Biblioteka akademike: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
v Edukatori zhvendosi faqen Biblioteka Akademike tek Biblioteka akademike |
v Krijuar nga përkthimi i faqes "Academic library" |
||
Rreshti 1:
'''Biblioteka akademike''' ose '''Biblioteka universitare''' është një [[Biblioteka|bibliotekë]] që i bashkëngjitet një institucioni [[Arsimi terciar|të arsimit të lartë]], i cili mbështet kurrikulën dhe kërkimin shkencor të fakultetit dhe studentëve të universitetit. <ref name="Encyclopedia of Library and Information Science">{{Cite book |last=Curzon |first=Susan |url=http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1081/E-ELIS3-120044390 |title=Academic Libraries |last2=Jennie Quinonez-Skinner |date=9 September 2009 |isbn=978-0-8493-9712-7 |pages=11–22 |doi=10.1081/E-ELIS3-120044525 |access-date=10 September 2013 |via=Encyclopedia of Library and Information Sciences}}</ref> Sipas Qendrës Kombëtare për Statistikat e Arsimit, ka rreth 3,700 biblioteka akademike në Shtetet e Bashkuara. <ref name="Encyclopedia of Library and Information Science" />
== Hyrje ==
Materialet e leximit në klasë, të destinuara për të plotësuar leksionet e mësuesit dhe të vendosura në bibliotekat akademike, janë njohur historikisht si "rezerva". Përpara se burimet elektronike të bëheshin të disponueshme, rezervat furnizoheshin si libra aktualë ose si fotokopje të artikujve të duhur në revista. Bibliotekat moderne akademike ofrojnë akses në burimet elektronike.
Bibliotekat akademike duhet të përcaktojnë një fokus për zhvillimin e koleksionit pasi koleksionet gjithëpërfshirëse nuk janë të realizueshme. Bibliotekarët e bëjnë këtë duke identifikuar nevojat e fakultetit, trupit studentor, misionin dhe programet akademike të kolegjit ose universitetit. Kur ka fusha të veçanta specializimi në bibliotekat akademike, këto shpesh quhen koleksione të veçanta . Këto koleksione janë shpesh baza e një departamenti të veçantë koleksioni dhe ato mund të përfshijnë letra origjinale, dorëshkrime, vepra arti dhe artefakte të shkruara ose të krijuara nga një autor i vetëm ose për një temë specifike.
Ekziston një ndryshim i madh midis bibliotekave akademike bazuar në madhësinë, burimet, koleksionet dhe shërbimet e tyre. Biblioteka e Harvardit, e cila strehon mbi 20 milionë vëllime, është biblioteka më e madhe rreptësisht akademike në botë, <ref>{{Cite web |title=Harvard Library {{!}} Harvard University - The Graduate School of Arts and Sciences |url=https://gsas.harvard.edu/student-life/harvard-resources/harvard-libraries |access-date=2019-08-09 |website=gsas.harvard.edu}}</ref> <ref>{{Cite book |last=Pezzi |first=Bryan |url=https://archive.org/details/massachusetts0000pezz/page/15 |title=Massachusetts |publisher=Weigl Publishers |year=2000 |isbn=978-1-930954-35-9 |page=[https://archive.org/details/massachusetts0000pezz/page/15 15]}}</ref> edhe pse Biblioteka Mbretërore Daneze - një bibliotekë e kombinuar kombëtare dhe akademike - ka një koleksion më të madh me rreth 37 milionë vëllime. <ref name="Aarsberetning2017">{{Cite web |date=5 March 2018 |title=Årsrapport 2017 for Det Kgl. Bibliotek |url=http://www5.kb.dk/export/sites/kb_dk/da/kb/aarsrapport/KB-Arsrapport-2017.pdf |access-date=7 October 2024 |publisher=Det Kgl. Bibliotek |language=da}}</ref> Universiteti i Kalifornisë operon sistemin më të madh të bibliotekave akademike në botë, duke menaxhuar rreth 41 milionë vëllime në 100 biblioteka në dhjetë kampuse. <ref>{{Cite web |last=Westbrook |first=Danielle Watters |last2=Chua |first2=Kristen |title=Facts and Figures – UC Libraries |url=https://libraries.universityofcalifornia.edu/about/facts-and-figures/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221201203151/https://libraries.universityofcalifornia.edu/about/facts-and-figures/ |archive-date=1 December 2022 |access-date=20 February 2023 |website=UC Libraries}}</ref> Një shembull tjetër i dukshëm është Universiteti i Paqësorit Jugor, i cili ka biblioteka akademike të shpërndara në dymbëdhjetë vendet anëtare. <ref name="Encyclopedia of Library and Information Science">{{Cite book |last=Curzon |first=Susan |url=http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1081/E-ELIS3-120044390 |title=Academic Libraries |last2=Jennie Quinonez-Skinner |date=9 September 2009 |isbn=978-0-8493-9712-7 |pages=11–22 |doi=10.1081/E-ELIS3-120044525 |access-date=10 September 2013 |via=Encyclopedia of Library and Information Sciences}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFCurzonJennie_Quinonez-Skinner2009">Curzon, Susan; Jennie Quinonez-Skinner (9 September 2009). [http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1081/E-ELIS3-120044390 ''Academic Libraries'']. pp. 11–22. [[Identifikues digjital objektesh|doi]]:[[doi:10.1081/E-ELIS3-120044525|10.1081/E-ELIS3-120044525]]. [[ISBN]] [[Special:BookSources/978-0-8493-9712-7|<bdi>978-0-8493-9712-7</bdi>]]<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">10 September</span> 2013</span> – via Encyclopedia of Library and Information Sciences.</cite></ref>
== Historia ==
Bibliotekat datojnë që nga bota e lashtë. Bibliotekat më të hershme akademike përfshijnë [[Biblioteka e Aleksandrisë|Bibliotekën e Aleksandrisë]] dhe bibliotekën në [[Nalanda|Universitetin Nalanda]], të cilat me sa duket u dogjën për muaj të tërë për shkak të numrit të madh të dorëshkrimeve. <ref>{{Cite news |title=Nalanda—the lost beacon of knowledge |work=The Times of India |url=https://timesofindia.indiatimes.com/travel/bihar/nalandathe-lost-beacon-of-knowledge/ps34469935.cms |access-date=2022-11-14}}</ref> Historiku i bibliotekave universitare përfshin një evolucion të gjatë që nga periudhat e lashta deri në ditët e sotme, duke reflektuar zhvillimin e arsimit dhe të shkencës. Ideja e bibliotekës universitare lidhet me nevojën për ruajtjen dhe shpërndarjen e dijes në institucionet e arsimit të lartë.
Në periudhën antike, tempujt dhe akademitë ishin ndër të parat që përqafuan konceptin e ruajtjes së dijes. Biblioteka e famshme e Aleksandrisë, megjithëse jo universitare në kuptimin e sotëm, përbënte një model për grumbullimin e njohurive. Gjatë Mesjetës, universitetet e para në Evropë, si ato në Bolonjë, Oksford dhe Paris, nisën të zhvillonin koleksione librash për të mbështetur programet e tyre akademike. Këto biblioteka ishin zakonisht të lidhura me manastiret, duke pasur kryesisht dorëshkrime fetare dhe shkencore.
Rilindja solli një rritje të interesit për dijen, dhe zhvillimi i shtypshkrimit e bëri librin më të aksesueshëm. Bibliotekat universitare filluan të pasurojnë fondet e tyre me libra mbi shkencën, filozofinë dhe artin. Në këtë periudhë, shumë universitete ndërtuan hapësira të dedikuara për bibliotekat, si Biblioteka Bodleian në Oksford (1602).
Në shekullin XIX dhe XX, me rritjen e numrit të universiteteve dhe zhvillimin e shkencave moderne, bibliotekat universitare u transformuan në qendra të mëdha kërkimore. Koleksionet e tyre u zgjeruan për të përfshirë jo vetëm libra, por edhe materiale të tjera si dorëshkrime, karta gjeografike dhe dokumente arkivore. Përdorimi i teknologjisë filloi të revolucionarizojë shërbimet e bibliotekave në fund të shekullit XX dhe sidomos në shekullin XXI, kur biblioteka universitare kaloi nga një model tradicional në një qendër digjitale me akses global.
