Wikipedia

Rrajca turistike: Dallime mes rishikimesh

Browse history interactively
(View all pending changes)
[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
← Redaktim më i vjetërNdryshimi më pas →
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
No edit summary
No edit summary
Rreshti 1:
[[Skeda:Rrajca 1.jpg|300px|Pamje e Rrajcës si pjesë e Parkut Shebenik - Jabllanicë]]
 
'''Rrajca''' është zona e mbrojtur e cila ndodhet në rrethin e [[Librazhd]]it. Format glaciale ku gjendet [[Rrajca]] janë të vendosura në shpatin verior e lindor të malit të [[Shebenik]]ut ku gjendet kompleksi i cirqeve akullnajore të Rrajcës. Në këtë cirk akullnajor janë katër liqene akullnajore, të cilët përbëjnë një atraksion natyror për tu vizituar. Këto liqene kanë një gjatësi mesatare prej 100 metrash dhe një gjerësi mesatare prej 80 metrash. Ato gjenden të vendosura në lartësinë 2.200 metra mbi nivelin e detit. Për të arritur në këto liqene, duhet ndjekur rruga automobilistike e asfaltuar [[Përrenjas]] - [[Rrajcë]] dhe më pas, nga fshati Rrajcë për tek liqenet rruga bëhet në këmbë. ▼
 
 
▲'''Rrajca''' është zona e mbrojtur e cila ndodhet në rrethin e [[Librazhd]]it. Format glaciale ku gjendet [[Rrajca]] janë të vendosura në shpatin verior e lindor të malit të [[Shebenik]]ut ku gjendet kompleksi i cirqeve akullnajore të Rrajcës. Në këtë cirk akullnajor janë katër liqene akullnajore, të cilët përbëjnë një atraksion natyror për tu vizituar. Këto liqene kanë një gjatësi mesatare prej 100 metrash dhe një gjerësi mesatare prej 80 metrash. Ato gjenden të vendosura në lartësinë 2.200 metra mbi nivelin e detit. Për të arritur në këto liqene, duhet ndjekur rruga automobilistike e asfaltuar [[Përrenjas]] - [[Rrajcë]] dhe më pas, nga fshati Rrajcë për tek liqenet rruga bëhet në këmbë.
 
 
[[Skeda:Rrajca artizanati.jpg|210px|Artizanati]]
 
 
=== Njerëzit dhe familjet e njohura ===
Rrajca sipas faqes nga vetë përfaqësuesit e komunitetit rrajcar http://rrajca.blogspot.com ka nje popull, punetor, popull qe ruan dhe trashigon nga brezi ne brez traditen dhe zakonet e fshatit, rrajcaret jane njerez te sakrifices, mikprites dhe arsimdashes. Nder fiset kryesore te popullsise se Rrajces jane, Bogdani, Halili, Karaj, Vasku, Rira, Hallidri, Collaku, Coka, Beqo, Hana, Alla, Cuku, Tarushi, Balla e te tjere. Nga Rrajca, shume familje jane vendosur ne Prrenjas, dhe Tirane, rrajcaret kane emigruar dhe jasht vendit, deri pertej Atlantikut. Sipas historianit Skender Karaj, disa familje rrajcare, shume vite para clirimit u larguan deri ne Argjentine... por lidhjet me keto familje jane humbur. Nder figurat kryesore te Rrajces, qe mund te permendim ketu ne kete shkrim jane Artisti i Merituar me origjine nga ky fshat ''Sadi Halili" vellezerit Karaj, nga Sutaj mjeshter te valleve, letrari dhe poeti ''Sami Bogdani'' Nga pena Shqipe e Rrajces, kemi dhe poeten Mimoza Vasku, Shpetim Bozha, apo poeti letrar i teksteve te bukura te kengeve rrajcare, Xhevair Rira. Kohet e fundit eshte afirmuar si perkthyes dhe botues librash dhe mesuesi i gj. Frenge Fari Lacka.
 
 
===Ekosistemet===
Pershkrimi biologjik i ekosistemit te zones malore Rrajce sipas specialistit të Agro-mjedisit dikur agronom ne fshatin Rr. Skenderbe, z. Ali Coka perpunuar nga Lulzim Rira thotë se Zona e mbrojtur e Rrajces, ben pjese ne parkun kombetar, malor-''Shebenik-Jabllanice". Kjo zone si krahine malore qendrore me vone eshte rajonizuar si pjese juglindore ne teritorin e Shqiperise. Malet dhe kodrat e kesaj zone kane pak a shume te njejten lartesi mbi nivelin e detit, te cilat nderpriten nga disa perrenj e lugina, kjo ka bere qe terreni ne keto bjeshke te jete i thyer dhe mjaft i ashper. Zona natyrore e mbrojtur e Rrajces, ndodhet ne komunen e Rrajces te rrethit Librazhd. Siperfaqja totale 4700 Ha( 1ha-hectar/hektar= 10.000 m2m²).
 
