Martti Ahtisaari
Martti Ahtisaari (23 qershor 1937 - 16 tetor 2023[2]) është një politikan finlandez, president i dhjetë i Finlandës, laureat i Çmimi Nobel për Paqe, diplomat i Kombeve të Bashkuara dhe ndërmjetësues i njohur për punën e tij ndërkombëtare të paqes.
Martti Ahtisaari | |
|---|---|
 | |
| Preisdenti i 10-të i Finlandës | |
| Në detyrë 1 mars 1994 – 1 mars 2000 | |
| Kryeministri | Esko Aho Paavo Lipponen |
| Paraprirë nga | Mauno Koivisto |
| Pasuar nga | Tarja Halonen |
| Ambasadori i Finlandës në Tanzani[1] | |
| Në detyrë 1973–1977 | |
| Paraprirë nga | Seppo Pietinen |
| Pasuar nga | Richard Müller |
| Të dhëna vetjake | |
| U lind më | 23 qershor 1937 Viipuri, Finlandë (tani Vyborg, Rusi) |
| Vdiq më | 16 tetor 2023 |
| Partia politike | Socialdemokrat |
| Bashkëshortja/et | Eeva Hyvärinen (m. 1968) |
| Fëmijët | Marko Ahtisaari |
| Shkollimi | Universiteti i Oulus |
| Çmimet | Çmimi Nobel për Paqe (2008) |
| Nënshkrimi |  |
| Shërbimi ushtarak | |
| Dega/shërbimi |  Ushtria finlandeze |
| Grada |  Kapiten |
Ahtisaari ishte një i dërguar special i Kombeve të Bashkuara për Kosovën, i ngarkuar për organizimin e negociatave të procesit të statusit të Kosovës, që kishin për qëllim zgjidhjen e një mosmarrëveshjeje të gjatë në Kosovë, e cila më vonë deklaroi pavarësinë e saj në vitin 2008. Në tetor 2008, ai u dha Çmimi Nobel për Paqe "për përpjekjet e tij të rëndësishme, në disa kontinente dhe për më shumë se tre dekada, për të zgjidhur konfliktet ndërkombëtare". Deklarata e Nobelit tha se Ahtisaari kishte luajtur një rol të rëndësishëm në zgjidhjen e konflikteve serioze dhe afatgjata, përfshirë ato në Namibi, Aceh (Indonezi),[3] Kosovë dhe Irak.[4]
Që nga vdekja e Mauno Koivisto në maj 2017, Martti Ahtisaari është aktualisht Presidenti më i vjetër i Finlandës.
Rinia dhe karriera e hershme
RedaktoMartti Ahtisaari lindi në Viipuri, Finlandë (tani Vyborg, Rusi). Babai i tij, Oiva Ahtisaari (gjyshi i të cilit Julius Marenius Adolfsen kishte emigruar me prindërit e tij në Finlandë në vitin 1872 nga Tistedalen në Norvegjinë Jugore) mori nënshtetësinë finlandeze në vitin 1929 dhe finicizoi mbiemrin e tij nga Adolfsen më 1936. Lufta e Vazhdimit (Lufta e Dytë Botërore) e çoi babanë e Martit në front si mekanik i ushtrisë nënoficer, ndërsa nëna e tij, Tyyne, u transferua në Kuopio me djalin e saj për t'i shpëtuar rrezikut të menjëhershëm nga lufta. Kuopio ishte vendi ku Ahtisaari kaloi pjesën më të madhe të fëmijërisë së tij, duke ndjekur përfundimisht shkollën e mesme Kuopion Lyseo.
Në vitin 1952, Martti Ahtisaari u transferua në Oulu me familjen e tij për të kërkuar punë. Atje ai vazhdoi shkollimin në shkollën e mesme, duke u diplomuar më 1956. Ai gjithashtu u bashkua me YMCA lokale. Pasi përfundoi shërbimin e tij ushtarak (Ahtisaari mban gradën kapiten në rezervën e ushtrisë finlandeze), ai filloi të studionte përmes një kursi të mësimit në distancë në kolegjin e mësuesve në Oulu. Ai ishte në gjendje të jetonte në shtëpi ndërsa ndiqte kursin dy-vjeçar që i dha mundësi të kualifikohej si mësues i shkollës fillore më 1959. Përveç gjuhës së tij amtare, finlandisht, Ahtisaari flet suedisht, frëngjisht, anglisht dhe gjermanisht.
Në vitin 1960, ai u transferua në Karaçi, Pakistan, për të udhëhequr selinë e trajnimit të edukimit fizik të Institutit pakistanez suedez, ku u mësua me një mjedis më ndërkombëtar. Përveç administrimit të shtëpisë së studentëve, puna e Ahtisaarit përfshinte trajnimin e mësuesve. Ai u kthye në Finlandë më 1963 dhe u bë aktiv në organizatat joqeveritare përgjegjëse për ndihmat për vendet në zhvillim. Ai u bashkua me organizatën ndërkombëtare të studentëve AIESEC, ku zbuloi pasione të reja rreth diversitetit dhe diplomacisë. Në vitin 1965, ai u bashkua me Ministrinë e Punëve të Jashtme në zyrën e saj për Ndihmën e Zhvillimit Ndërkombëtar, duke u bërë përfundimisht ndihmës shefi i departamentit. Në vitin 1968, ai u martua me Eeva Irmeli Hyvärinen. Çifti ka një djalë, Marko Ahtisaari, një sipërmarrës i teknologjisë dhe muzikant.
Referime
Redakto- ^ "Ahtisaari - Soumen presidentit" (në suedisht).
- ^ Kauranen, Anne (2023-10-16). "Finnish Nobel Peace laureate and former president Ahtisaari dies at 86". Reuters (në anglisht). Marrë më 2023-10-16.
- ^ "Ahtisaari, Tuomioja, Haavisto weigh in on Syria", yle.fi.
- ^ Bryant, Lisa (2008-10-10). "Former Finnish President Martti Ahtisaari Wins Nobel Peace Prize" (në anglisht). Voice of America. Arkivuar nga origjinali më 17 nëntor 2008. Marrë më 2008-12-27.