Lajmet e rreme

Lajmet e rreme (anglisht: Fake News) është informacion i rremë ose mashtrues i paraqitur si lajm. Lajmet e rreme shpesh kanë për qëllim të dëmtojnë reputacionin e një personi ose subjekti, ose të fitojnë para përmes të ardhurave nga reklamat. Megjithëse lajmet e rreme janë përhapur gjithmonë gjatë historisë, termi "lajme të rreme" u përdor për herë të parë në vitet 1890, kur raportet e bujshme në gazeta ishin të zakonshme. Megjithatë, termi nuk ka një përkufizim fiks dhe është aplikuar gjerësisht për çdo lloj informacioni të rremë. Është përdorur gjithashtu nga njerëz të profilit të lartë për të aplikuar për çdo lajm të pafavorshëm për ta. Më tej, dezinformimi përfshin përhapjen e informacionit të rremë me qëllim të dëmshëm dhe ndonjëherë gjenerohet dhe përhapet nga aktorë të huaj armiqësorë, veçanërisht gjatë zgjedhjeve. Në disa përkufizime, lajmet e rreme përfshijnë artikuj satirikë të keqinterpretuar si të vërteta dhe artikuj që përdorin tituj sensacionalistë ose klikim që nuk mbështeten në tekst. Për shkak të kësaj shumëllojshmërie të llojeve të lajmeve të rreme, studiuesit kanë filluar të favorizojnë çrregullimin e informacionit si një term më neutral dhe informues.

Disa reporterë me forma të ndryshme të "fake news" nga një ilustrim i Frederick Burr Opper në vitin 1894.

Përhapja e lajmeve të rreme është rritur me rritjen e kohëve të fundit të mediave sociale, veçanërisht Facebook News Feed, dhe ky keqinformim po depërton gradualisht në mediat kryesore. Disa faktorë janë implikuar në përhapjen e lajmeve të rreme, të tilla si polarizimi politik, politika pas së vërtetës, arsyetimi i motivuar, paragjykimi i konfirmimit dhe algoritmet e mediave sociale.

Lajmet e rreme mund të zvogëlojnë ndikimin e lajmeve reale duke konkurruar me to. Për shembull, një analizë e BuzzFeed News zbuloi se lajmet kryesore të rreme rreth zgjedhjeve presidenciale të 2016-ës në SHBA morën më shumë angazhim në Facebook sesa lajmet kryesore nga mediat kryesore. Ajo gjithashtu ka veçanërisht potencialin për të minuar besimin në mbulimin serioz mediatik. Termi ndonjëherë është përdorur për të hedhur dyshime mbi lajmet e besueshme dhe ish-presidentit të SHBA-së, Donald Trump, i është besuar popullarizimi i termit duke e përdorur atë për të përshkruar çdo mbulim negativ të tij në shtyp. Është kritikuar gjithnjë e më shumë, pjesërisht për shkak të keqpërdorimit të Trump, me qeverinë britanike që ka vendosur të shmangë termin, pasi është "i përcaktuar keq" dhe "përzihet një sërë informacionesh të rreme, nga gabimi i vërtetë deri te ndërhyrjet e huaja".

Aktualisht po hulumtohen në mënyrë aktive strategji të shumta për të luftuar lajmet e rreme, për lloje të ndryshme lajmesh të rreme. Politikanët në disa vende autokratike dhe demokratike kanë kërkuar vetë-rregullim efektiv dhe rregullim të zbatuar ligjërisht në forma të ndryshme, të mediave sociale dhe motorëve të kërkimit në internet.

Në një shkallë individuale, aftësia për t'u përballur në mënyrë aktive me narrativat e rreme, si dhe kujdesi gjatë ndarjes së informacionit mund të zvogëlojë përhapjen e informacionit të falsifikuar. Megjithatë, është vërejtur se kjo është e ndjeshme ndaj efekteve të paragjykimit të konfirmimit, arsyetimit të motivuar dhe paragjykimeve të tjera njohëse që mund të shtrembërojnë seriozisht arsyetimin, veçanërisht në shoqëritë jofunksionale dhe të polarizuara. Teoria e vaksinimit është propozuar si një metodë për t'i bërë individët rezistent ndaj tregimeve të padëshiruara. Për shkak se dezinformata të reja shfaqen gjatë gjithë kohës, është shumë më mirë që në kohë të vaksinohet popullata kundër pranimit të lajmeve të rreme në përgjithësi (një proces i quajtur "parabunking"), në vend që të zhvlerësohen vazhdimisht të njëjtat gënjeshtra të përsëritura.

Lojet e lajmeve të rreme

Më poshtë janë disa nga format më të përdorura për të përhaur lajme të rreme:

• Clickbait – një formë lajmi i rremë që shtyn përdoruesin t'a klikojë.
• Propagandë
• Parodi
• Gazetari dembele
• Tituj mashtrues
• Lajmi i njëanshëm dhe me paragjykime