Hardhia e rrushit: Dallime mes rishikimesh
| [redaktim i pashqyrtuar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
Content deleted Content added
v Zëvedësim i stampës {{pp}} me {{për përmirësim}} |
|||
Rreshti 335:
periudhe hardhia kalon nëpër këto faza rritjeje dhe zhvillimi, që janë: 1 - Lëvizja e lëngjeve; 2 -Zgjimi dhe çelja e sytheve; 3 -Rritja e llastarëve; 4 – Pjekja e llastarëve; 5 – Pjekja e frutave dhe, 6 – Rrëzimi i gjetheve.
12.Fazat e rritjes dhe zhvillimit 12.1. Lëvizja e lëngjeve
Fillon menjëherë kur fillon rritja e temperaturave të shtresës së tokës ku shtrihet masa kryesore e sistemit rrënjor. Ajo fillon kur temperartura e tokës rritet në 7-80C dhe intensifikohet me rritjen e metejshme të saj. Në këto kushte qimet thithëse fillojnë të formohen
dhe të kryejnë aktivitetin e tyre thithës të ujit dhe të lëndëve minerale dhe të “shtytjes” së tyre për në drejtim të sytheve. Nëse në këtë periudhë bëhet ndonjë prerje apo hapet ndonjë plagë në trupin e bimës, menjëherë do të vërehet se fillon rrjedhja pika-pika e lëngut.
Ky fenomen quhet “qarje” ose“lotim”.
Gjatë kësaj periudhe në vreshtat duhet të merren këto masa agroteknike:
1) Duhet të ketë përfunduar krasitja dimërore;
2) Të përfundojnë lidhjet dhe stabilizimi i sistemit mbështetës;
3) Të vazhdojë plehrimi me plehrat organike dhe minerale si dhe punimi i sipërfaqes së tokës; 4) Të vazhdojnë plotësimet e boshllëqeve me anë të shumëzimit me an vazhdojne të përpanjave;
5) Të vazhdojnë trajtimet kimike dimërore pas krasitjeve me lëng bordulez, selinon e të tjera preparate dimërore;
6) Në fund të kësaj faze të përfundojnë shartimet me kalem te bimët që deshirohen të shartohen,etj.
12.2.Çelja e sytheve
Fillon menjëherë kur temperatura e ajrit ritet në mbi 100C dhe intensifikohet me rritjen e mëtejshme të saj. Kjo periudhë fillon nga fundi i muajit Mars dhe vazhdon në fillim të Prillit për zonën e ngrohtë dhe rreth një muaj me vonë për zonën e ftohtë.Gjatë kësaj periudhe në vreshtat duhet të merren këto masa agroteknike:
1) Të vazhdohet me plehrimet organo-minerale;
2) Punimi i sipërfaqes së tokës me qëllim ruajtjen e vlagës dhe të zhdukjes së barërave të këqia;
3) Të vazhdohet me përmbysjen e bimëve pleheruese të gjelbërta si bathë apo të tjera legominoze,etj.
12.3.Rritja e llastarëve
Karakterizohet me zgjatjen e tyre. Pas formimit të 4-5 gjetheve të para, shfaqen lulesat. Rritja intensive e llastarëve vazhdon deri
në fazën e lulëzimit, më pas intensiteti i rritjes së tyre ulët. Gjatësia vjetore e rritjes së llastarëve në vreshtat e shërbyera mirë arrin në 1,5-2m, ndërsa tek hardhitë antifilokserike,ajo shkon nga 8-15 m.Fenofaza e rritjes së llastarve te hardhia, ashtu si te bimët e
pemëve frutore, vërehet e bashkeshoqëruar me fenofazën e lulëzimit,ate të rritjes së kokrrave të rrushit, madje edhe të pjekjes dhe të pas vjeljes.Temperatura e fillimit të rritjes së llastarëve është mbi 100C. Ndërsa në 28-300C rritja e tyre është intensive dhe në 40-420C rritja ndërpritet.Fenofaza e rritjes së llastarve gjatë të gjithë periudhës së vegjetacionit kalon në këto peiudha:
i) Rritja fillestare e ngadalshme; ii)Rritja intensive (e vrullshme) e kërcejve dhe të gjetheve; iii) Trashja llastareve iv) Pjekja ose drunjëzimi i llastarëve, dhe v) Përgaditja për dimërim.