===Territori===
Siperfaqe pyjore 3680 ha, Sip... kullosore 930 ha, Sip..ujore 10 ha dhe sip shkembore 80 ha.Zona e mbrojtur perfshin malin e Shebenikut dhe nje pjese te malit te Jabllanice- Belice te cilat nderpriten nga lumi ose perroi qe bashkon ujerat e ketyre bjeshkeve, keto ujera pasi grumbullohen, kalojne poshte fshatit Bardhaj, ku devijojne dhe marrin drejtimin e Bushtrices ku behen pjese e lumit Shkumbin.Maja me e larte e zones ajo me kuote 2262 m- e Reshpes, kuota 2251 m- maja e Shebenikut , 2194 m- maja e Fursit, 2137 m -maja e Dupkes, 2050 m- maja e Buturakut, dhe 2029 m- kuota me e ulet e perroit te Peshkut, e lugines se perroit te Artinit dhe lugina e perroit te Skalaves. Sipas studimeve gjeologjike zona e mbrojtur ben pjese ne zonen tektonike Gramoz-Mirdite.Shkembinjte kryesore jane serpentinitet dhe baziket qe bejne pjese ne masivin e Shebenikut, qe ndodhen ne anen e majte te lumit te Bushtrices dhe gelqeroret, shkembinj sedimentare te masivit te Jabllanices, qe ndodhen ne anen e djathte te ketij lumi ose ne lindje te zones.Ne sasi te pakta ka dhe depozitime aluvionale.
 
 
[[Skeda:Rrajca 3.jpg|300px|Peisazh nga Rrajca]]
 
 
 
===Toka===
Ne kete zone takohen dy tipe tokash. Toka e murrme pyjore qe zene 82% te siperfaqes . Toka kafe te kuqerremta qe zene 18% te siperfaqes.Tokat e murreme pyjore zene pjesen me te madhe te siperfaqes, jane toka me thellesi mesatare, legusha shkon 2-5 cm ne shumicen e rasteve e dekompozuar. Ne keto toka jane instaluar pyjet e Ahut, te Pishes, te Bredhit e Meshteknes. Tokat kafe te kuqerremta, zene pjesen me te vogel te siperfaqes , ato jane kryesisht toka te ceketa, pa legushe mbi te cilat jane instaluar pyjet e Lisit/Dushkut dhe shkurret ku midis tyre rritet dhe Dellinja e kuqe dhe e zeze dhe bushi. Ne kete zone malore, gjendet gjithashtu Caji i malit, Sherebela, Dafina, Trendelina, Kacia, Zgorrofeta, Zambaku dhe lule te tjera.Ne luginen e Kovanikut, rritet shume dhe Trendafili i eger-Rose Hips, manat e Ferres, si dhe pema frutore e Thanes.
 
===Klima dhe sistemi-Hidrik i zones===
Zona e mbrojtur ben pjese ne zonen klimatike mesdhetare malore , nenzona mesdhetare malore -lindore.Mbizoterojne ererat qe fryne nga veriu dhe veri-lindja.Temperaturat mesatare vjetore ne pjesen e ulet 7-10 grade °C, ne pjesen e larte 2-6 grade C.Minimalet absolute te temperatures levizin nga - 10 deri -15 grade °C, ne dimra shume te ftohte temp zbret deri ne -20 grade C. Sasia vjetore e reshjeve shkon 1300-1800 mm, trashesia e debores ne zonen e ulet shkon deri ne 60 cm, ne zonen e larte shkon ne 2 m, dhe ne vende te vecanta deri ne 3 m. Zona natyrore e mbrojtur, ndodhen ne basenin uje mbledhes te lumit te Bushtrices , i cili ne kete zone ka prurje te medha, gjatesia totale mbrenda zones eshte 18.5 km dhe 7 km jasht saje deri sa derdhet ne Shkumbin. Ne zallin e lumit te krijuar nga gerryerja e tokes gjendet bimesia si rrapi dhe shelgu etj. Ajo qe e ben te vecante kete lume eshte prania e ujerave te pasterta e te embela , duke krijuar ambjentin e jeteses se Troftes (salmo truta) se malit dhe te Lunderezes (lunderza , lutra) . Te dyja speciet rrezikohen per tu zhdukur ne kete zone. Perrenjte kryesore qe derdhen ne lumin e Bushtrices jane , perroi i Moraves, i Kunjit, perroi i Peshkut, perroi i Artinit, perroi i Skalaves dhe perroi i Shurit te Zi. Liqenet e Rrajces, ne Likopather.
 
