Rripi i Kuiperit
Rripi i Kuiperit [1] është një rrip rrethor në pjesën e jashtme të sistemit diellor, që shtrihet në orbitën e Neptunit (at 30 AU ) afërsisht 50 AU nga Dielli. [2] dhe është i ngjashëm me rripin asteroidal, por është shumë më i madh - 20 herë më i gjerë dhe 20–200 herë më masiv. [3] [4] Ashtu si rripi i asteroideve, ai përbëhet kryesisht nga trupa të vegjël ose mbetje nga koha kur u formua Sistemi Diellor. Ndërsa shumë asteroide janë të përbëirë kryesisht nga shkëmbi dhe metali, shumica e objekteve të Rripit Kuiper përbëhen kryesisht nga lëndë të paqëndrueshme të ngrira ("akuj"), të tilla si metani, amoniaku, dhe uji. Brezi Kuiper është shtëpia e tre planetëve xhuxh të njohur zyrtarisht: Plutoni, Haumea dhe Makemake. Disa nga hënat e Sistemit Diellor, të tilla si Tritoni i Neptunit dhe Phoebe i Saturnit, mund të kenë origjinën në këtë rajon. [5] [6]
Përmbledhje
RedaktoBrezi Kuiper u emërua sipas astronomit Holandezo-Amerikan Gerard Kuiper, megjithëse ai nuk parashikoi ekzistencën e tij. Në vitin 1992, u zbulua planeti i vogël (15760) Albion, objekti i parë i Rripit Kuiper (Objektet e Rripit Kuiper (ORK - KBO) që nga Plutoni dhe Karoni. [7] Që nga zbulimi i tij, numri i objekteve të njohura të Rripit Kuiper është rritur në mijëra, dhe më shumë se 100,000 prej tyre me një diametër mbi 100 kilometres (62 mi) mendohet se ekzistojnë atje. [8] Rripi Kuiper fillimisht mendohej të ishte depoja kryesore për kometat periodike, ata me orbita që zgjasin më pak se 200 vjet. Studimet që nga mesi i viteve 1990 kanë treguar që rripi është dinamikisht i qëndrueshëm dhe se vendi i vërtetë i origjinës së kometave është disku i shpërndarë, një zonë dinamike aktive e krijuar nga lëvizja e jashtme e Neptunit 4.5 miliard vjet më parë; [9] Objektet e disqeve të shpërndara si Eris kanë orbita jashtëzakonisht të çuditshme që i çojnë deri në 100 AU nga Dielli. [10] [11]
Rripi Kuiper dallon nga reja teorike Ort, e cila është një mijë herë më e largët dhe është kryesisht sferike. Objektet brenda Rripit Kuiper, së bashku me anëtarët e diskut të shpërndarë dhe çdo re të mundshme të Hills ose objekteve të reve Oort, njihen bashkërisht si objekte transneptuniane (TNO). [12] Plutoni është anëtari më i madh dhe më masiv i Rripit Kuiper, dhe TNO më i madh dhe i dyti më masiv i njohur, i tejkaluar vetëm nga Eris në diskun e shpërndarë. Fillimisht i konsideruar një planet, statusi i Plutonit si pjesë e Rripit Kuiper bëri që ai të riklasifikohej si një planet xhuxh në vitin 2006. Në aspektin e përbërjes ai është shumë i ngjashëm me shumë objekte të tjera të Rripit Kuiper dhe periudha e tij orbitale është karakteristikë e një klase ORK, të njohur si "plutinos", që ndajnë të njëjtën rezonancë 2: 3 me Neptunin.
Rripi Kuiper dhe Neptuni mund të trajtohen si një shënues i shtrirjes së Sistemit Diellor, alternativat janë heliopauza dhe distanca në të cilën ndikimi gravitues i Diellit përputhet me atë të yjeve të tjerë (vlerësohet të jetë midis 50000 AU dhe rreth 2 vjet dritë). [13]
Shih edhe
RedaktoReferime
Redakto- ^ "Kuiper belt | Definition of Kuiper belt by Lexico". Lexico Dictionaries | English. Arkivuar nga origjinali më 26 nëntor 2021. Marrë më 23 shtator 2020.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Stern, Alan; Colwell, Joshua E. (1997). "Collisional erosion in the primordial Edgeworth-Kuiper belt and the generation of the 30–50 AU Kuiper gap". The Astrophysical Journal. 490 (2): 879–882. Bibcode:1997ApJ...490..879S. doi:10.1086/304912.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Delsanti, Audrey & Jewitt, David (2006). The Solar System beyond the Planets (PDF). University of Hawaii. Bibcode:2006ssu..book..267D. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 25 shtator 2007. Marrë më 9 mars 2007.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Krasinsky, G. A.; Pitjeva, E. V.; Vasilyev, M.V.; Yagudina, E.I. (korrik 2002). "Hidden Mass in the Asteroid Belt". Icarus. 158 (1): 98–105. Bibcode:2002Icar..158...98K. doi:10.1006/icar.2002.6837.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Johnson, Torrence V.; and Lunine, Jonathan I.; Saturn's moon Phoebe as a captured body from the outer Solar System, Nature, Vol. 435, pp. 69–71
- ^ Craig B. Agnor & Douglas P. Hamilton (2006). "Neptune's capture of its moon Triton in a binary-planet gravitational encounter" (PDF). Nature. 441 (7090): 192–4. Bibcode:2006Natur.441..192A. doi:10.1038/nature04792. PMID 16688170. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 21 qershor 2007. Marrë më 20 qershor 2006.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Jewitt, David; Luu, Jane (1993). "Discovery of the candidate Kuiper belt object 1992 QB1". Nature. 362 (6422): 730–732. Bibcode:1993Natur.362..730J. doi:10.1038/362730a0.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "The PI's Perspective". New Horizons. 24 gusht 2012. Arkivuar nga origjinali më 13 nëntor 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Levison, Harold F.; Donnes, Luke (2007). "Comet Populations and Cometary Dynamics". përmbledhur nga Lucy Ann Adams McFadden (red.). Encyclopedia of the Solar System (bot. 2nd). Amsterdam; Boston: Academic Press. fq. 575–588. ISBN 978-0-12-088589-3.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ The literature is inconsistent in the usage of the terms scattered disc and Kuiper belt. For some, they are distinct populations; for others, the scattered disc is part of the Kuiper belt. Authors may even switch between these two uses in one publication. Weissman and Johnson, 2007, Encyclopedia of the solar system, footnote p. 584
- ^ Because the International Astronomical Union's Minor Planet Center, the body responsible for cataloguing minor planets in the Solar System, makes the distinction, IAU: Minor Planet Center (3 janar 2011). "List Of Centaurs and Scattered-Disk Objects". Central Bureau for Astronomical Telegrams, Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics. Marrë më 3 janar 2011.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) the editorial choice for Wikipedia articles on the trans-Neptunian region is to make this distinction as well. On Wikipedia, Eris, the most-massive known trans-Neptunian object, is not part of the Kuiper belt and this makes Pluto the most-massive Kuiper belt object.}} - ^ Gérard FAURE (2004). "Description of the System of Asteroids as of May 20, 2004". Arkivuar nga origjinali më 29 maj 2007. Marrë më 1 qershor 2007.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Where is the Edge of the Solar System?". Goddard Media Studios. NASA's Goddard Space Flight Center. 5 shtator 2017. Marrë më 2019-09-22.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)