Njohja e këtyre periudhave për kultivuesin, ka një rëndësi praktike,sepse sa më mirë të ushqehen dhe të trajtohen bimët gjatë periudhës së rritjes intensive të llastarve, aq më e lartë është edhe lënda organike e prodhuar në dobi të frutave dhe të fuqizimit e të depozitimit të lëndës organike në trupin e bimëve.Në periudhën e trashjes së llastarve dhe të pjekjes së tyre,nëpër sqetullat e gjetheve fillojnë të diferencohen sythat të cilat përmbajnë elementët vegjetative dhe ato frutore, të cilat përfaqësojnë llastarët në vitin e ardhshëm.Në këtë periudhë shërbimet agroteknike duhen të intensifikohën me qëllim që diferencimi i sytheve të bëhet sa më normal. Gjatë periudhës së pjekjes së llastarve,bimët fillojnë të përgaditen për t’u futur në dimërim. Më pas vjen periudha e rënies së gjetheve, proces fiziologjik ky që tregon se sinteza e lëndës organike prej tyre ka përfunduar dhe se qëndrimi i tyre në pemë është i pa nevojshëm. Për të patur suksese në prodhimin e rrushit, gjatë kësaj periudhe në vreshtat duhet të merren këto masa agroteknike:
*Të realizohet t’harrja e llastarëve të tepërt dhe sidomos ato që nuk kanë lulesa. Kjo realizohet më mirë kur shfaqen/duken qartë lulesat;
*Punimi i sipërfaqes së tokës me qëllim ruajtjen e vlagës dhe të zhdukjes së barërave të këqia;
*Kontrolli dhe lufta kundër sëmundjeve dhe dëmtuesve të ndryshëm;
*Të vazhdohet me lidhjet e gjelbërta duke i vendosur ato në pozicionin vertikal ose duke i vendosur në çiftin e telave të ndërtuara enkas për këtë qëllim;
*Të vazhdohet me plehërimet kimike plotësuese, veçanërisht ato azotike;
*Të fillohet me aplikimin e operacioneve të gjelbërta si: heqja e sqetullorëve, heqja e 3-4 gjetheve të para të vjetra zakonisht deri në gjethen paralel me lulesën e parë;
7) Lënja e llastarëve të rinj në cung me qëllim ripërtëritjen e krahëve dhe të elementëve të prodhimit,si dhe e llastarëve me qëllim
aplikimin e shumëzimit me përpanja,kjo nëse në vendin fqinjë ka
boshllëqe, etj.
Pjekja e llastarëve vërehet me ndryshimin e ngjyrës në bazën e tyre nga jeshile e hapur, në kafe të kuqerremët dhe më pas në ngjyrë
gështenjë. Pjekja e llastarit fillon nga baza dhe ngjitet në drejtim të majës. Kjo dukuri njihet drunjëzim.Sa më e pjekur të jetë llastari, aq më rezistent është ndaj temperaturave të ulëta të dimërit. Në fund të kësaj faze lëndët ushqimore kalojnë nga gjethet në llastar,pastaj nga llastarët në drejtim të krahëve, cungut dhe me në fund në drejtim të rrënjëve. Në këtë periudhë bima është e gatshme të
hyje në fazën e qetësisë dimërore.Kjo fazë ka rëndësi të madhe në jetën e bimëve, sepse sa më e pjekur të jenë llastarët aq më rezistente
dhe të fuqishme janë ato për t’i qëndruar temperaturave të ulëta.Njëkohesisht në këtë fazë, edhe sythet piqen plotësisht dhe kanë të diferencuara mirë të gjithë elementët vegjetative dhe prodhuestë llastarit të vitit të ardhshëm. Një rëndësi e veçante për këtë fazë,është edhe tek hardhitë antifilokserike.Sa më të pjekura të jenë llastarët e tyre, aq më shumë është mundësia e kallusimit gjatë periudhës së shartimit.Për të patur suksese në pjekjen sa më të mirë të llastarëve, gjatë periudhës së vegjetacionit, duhet të kihet kujdes në aplikimin e këtyre masave agroteknike, që janë:
