Sir Ronald Aylmer Fisher FRS [1] (17 shkurt 1890 – 29 korrik 1962) ishte një polimat britanik i cili ishte aktiv si matematikan, statisticien, biolog, gjenetist dhe akademik. [2] Për punën e tij në statistikë, ai është përshkruar si "një gjeni që pothuajse i vetëm krijoi themelet për shkencën moderne statistikore" [3] [4] dhe "figura e vetme më e rëndësishme në statistikën e shekullit të 20-të". [5] Në gjenetikë, puna e tij përdori matematikën për të kombinuar gjenetikën Mendeliane dhe përzgjedhjen natyrore ; kjo kontribuoi në ringjalljen e Darvinizmit në rishikimin e fillimit të shekullit të 20-të të teorisë së evolucionit të njohur si sinteza moderne, duke qenë ai që kombinoi në mënyrë më gjithëpërfshirëse idetë e Gregor Mendel dhe Charles Darwin . [6] Për kontributin e tij në biologji, Richard Dawkins e shpalli Fisherin si "më të madhin ndër pasardhësit e Darvinit". [7] Ai konsiderohet si një nga themeluesit e Neo-Darvinizmit . [8] [9]

Ronald Fisher
Njohur përTesti ekzakt i Fisherit
Mosbarazimi i Fisherit
Parimi i Fisherit
Modeli gjeometrik i Fisherit
Dallori linear i Fisherit
Ekuacioni i Fisherit
Informacioni i Fisherit
Metoda e Fisherit
Mbathja fisheriane
Fisher's noncentral hypergeometric distribution
Fisher's z-distribution
Informacioni i Fisherit
Shpërndarja F
Testi F
Rezusi
Shpërthimi Cornish-Fisher
Shpërndarja von Mises–Fisher
Drifti gjenetik
Korrelacioni ndërklasor
Modeli pambarimisht i vogël
Probabiliteti i anasjelltë
Zonja që shijon çaj
Hipoteza null
Vlerësuesi i përgjasisë maksimale
Relative species abundance
Hipoteza e birit seksi
Statistika e mjaftueshme
Analiza e variancës
Varianca
TitulliSir
Çmimet

Nga viti 1919, ai punoi në Stacionin Eksperimental Rothamsted për 14 vjet; [10] atje, ai analizoi tërësinë e tij të madhe të të dhënave nga eksperimentet e të korrave që nga vitet 1840 dhe zhvilloi analizën e variancës (ANOVA). Ai krijoi reputacionin e tij atje në vitet në vijim si biostatisticien .

Së bashku me J. B. S. Haldane dhe Sewall Wright, Fisher njihet si një nga tre themeluesit kryesorë të gjenetikës së popullsisë . Ai përshkroi parimin e Fisherit, teoritë e hipotezave të hipotezave të arratisje fisheriane dhe djalit seksipërzgjedhjes seksuale . Kontributet e tij në statistikë përfshijnë promovimin e metodës së përgjasisë maksimale dhe nxjerrjen e vetive të vlerësuesve të përgjasisë maksimale, konkluzionet e besimit, nxjerrjen e shpërndarjeve të ndryshme të mostrave, parimet themelore të projektimit të eksperimenteve dhe shumë më tepër.

Fisheri kishte pikëpamje të forta mbi racën dhe eugjenikën, duke këmbëngulur në dallimet racore. Megjithëse ai ishte qartësisht një eugjenist, ka disa debate nëse Fisher mbështeste racizmin shkencor. Ai ishte profesor Galton i Eugjenikës në University College London dhe redaktor i Annals of Eugenics . [11]

  1. ^ Yates, F.; Mather, K. (1963). "Ronald Aylmer Fisher 1890–1962". Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society. 9: 91–129. doi:10.1098/rsbm.1963.0006. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  2. ^ "Sir Ronald Aylmer Fisher". Encyclopaedia Britannica. 25 korrik 2023. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ Hald, Anders (1998). A History of Mathematical Statistics. New York: Wiley. ISBN 978-0-471-17912-2. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ "Ronald Aylmer Fisher (1890-1962)". UCL Division of Biosciences (në anglisht). 2021-03-02. Marrë më 2023-10-12.
  5. ^ Efron, Bradley (1998), "R. A. Fisher in the 21st century", Statistical Science, vëll. 13 no. 2, fq. 95–122, doi:10.1214/ss/1028905930 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!).
  6. ^ Berry, Andrew; Browne, Janet (2022-07-26). "Mendel and Darwin". Proceedings of the National Academy of Sciences (në anglisht). 119 (30). doi:10.1073/pnas.2122144119. ISSN 0027-8424. PMC 9335214. PMID 35858395.
  7. ^ Edwards, A. W. F. (2011). "Mathematizing Darwin". Behavioral Ecology and Sociobiology. 65 (3): 421–430. doi:10.1007/s00265-010-1122-x. PMC 3038233. PMID 21423339. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ Dawkins, Richard (1986). The Blind Watchmaker (në anglisht). Norton & Company, Inc. fq. 113. ISBN 978-0393351491.
  9. ^ Esposito, Maurizio (2016-07-23). "From human science to biology: The second synthesis of Ronald Fisher". History of the Human Sciences (në anglisht). 29 (3): 44–62. doi:10.1177/0952695116653866. ISSN 0952-6951.
  10. ^ Russell, E. John Russell. "Sir Ronald Fisher". MacTutor History of Mathematics archive. Marrë më 23 gusht 2017. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ UCL (13 shkurt 2019). "Ronald A Fisher". UCL Division of Biosciences. Marrë më 2021-03-12. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)