Monopoli
Monopol (nga greqishtja μόνος dhe πωλεῖν) është një treg në të cilin një person ose kompani është furnizuesi i vetëm i një malli ose shërbimi të caktuar. Një monopol karakterizohet nga mungesa e konkurrencës ekonomike për të prodhuar një gjë të caktuar, mungesa e mallrave zëvendësuese të qëndrueshme dhe mundësia e një çmimi të lartë monopol shumë mbi koston marxhinale të shitësit që çon në një fitim të lartë monopol . [1]
Vështrim
RedaktoFolja monopolizoj ose monopolizim i referohet procesit me të cilin një kompani fiton aftësinë për të rritur çmimet ose për të përjashtuar konkurrentët. Në ekonomi, një monopol është një shitës i vetëm. Në ligj, një monopol është një subjekt biznesi që ka fuqi të konsiderueshme tregu, domethënë fuqinë për të ngarkuar çmime tepër të larta, që shoqërohet me rritje të padrejta të çmimeve . [2] Megjithëse monopolet mund të jenë biznese të mëdha, madhësia nuk është karakteristikë e një monopoli. Një biznes i vogël mund të ketë ende fuqinë për të rritur çmimet në një industri (ose treg) të vogël. [2]
Një monopol mund të ketë gjithashtu kontroll monopsoni të një sektori të një tregu. Një monopsoni është një situatë tregu në të cilën ka vetëm një blerës. Po kështu, një monopol duhet të dallohet nga një kartel (një formë oligopoli), në të cilin disa ofrues veprojnë së bashku për të koordinuar shërbimet, çmimet ose shitjen e mallrave. Monopolet, monopsonitë dhe oligopolet janë të gjitha situata në të cilat një ose disa entitete kanë fuqinë e tregut dhe për këtë arsye ndërveprojnë me klientët e tyre (monopol ose oligopol), ose furnitorët (monopsoni) në mënyra që shtrembërojnë tregun.
Monopolet mund të formohen nga bashkimet dhe integrimet, të formohen natyrshëm ose të krijohen nga një qeveri. Në shumë juridiksione, ligjet e konkurrencës kufizojnë monopolet për shkak të shqetësimeve të qeverisë mbi efektet e mundshme negative. Mbajtja e një pozicioni dominues ose një monopol në një treg shpesh nuk është e paligjshme në vetvete; megjithatë, disa kategori sjelljesh mund të konsiderohen abuzive dhe për këtë arsye pësojnë sanksione ligjore kur biznesi është mbizotërues. Në të kundërt, një monopol ose monopol ligjor i dhënë nga qeveria sanksionohet nga shteti, shpesh për të dhënë një nxitje për të investuar në një sipërmarrje të rrezikshme ose për të pasuruar një grup interesi të brendshëm. Patentat, të drejtat e autorit dhe markat tregtare përdoren ndonjëherë si shembuj të monopoleve të dhëna nga qeveria. Qeveria gjithashtu mund të rezervojë sipërmarrjen për vete, duke formuar kështu një monopol qeveritar, për shembull me një kompani shtetërore .
Monopolet mund të ndodhin natyrshëm për shkak të konkurrencës së kufizuar, sepse industria kërkon burime intensive dhe kërkon kosto të konsiderueshme për të funksionuar (p.sh., disa sisteme hekurudhore). [3]
Strukturat e tregut
RedaktoStruktura e tregut përcaktohet nga faktorët e mëposhtëm:
- Barrierat për hyrjen : Konkurrenca brenda tregut do të përcaktojë fitimet e ardhshme të firmës dhe fitimet e ardhshme do të përcaktojnë barrierat e hyrjes dhe daljes në treg. Vlerësimi i hyrjes, daljes dhe fitimeve vendoset nga tre faktorë: intensiteti i konkurrencës në çmimet afatshkurtra, madhësia e kostove të zhytura të hyrjes me të cilat përballen hyrjet e mundshme dhe madhësia e kostove fikse me të cilat përballen operatorët aktualë. [4]
- Numri i kompanive në treg : Nëse numri i firmave në treg rritet, vlera e firmave që mbeten dhe hyjnë në treg do të ulet, duke çuar në një probabilitet të lartë daljeje dhe një gjasë të reduktuar për hyrje.
- Zëvendësueshmëria e produktit : Zëvendësimi i produktit është fenomeni ku klientët mund të zgjedhin njërin mbi tjetrin. Kjo është mënyra kryesore për të dalluar një treg të konkurrencës monopoliste nga një treg i konkurrencës së përsosur .