*Për rastet e llastarëve që e vazhdojnë rritjen intensive duhet aplikuar këputja e majës së tyre.Me prerjen e majës ato frenojne rritjen e tyre dhe asimilatet e prodhuara nga gjethet drejtohen për në kërcell duke ndikuar në pjekjen e tyre;
*Pas prerjes së majave, fillojnë të aktivizohen edhe sythet anësore të cilat edhe këto duhet të eliminohen.Në rast se shpërthimi i sytheve sqetullorë vazhdon përsëri,atëhere këshillohet të lihen 2 sqetullorët afër majës së prerë, me qëllim frenimin e shpërthimit të
sqetullorëve të bazës. Kjo masë ndikon në pjekjen e llastarit deri në pikën e prerë;
*Nëse vegjetacioni në mesin e Gushtit është i vrullshëm, atëhere synohen në kufizimin deri në zerro i përdorimit të plehrave kimike sidomos ato azotike;
*Të vazhdohet me lidhjet e gjelbërta duke i vendosur ato në pozicionin vertikal ose duke i vendosur në çiftin e telave të ndërtuara
enkas për këtë qëllim, për arsye të ndriçimit dhe të ajrimit në maksimum të gjetheve dhe të gjithë kurorës;
*Të evitohen ujitjet e tepërta dhe pa kriter, sepse ato shkaktojnë vegjetacione të panevojshme;
*Duhet të zbatohet një plehërim i rregullt dhe i kombinuar me të gjithë elementët ushqimore NPK dhe me mikroelementët e tjerë.
Rrëzimi i gjetheve, shënon mbarimin e periudhës së vegjetacionit.Me uljen e temperaturave zakonisht gjatë fundit të muajit Nëndor dhe fillimin e Djetorit për zonat e ngrohta, ndërsa për zonën e ftohtë gjatë muajit Nëndor, gjethet e ndalojne procesin e fotosintezës,të frymëmarrjes dhe të transpirimit.Ato ndryshojne ngjyrën duke e humbur klorofilin nga jeshile, në ngjyrë të verdhë për kultivarët e më rrush të bardhë dhe nga jeshile në të kuqerremet për kultivarët me rrush të zinj (përveç Sangioveze). Llastarët shëndërrohen në shamenta. Me vazhdimin e uljes së temperaturave në 100C,gjethet bien natyrshem në tokë.Për efekt të prekjes nga sëmundjet dhe dëmtuesit e ndryshëm,disa herë në praktikë, ndodh që gjethet të dëmtohen para se të vijë rrëzimi natyral biologjik. Kjo vjen nga që në disa raste, sapo realizohet vjelja e prodhimit, vreshtave nuk i’u realizomet më kujdesi i duhur në drejtim të mbrojtjes së kurorës. Kjo ndodh shpesh herë në kultivarët e hershëm që vilen 3-4 muaj para rënjes natyrale të gjetheve. Ato duke u prekur nga sëmundjet dhe dëmtuesit gjethet
bien parakohe dhe llastarët nuk e kalojnë si duhet procesin e pjekjes dhe sythat dimërore nuk i kanë diferencuar si duhet elementët
vegjetative dhe prodhues të llastarit të ardhshëm. Për të patur suksese në ruajtjen e gjetheve, gjatë periudhës së pas vjeljes duhet të
kihet kujdes në aplikimin e disa masave agroteknike, që janë: i)Vazhdimi i shërbimeve agroteknike në drejtim të luftimit të barërave të këqia; ii) Trajtimet kimike sipas llojit të infeksioneve, me qëllim ruajtjen e gjetheve deri në fund të vegjetacionit;
iii) Ujitje pa teprime, etj.
