Gotfrid Lajbnici: Dallime mes rishikimesh

<!-- {{Leter mirnjohje| }}-->

{{Leter Tabela Fund}}

 

Lajbnici konstruktoi makinën e parë llogaritëse që ishte e aftë të kryejë shumëzimin dhe pjesëtimin. Ai gjithashtu futi në përdorim sistemin e numrave binar që sot përdoret në sistemet kompjuterike. Pavarësisht nga [[Isaac Newton|Isak Njutni]] ai, “zbuloi” ,,njehsimin diferencial,, dhe futi në përdorim simbolet për integralin, derivatin dhe diferencialin të cilat edhe sot janë në përdorim për dallim nga simbolet e Njutnit të cilat ishin më konfuze , për integralet zgjodhi germën latine (S germa e parë e fjalës ''suma''), të cilën e zgjati pak dhe për simbol të derivatit respektivisht të diferencialit germën ''D'' (germa e parë e fjalës latine ''diferentia''). Lajbnici mendonte që simbolet janë shumë të rëndësishme për t'i kuptuar gjërat. Ai gjithashtu provoi të formojë një alfabet për mendimet njerëzore, në të cilin do t'i pasqyroje të gjitha konceptet bazike të përdorimit të simboleve dhe kombinimet e tyre për të pasqyruar mendime më komplekse. Lajbnici asnjëherë nuk e përfundoi këtë. Kontributi i tij filozofik për matematikën është bazë e Monadologjisë, në të cilën fut Monadat si “formë substanciale e qenies”, të cilat janë të ngjashme me atomet shpirtërore, i përjetshëm, i patretur, individual, të ndjekur nga vet ligji i tij, pa bashkëveprim (“xham dritareje”) por që nuk reflektonin ''Universin'' si tërësi. Në këtë rrugë skema e mësipërme si nocion që tret monadën në problemin e bashkëveprimit të mendjes dhe dukjes së lëndës. Ai bashkë me [[Rene Descartes]], dhe Baruch Spinoza është njëra nga tre figurat më të rëndësishme të racionalizmit të shekullit XVII. Ai zë një pjesë të madhe në historinë e filozofisë dhe në historinë e matematikës. Është i njohur konstatimi i tij se universi ynë është më i miri i mundshmi me fjalë tjera as [[Zoti]] vetë nk do të mund të krijonte një më të mirë. Lajbnici dha kontribute të çmueshme edhe në [[Fizikë]], [[Teknologjia|teknologji]], [[Biologjia|biologji]], [[mjekësi]], [[Gjeologjia|gjeologji]], [[Psikologjia|psikologji]], [[Linguistika|linguistikë]]. Ai gjithashtu shkroi edhe për tema nga [[politika]], [[Jurisprudenca]],[[Etika]], [[Teologjia]], [[historia]], dhe [[Filologjia]].