Në ekonomi, ideja e monopoleve është e rëndësishme në studimin e strukturave të menaxhimit, e cila ka të bëjë drejtpërdrejt me aspektet normative të konkurrencës ekonomike dhe ofron bazën për tema të tilla si organizimi industrial dhe ekonomia e rregullimit . Ekzistojnë katër lloje themelore të strukturave të tregut në analizën tradicionale ekonomike: konkurrenca e përsosur, konkurrenca monopolistike, oligopoli dhe monopoli. Një monopol është një strukturë në të cilën një furnizues i vetëm prodhon dhe shet një produkt ose shërbim të caktuar. Nëse ka një shitës të vetëm në një treg të caktuar dhe nuk ka zëvendësues të afërt për produktin, atëherë struktura e tregut është ajo e një "monopoli të pastër". Ndonjëherë, ka shumë shitës në një industri ose ekzistojnë shumë zëvendësues të afërt për mallrat që prodhohen, por megjithatë, kompanitë ruajnë njëfarë fuqie tregu. Kjo quhet "konkurrencë monopolistike", ndërsa në një oligopol, kompanitë ndërveprojnë në mënyrë strategjike.
Në përgjithësi, rezultatet kryesore nga kjo teori krahasojnë metodat e fiksimit të çmimeve në strukturat e tregut, analizojnë efektin e një strukture të caktuar në mirëqenien dhe ndryshojnë supozimet teknologjike ose të kërkesës për të vlerësuar pasojat për një model abstrakt të shoqërisë. Shumica e teksteve ekonomike ndjekin praktikën e shpjegimit të kujdesshëm të modelit të "konkurrencës së përsosur", kryesisht sepse kjo ndihmon për të kuptuar largimet prej tij (të ashtuquajturat modele të "konkurrencës së papërsosur").
Kufijtë e asaj që përbën një treg dhe çfarë jo janë dallime të rëndësishme për t'u bërë në analizën ekonomike. Në një kontekst të ekuilibrit të përgjithshëm, një e mirë është një koncept specifik duke përfshirë karakteristikat gjeografike dhe të lidhura me kohën. Shumica e studimeve të strukturës së tregut relaksojnë pak përkufizimin e tyre për një të mirë, duke lejuar më shumë fleksibilitet në identifikimin e mallrave zëvendësues.
Karakteristikat
RedaktoNjë monopol ka të paktën një nga këto pesë karakteristika:
- Maksimizues i fitimit : monopolistët do të zgjedhin çmimin ose produktin për të maksimizuar fitimet aty ku MC=MR. Ky prodhim do të jetë diku mbi intervalin e çmimeve, ku kërkesa është elastike çmimi. Nëse të ardhurat totale janë më të larta se kostot totale, monopolistët do të bëjnë fitime jonormale .
- Krijuesi i çmimit : Vendos çmimin e mallit ose produktit që do të shitet, por e bën këtë duke përcaktuar sasinë në mënyrë që të kërkojë çmimin e dëshiruar nga firma.
- Barriera të larta për hyrje : Shitësit e tjerë nuk janë në gjendje të hyjnë në tregun e monopolit.
- Shitësi i vetëm : Në një monopol, ka një shitës të mallit, i cili prodhon të gjithë prodhimin. Prandaj, i gjithë tregu po shërbehet nga një kompani e vetme, dhe për qëllime praktike, kompania është e njëjtë me industrinë.
- Diskriminimi i çmimit : Një monopolist mund të ndryshojë çmimin ose sasinë e produktit. Ata shesin sasi më të larta me një çmim më të ulët në një treg shumë elastik dhe shesin sasi më të ulëta me një çmim më të lartë në një treg më pak elastik.
Fuqia e tregut mund të vlerësohet me indeksin Lerner . Marzhet e larta të fitimit mund të mos korrespondojnë me një normë të lartë kthimi ose çmime monopoli dhe mund të përfaqësojnë prime rreziku . [5]
Shih edhe
RedaktoReferime
Redakto- ^ Blinder, Alan S; Baumol, William J; Gale, Colton L (2001). "11: Monopoly". Microeconomics: Principles and Policy (paperback). Thomson South-Western. fq. 212. ISBN 0-324-22115-0.
A pure monopoly is an industry in which there is only one supplier of a product for which there are no close substitutes and in which is very difficult or impossible for another firm to coexist
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b Orbach, Barak; Campbell, Grace (2012). "The Antitrust Curse of Bigness". Southern California Law Review. SSRN 1856553.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ OECD (1997). "Railways: Structure, Regulation and Competition" (PDF). Policy Roundtables: 7. Marrë më 20 prill 2022.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Timothy, Dunne; Shawn D, Klimek; Mark J, Roberts; Daniel Yi, Xu (2013). "Entry, exit, and the determinants of market structure". The RAND Journal of Economics. 44 (3): 27. doi:10.1111/1756-2171.12027. Marrë më 27 prill 2022.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Fisher, Franklin M.; McGowan, John J. (1983). "On the Misuse of Accounting Rates of Return to Infer Monopoly Profits". The American Economic Review. American Economic Association. 73 (1): 82–97. ISSN 0002-8282. JSTOR 1803928. Marrë më 17 gusht 2024.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)