Shterpësia dhe rrëzimi i luleve. Jo çdo lule e çelur lidh fruta përkundrazi, shumica e tyre rrëzohet. Arsyet e rrëzimit të luleve janë të shumta, por më kryesore janë për shkaqe biologjike.Në shumë raste ato nuk pllenohen si rezultat i shterpësisë së luleve. Arsyet e shterpësisë së luleve janë të shumta dhe shpesh herë të ndërlikuara.Në shumë raste vërehet se lulet kanë formuar kokra të cilat janë më të vogla dhe pa fara. Ky fenomen në vreshtari njihet më emerin melcim (fig. 5).Një nga arësyet më kryesore biologjike është se lulet tek disa
kultivarë si: Çaushi, Kallmeti,Kokërmadhja, Tajka e Kuqe, etj,janë më tepër me lule funksionale femërore. Nëse këto kultivarë nuk shoqërohen me kultivarë pllenues, atëhere numri i luleve të rrezuara është i lartë.Disa nga shkaqet më kryesore të mos pllenimit dhe i
rrëzimit në masë të luleve, janë:
1–Ndërtimi me mangësi i luleve.Ato mund të jenë funksionale femërore (ky fenomen ndeshet me shpesh) dhe lule funksionale mashkullore;
2–Aplikimi i një sistemi plehrimi të pamjaftueshem kryesisht ato azotike, rritja e dobët e llastarëve dhe nganjëherë edhe e kundërta rritja e shpejtë e llastarëve si rezultat i teprimeve me plehra azotike;
3–Kushte të papërshtatshme të motit, si: lagështirë e lartë nga reshjet, ulje të temperaturave,erëra të forta, ndriçim i pakët, etj;
4–Infeksione nga sëmundje dhe dëmtues të ndryshëm si:tenja e rrushit, vrugjet, hiret, virozat,klorozat, etj;
5–Mangësi në aplikimin e shërbimeve agroteknike si: mos realizimi i t’harrjeve, mos heqja e gjetheve të tepërta, mos lidhja e llastarëve, mangësi në drejtim të ndriçimit dhe të ajrosjes, etj;
6–Shkaqe të rasti si: gazra helmuese, ujra helmuese, lëndë kimike të përdorua, herbicide,lëng bordolez gjatë fazës së lulëzimit,etj.
Fillon pas pllenimit të vezores,vazhdon me lidhjen e kokrrave ato që mbesin pas rrëzimit të luleve të pa pllenuara dhe mbaron me fillimin e ngjyrosjes së kokrrave nga jeshile në të verdhë të çelur për kultivarët e bardhë dhe në të trëndafiltë për kultivarët me fruta me ngyrë të zezë ose të kuqe.Gjatë kësaj periudhe, sipërfaqjae kokrrës së rrushit është në ndryshim të vazhdueshëm dhe në këtë periudhë kokrrat e rrushit janë më të predispozuara të preken nga shumë lloje sëmundjesh dhe dëmtuesish.Kjo lidhet me faktin se rritja në mënyrë të vazhdueshme të sipërfaqes së kokrrës, krijohen sektorë të zbuluar nga efektet e trajtimeve kimike te më pashme dhe janë më të predispozuara në mundësinë e infeksioneve.vërehet se numri mesatar i ditëve nga dita e parë e lidhjes së kokrrave e deri në pjekje, është rreth 120 ditë. Gjithashtu vërehet se duke filluar nga dita e parë e deri në ditën e 20, madhësia e kokrrës është në zmadhim të vazgdueshem. Deri në këtë periudhë pesha mesatare e një kokrre ka arritut
në rreth 0,8-1,1 gr. Nga dita e 20 e deri në të 40-tën rritja e kokrrës është shumë e vogël dhe ditën e 50 – 60-te, ka filluar procesi i
ngjyrimit të kokrrës. Nga dita e 60 e deri në ditën e 120 vazhdon njëkohesisht edhe procesi i ngjyrimit të mëtejshëm si dhe rritja e madhësisë dhe e peshës së kokrrave. Në fund të pjekjes pesha mesatare për kultivarin Sangiovese, arrin në rreth 1,8-2 gr.Ndër shërbimet më kryesore agroteknike që duhet të bëhen gjatë kësaj faze, janë trajtimet kimike në jo më pak.
*Fillimi i ngjyrimit të kokrrave
*Pjekja e kokrrave se 7-10 ditë në varësi të preparatit dhe të ecurisë së shirave. Gjithashtu kjo fenofazë përkon me rritjen maksimale
të kokrrave që do të thotë se në këtë periudhë janë kërkesat me kritike për elementët ushqimore dhe për sasinë e lagështirës së duhur në tokë. Prandaj krahas masave të tjera kundër sëmundjeve dhe dëmtuesve,sigurimi i kombinuar i elementëve ushqimor dhe sigurimi i lagështirës optimale nëpërmjet ujitjeve, janë masat më të domosdoshme që duhet të kryhen në këtë periudhë.
==Pjekja e kokrrave==
| |||