<ref>
{{Cite book |last=Budd |first=John M. |url=https://archive.org/details/academiclibraryi00budd |title=The Academic Library: Its Context, Its Purpose, and Its Operation |publisher=Libraries Unlimited |year=1998 |isbn=978-1-56308-457-7 |location=Englewood, Colorado |pages=[https://archive.org/details/academiclibraryi00budd/page/30 30–31] |url-access=registration}}</ref> <ref>
{{Cite book |last=McCabe |first=Gerard |url=https://archive.org/details/academiclibrarie0000mcca |title=Academic Libraries: Their Rationale and Role in American Higher Education |last2=Ruth J. Person |publisher=Greenwood Press |year=1995 |isbn=978-0-313-28597-4 |location=Westport, Connecticut |pages=[https://archive.org/details/academiclibrarie0000mcca/page/n18 1]–3 |url-access=registration}}</ref>
<ref name="The Canada Council">{{Cite book |title=University research libraries: Report of the consultative group on university research libraries |publisher=The Canada Council |year=1978 |location=Ottawa, ON |pages=4}}</ref> <ref>{{Cite book |title=University research libraries: Report of the consultative group on university research libraries |publisher=The Canada Council |year=1978 |location=Ottawa, ON |pages=2}}</ref>
== Bibliotekat moderne akademike ==
Bibliotekat akademike janë transformuar në shekullin e 21-të për t'u fokusuar më pak në zhvillimin e koleksionit fizik, aksesin e informacionit dhe burimet dixhitale. Bibliotekat e sotme akademike zakonisht ofrojnë akses në burime online të bazuara në pajtim, duke përfshirë bazat e të dhënave kërkimore dhe koleksionet e [[Libër elektronik|librave elektronikë]], përveç librave dhe revistave fizike. Bibliotekat akademike ofrojnë gjithashtu hapësirë për studentët për të punuar dhe studiuar, në grupe ose individualisht, në "dysheme të heshtura" dhe shërbime të ndihmës referuese dhe kërkimore, ndonjëherë duke përfshirë shërbime referimi virtuale. <ref>{{Cite web |date=2018-05-30 |title=Changing Roles of Academic and Research Libraries |url=http://www.ala.org/acrl/issues/value/changingroles |access-date=2019-07-12 |website=Association of College & Research Libraries (ACRL) |language=en}}</ref> Disa biblioteka akademike ofrojnë teknologji si kamerat video, iPad dhe kalkulatorë. Shumë biblioteka akademike janë rimodeluar për të pasqyruar këtë fokus në ndryshim si të mësuarit të përbashkët . Bibliotekat akademike dhe të përbashkëtat e të mësuarit shpesh strehojnë mësime, qendra shkrimi dhe shërbime të tjera akademike.
Një fokus kryesor i bibliotekave moderne akademike është mësimi i shkrim-leximit informativ, me shumicën e bibliotekave akademike amerikane që punësojnë një person ose departament njerëzish të përkushtuar kryesisht për mësimdhënie. <ref>{{Cite journal |last=Research Planning and Review Committee |first=ACRL |date=5 June 2018 |title=2018 top trends in academic libraries: A review of the trends and issues affecting academic libraries in higher education |url=https://scholarworks.iupui.edu/bitstream/1805/11853/1/ACRL_2016_2016.pdf |journal=College & Research Libraries News |volume=79 |issue=6 |pages=286 |doi=10.5860/crln.79.6.286 |doi-access=free}}</ref> Shumë institucione akademike ofrojnë statusin e fakultetit për bibliotekarët, dhe bibliotekarët shpesh pritet të publikojnë kërkime në fushën e tyre. Pozicionet akademike të bibliotekarëve në Shtetet e Bashkuara zakonisht kërkojnë një diplomë MLIS nga një institucion i akredituar nga ALA. <ref>{{Cite web |date=2016-07-21 |title=Academic Libraries |url=http://www.ala.org/educationcareers/libcareers/type/academic |access-date=2019-07-12 |website=Education & Careers |publisher=American Library Association |language=en}}</ref>
* Revistë akademike
* [[Biblioteka|Motorët e kërkimit në internet dhe bibliotekat]]
* [[Biblioteka kombëtare]]
* [[Biblioteka e shkollës]]
[[Kategoria:Lloje të bibliotekave]]
[[Kategoria:Bibliotekë akademike]]
| |||