ishte një nder të takoja të atin. Kështu, Izraeli ishte në gjendje të bekonte Faraonin (Zanafilla 47:1–12). Atëherë familja u vendos në Goshen.
Varrimi i Jozefit
Redakto
Jozefi jetoi deri në moshën 110 vjeçare, duke jetuar për të parë stërnipërit e tij. Para se të vdiste, ai i bëri bijtë e Izraelit të betohen se kur të largoheshin nga vendi i Egjiptit, do të merrnin me vete eshtrat e tij dhe pas vdekjes së tij, trupi i tij u balsamos dhe u vendos në një arkivol në Egjipt (Zanafilla 50:22–26).
Bijve të Izraelit iu kujtua betimi i tyre dhe kur u larguan nga Egjipti gjatë Eksodit, Moisiu mori me vete eshtrat e Jozefit (Eksodi 13:19). Eshtrat u varrosën në Sikem, në parcelën e tokës që Jakobi bleu nga bijtë e [[Hamori]t (Jozueu 24:32), e cila tradicionalisht është identifikuar me vendin e varrit të Jozefit, përpara Jakobit dhe gjithë familjes së tij. u zhvendos në Egjipt. Sikemi ishte në vendin që Jozueu ia dha fisit të Efraimit, një nga fiset e shtëpisë së Jozefit, pas pushtimit të pretenduar të Kanaanit.
Referime
Redakto- ^ Zanafilla 26:20
- ^ Redford 1970, f. 242: "several episodes in the narrative, and the plot motifs themselves, find some parallel in Saite, Persian, or Ptolemaic Egypt. It is the sheer weight of evidence, and not the argument from silence, that leads to the conclusion that the seventh century B.C. is the terminus a quo for the Egyptian background to the Joseph Story. If we assign the third quarter of the fifth century B.C.E. as the terminus ante quem, we are left with a span of two and one half centuries, comprising in terms of Egyptian history the Saite and early Persian periods."
- ^ Blidstein, Gerald J. (2007). Skolnik, Fred; Berenbaum, Michael; Thomson Gale (Firm) (red.). Encyclopaedia Judaica (në anglisht). Vëll. 14. fq. 112–113. ISBN 978-0-02-866097-4. OCLC 123527471. Marrë më 7 nëntor 2019.
- ^ "Strong's Hebrew Concordance - 622. asaph". Bible Hub (në anglisht).
- ^ Zanafilla 30:23
- ^ "Strong's Hebrew Concordance - 3254. yasaph". Bible Hub (në anglisht).
- ^ Zanafilla 30:24
- ^ Friedman, R.E., The Bible With Sources Revealed, (2003), p. 80
- ^ Zanafilla 37:21:22
- ^ Zanafilla 37:36
- ^ Zanafilla 40:1-4
- ^ Zanafilla 40:5-22
- ^ Zanafilla 40:14-15
- ^ Zanadfilla 40:23
- ^ "Strong's Hebrew Concordance - 6847. Tsaphenath Paneach" (në anglisht).
- ^ Zanafilla 42:23
- ^ Zanafilla 46:27
Referime
Redakto- Jastrow, Marcus (1903). A dictionary of the Targumim, the Talmud Babli and Yerushalmi, and the Midrashic literature (në anglisht). Vëll. 1. London: Luzac & Co.
- Redford, Donald B. (1970). A study of the biblical story of Joseph: (Genesis 37–50) (në anglisht). Leiden: Brill.
Shënime
Redakto- ^ Një tjetër përkthim i mundshëm është "pallto me mëngë të gjata" (Jastrow 1903)
- ^ Sipas Josephus, Rubeni e lidhi një kordon rreth Jozefit dhe e lëshoi butësisht në gropë.
- ^ William Whiston komenton se Simeoni u zgjodh si peng për kthimin e bijve të Izraelit në Egjipt për shkak se prej të gjithë vëllezërve që e urrenin më shumë Jozefin, ishte Simeoni, sipas Testamentit të Simeonit dhe Testamentit të Zabulonit.