Musa Demi
Musa Demi (1878-1971), ishte një revolucionar shqiptar dhe shkrimtar. Ai ishte një nga ithtarët kryesorë të Zgjimi Kombëtar Shqiptar, në rajonin e Filatit, Ajdonatit dhe Gumenicës (Çamëria).
| Musa Demi | |
 |
|
| Emri | Musa |
| Mbiemri | Demi |
| Lindur më | 1878 |
| Lindur në | Filat, Perandoria Osmane |
| Vdiq më | 1971 |
| Vdiq në | Shqipëri |
| Kombësia | shqiptare |
| Profesioni | shkrimtar, revolucionar |
Jeta
RedaktoMusa Demi u lind në Filat, atëherë një qytezë i Perandorisë Osmane në vitin 1878. Babai i tij Hamit Demi ishte një pronar toke lokal i rajonit nga familja Demi e Filatit. Gjyshi Musa Demi ka qenë Çafa Demi. Ai u diplomua nga shkollë lokale dhe laike i shtetit Osmane (quajtur rüşdiye në Turqisht) dhe pastaj vazhdoi studimet e tij në Janinë.
Në fillim të viteve 1900, ai u bë një nga themeluesit e shoqatës Vëllezëria e Filatit dhe ishte komandant prej një çetës më të rëndësishme i rajonit (grupet e armatosura guerile duke luftuar për pavarësinë e shqiptarëve).[1] Më 25 gusht 1908, së bashku me rilindas të tjerë, ai hapi në Filat shkollën e parë në gjuhën Shqip.[2][3] Musa Demi, Rasih Dino, së bashku me vendasit tjera siguruar fondet për ndërtimin e ndërtesës së shkollës.[4][5]
Musa Demi, gjatë Luftës së Dytë Botërore ka qenë një nga drejtuesit kryesorë të Lëvizjes Antifashiste të minoritetit çam në Greqi. Ai ka qenë gjithahstu një nga mbrojtësit kryesorë të të të drejtave të komunitetit çam në arenën ndërkombëtare pas largimit të dhunshëm të minoritetit çam nga Greqia.[6]
Gjatë Luftës së Dytë Botërore, është thënë se ka pasur kontakt me Partinë Komuniste shqiptare si edhe Partinë Komuniste Greke. Megjithatë, është kontestuar se ka pasur një lëvizje "socialist"e përreth Musa Demit, gjatë kësaj periudhe.[7]Vajza e tij, Ballkëze Demi luftoi dhe vdiq, gjatë Rezistencës Shqiptare të Luftës së Dytë Botërore.[5]
Ai u dekorua në vitin 1945 me medaljen: Patriot i Rilindjes Kombëtare. Musa Demi vdiq në vitin 1971. Në vitin 1978, për të 100 vjetorit e formimit të Lidhjes së Prizrenit, ai u dekorua pas vdekjes me medaljen civile: Për Veprimtari Patriotike, për aktivitetet patriotike.[4]
-
Musa Demi në Malet të Çamërisë, më 1911. -
Musa Demi në Korfuz, më 1911 -
Musa Demi me familjen e tij në Filat: e shoqja, Ildizja; dy djemtë: Petriti dhe Resuli; dy vajzat: Ballkëzi dhe Safoja, Filat 1937. -
Musa Demi internuar nga Qeveria greke në ishullin Hio (1940-1941). -
Petriti, djali i madh i Musa Demit, njëri prej partizanëve të parë të çetës antifashiste të Filatit (1943). -
Vajza e Madhe e Musa Demit, Ballkëzi, partizane në radhet e UNÇSH-së, vdekur nga plagët e luftës. -
Musa Demi midis një grupi refugjatësh çamë të dëbuar nga vatrat e tyre (1944) -
Musa Demi dhe Kasem Demi, përkatësisht kryetar dhe sekretar i Komitetit Antifashist të refugjatëve çamë, (1945) -
Musa Demi në Kongresin i Antifashist Nacionalclirimtar të çamëve, Vlorë 1945 -
Musa Demi në kremtimet e 45 vjetorit të shpalljes se Pavarësisë, Vlorë 1957.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Burimet
Redakto- ^ Stavro Skendi, The Albanian national awakening, 1878-1912, Princeton University Press, 1967, f. 421.
- ^ Kaliopi Naska, Dokumente për Çamërinë: 1912-1939, General Directorate of Archives, Dituria, 1999, pp. 661–91.
- ^ Hajredin Isufi, Musa Demi dhe qëndresa çame: 1800-1947, Botimet Dudaj, 2002, pp. 200–210.[lidhje e vdekur]
- ^ a b Kaliopi Naska, Dokumente, f.661–91.
- ^ a b Hajredin Isufi, Musa Demi, f.200–210.
- ^ Lorenc Agalliu, "çështja çame gjatë Luftës së Dytë Botërore", doktoraturë, Universiteti i Tiranës (2016)
- ^ Ethnologia Balkanica, LIT Verlag Münster, 2002, f. 182. "Indeed, particularly in Filati it is contested that there was a 'socialist' movement... around the person of Muse Demi and others.... During the occupation he is said to have held close contact to the Greek and Albanian Communist party and supported the resistance movement in Chameria."