Wikipedia

Suedia: Dallime mes rishikimesh

Browse history interactively
[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
← Redaktim më i vjetërNdryshimi më pas →
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
No edit summary
No edit summary
Rreshti 51:
Me një sipërfaqe prej 450.295 kilometra katrorë Suedia është vendi i tretë më i madh në [[Bashkimin Evropian]] për nga sipërfaqja. Popullsia e Suedisë është rreth 9.5 milion. Suedia ka një dendësi të ulët të popullsisë prej 21 banorë për kilometër katrorë me popullsinë përqendruar kryesisht në pjesën jugore të vendit. Rreth 85% e popullsisë jetojnë në zonat urbane. Kryeqyteti dhe qyteti më i madh i Suedisë është Stokholmi, me 1.3 milion banorë.
 
Suedia doli si një shtet i pavarur dhe i bashkuar gjatë Mesjetës. Në shekullin e 17, vendi zgjeroi territoret e tij duke formuar Perandorinë suedeze. Perandoria u rrit në një nga fuqitë e mëdha të Evropës në shekullin e 17-të dhe në fillim të shekullit të 18-të. Pjesa më e madhe e territoreve të pushtuara jashtë Gadishullit skandinav u humbën gjatë shekujve të 18 dhe 19. Gjysma lindore e [[Suedisë]], [[Finlanda]] e sotme, u humb ndaj Rusisë në 1809. Lufta e fundit në të cilën Suedia u përfshi direkt ishte në 1814, kur Suedia me presion ushtarak e detyroi Norvegjinë të bashkohej me të. Që atëherë, Suedia ka qenë në paqe, duke ndjekundjekur njenjë politikë të mos marrjes pjesë në aleanca ushtarake në kohë paqeje dhe të neutralitetit në kohë lufte. Suedia është anëtare e [[Bashkimi Evropian|Bashkimit Evropian]] që ndanga 1 janari 1995 dhe është anëtare të [[OECD]].
 
Sot, Suedia është një monarki kushtetuese me një demokraci parlamentare të qeverisjes dhe një ekonomieekonomi shumë të zhvilluar shumë. Në 2010vitin 2011, aiSuedia u rendit ie katërtikatërta në botë në indeksin demokracie dhedemokracisë ekonomikishttë revistës ''"The ekonomist"'' dhe nëntëe nënta në Indeksin e NjeriutZhvillimeve iNjerëzore të Kombeve të Bashkuara përtë vitit Zhvillim2013. Në vitin 2010, [[Suedia kishte rritjen më të shpejtë ekonomik dhe risi më të lartëekonomike në [[Bashkimin Evropian]], ndërsa të Forumit Ekonomik Botëror Suedia renditet si vendi i dytë më konkurruese në botë. Suedia është e njohur si një udhëheqës industrial dhe teknologjik në disa fusha.
Në vitin 2012, Forumi Botëror Ekonomik e renditi Suedinë si vendin e katërt më konkurrues në botë. Sipas Kombeve të Bashkuara, ajo ka vdekshmërinë foshnjore të tretë më të ulët në botë.
 
== Etimologjia ==
Emri i sotëm i Suedisë rrjedh nga fjala në anlishten e vjetër ''Swēoþēod'', që do të thoshte "njerëzit e suedesëve" (skandinavishte e vjetër Svíþjóð, latinisht Suetidi). Emri suedez ''Sverige'' (një përzierje e fjalëve Svea dhe Rike, me ndryshimin e bashkëtingëllores [k]) fjalë për fjalë do të thotë "Mbretëria e suedesëve", duke përjashtuar Geatsët në Gotalandët.
 
Variacionet e emrit Suedi janë përdorur në shumicën e gjuhëve, me përjashtim të Danimarkës dhe Norvegjisë që përdorin ''Sverige'', dhe Islandës ''Svíþjóð''.
 
== Historia ==
Line 70 ⟶ 77:
== Gjeografia ==
{{Kryesor|Gjeografia e Suedisë}}
Suedia ështëndodhet në Evropën Veriore, në pjesën lindore të gadishullit skandinav dhe përfshin rreth 14 latitudes (latitudes) dhe 13 gjatësi (meridianët). Dallimi gjatësi korrespondon me 52 minuta diferencë në kohë diellor (midis Haparanda në Stromstad lindje dhe në perëndim). Në sipërfaqe, Suedia është vendi i pestë më i madh në Evropë. Ajo kufizohet nga Norvegjia në perëndim, FinlandënFinlanda në verilindje, dhe DanimarkënDanimarka në jugperëndim nganë UraUrën Oresund. Vendi gjithashtu ka kufijtëkufij detarë me Estoninë, Letoninë, Lituaninë, Poloninë, Gjermaninë dhe Rusinë. Ujërat përreth janë të Gjirit të BothniaBothnias dhe Bothnian Deti Bothnian, i cili është pjesë e Detit Baltik, dhe në jugperëndim Skagerrak, Kattegat dhe Sound. Suedia është pjesë e zonës gjeografike të vendeve nordike.
 
LindjeNë lindje të Suedisë qëndronndodhet e DetitDeti Baltik dhe GjirinGjiri ei Bothnia dheBothnias bregdetitqë ndikon në klimën. Në perëndim është zinxhiri malor skandinave, të tilla si zinxhir malor i njohur si malet skandinave, tradicionalisht quhet edhe keel në të dy (gjera) suedisht dhe norvegjeze. Ajo ndan SuediSuedinë nga Norvegjia. Riksgränsen vijon që nga viti 1700 mjaft afër pellgut aktuale në këtë varg malor. Të lumenjve në Suedi e veriut gjithandej pastaj në përgjithësi drejt lindjes nga malet dhe koha shpesh bëhet shumë e madhe (të lumenjve ashtu-quajtur veriore).
 
Suedia jugore është tokë bujqësore kryesisht. Në përgjithësi, megjithatë, i mbuluar 60% të sipërfaqes totale dhe 75% të sipërfaqes së tokës e mbuluar me pyje. tokës pyjore Suedisë që i përkasin thekë perëndimore të tajgë euro-aziatik. Dendësia e popullsisë është edhe më e lartë në jug, me qendër kryesisht në Mälardalen, Bergslagen, Rajoni Öresund dhe Västra Rajoni Västra. Në Västra jugore të drejtuar shumë lumenj në mes të malësisë ashtuquajturit jugore dhe rrjedhat si në veri dhe jug, lindje dhe perëndim. Lumenjve në jug të Suedisë zakonisht nuk është aq e gjatë dhe të mëdha si në veri. Në Suedi qendrore dhe në jug të Suedisë, nuk është lumi më i madh në drejtim të rrjedhës së lumit dhe zonën ujëmbledhëse: Klarälven-Göta lumit, i cili ndër të tjera përfshin Vänern liqenit. Suedia është jashtëzakonisht afër liqeneve të madhësive të ndryshme, së bashku me Finlandën.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/wiki/Suedia"