 
[[Skeda:Rrajca 2.jpg|300px|Pamje nga Rrajca]]
 
 
 
===Liqenet===
Ne kete zone ndodhen 8 liqene ne shpatin lindor te malit te Shebenikut .Jane liqene te vendosur ne fundin e nje kompleksi akullnajor, ata jane te ndare njeri nga tjetri me depozitime moremike dhe shkembinj njerresore.Thellesia e liqeneve shkon disa metra, ato kane uje te ftohte dhe shume te paster. Gjate dimrit liqenet ngrijne ne siperfaqesipërfaqe shtrese te forte akulli, mbi te cilen bie debora deri kur fillon shkrirja e akullit ne pranvere. Keto liqene kane bukuri te rralla natyrore . Tre liqene qe njihen me emrin liqenet e Rrajces kane siperfaqen me te madhe , ato ndodhen ne shpatin lindor te Shebenikut , poshte majes se Fursit.
 
===Vija e madhe===▼
Vija e madhe sic e quajne dhe rrajcaret,e ndertuar nga mjeshtra Rrajcare rreth viteve 1840 .Ne krye te saj ajo fillon me pjesen qe quhet Vija e Peshkut dhe ku vihet re qarte vjetersia dhe mjeshteria e ndetimit.▼
 
▲=== Vija e madhe ===
▲Vija e madhe sicsiç e quajnequajnë dhe rrajcaret, e ndertuarndërtuar nga mjeshtra Rrajcare rreth viteve 1840 .Ne krye te saj ajo fillon me pjesenpjesën qe quhet Vija e Peshkut dhe ku vihet re qarte vjetersia dhe mjeshteria e ndetimit.
 
[[Skeda:Rrajca etnografia.jpg|300px|Kostumi i gruas rrajcare]]
 
=== Etnografia rrajcare ===
Para viteve `90 ne Rrajce sipas studjuesitstudiuesit Ali Coka ka paturpasur njenjë muze ku qe ne hyrjen kryesore dukej se te pershendestepërshëndeste njenjë burreburrë me veshjet popullore te Rrajces dhe njenjë nuse me kesulen, te mbushur me shahina e rupa te argjendte, xhybeja e qendisurqëndisur me te, kjo nga mjeshtera popullore vendase,kemisha këmisha e holle pala-pala ebardhee bardhe si deboradëbora, rrypi me xhixha qe vendosej mbi skutenskutën e bardhe ; nuset dhe te zeze ; plakat, jeleku me sumbulla me tre -kater rrjeshta sumbulla sic I quanin vendasit keto me ngjyra te ndryshme. Dhe anesoretanësoret te paisura me fije Argjendi. Jeleku me pare, dhe raftet qe mberthehen poshte gjoksit qe gjate kercimit ne valle na japin tinguj me ritmin e saje. Xhoka e perpunuar me shajak qe prodhohej nga vendasit. Qesikja me sfond te bardhe ne mes dhe fije ngjyre vishnje te leshuar poshte. Peshtemalli, vendosej ne nje krah te mesit anash dhe poshte xhybes. Jo pak ne sy biejn corapet e leshit te grave te cilat punnohen me shtize nga vendasit para nngjyrosjes se fijeve te leshit te tjerre me kujdes nga gra te moshuara me furkenfurkën e pergatiturpërgatitur enkas per perpër te dhe boshtin e gedhendur prej druri ahu ose bredhi.
 
[[Skeda:Rrajca tradita e kulinarise.jpg|300px|Kulinaria]]
 
Nje element tjetertjetër janejanë dhe opingat prej lekurelëkure lope te rregjur paraprakisht me kripe. Keto thureshin nga vete grate vendase me rripa te holle e beheshin rretera., keshtu quheshin. Pra sic shihet kostumi rrajcar kerkon nje staf te tere zanatcijsh per tu pergatitur .Kjo tregon se artizanati ne Rrajce (Kostrican)sic quhej ne kohen e qyteterimit ilir ka qene I zhvilluar.Mandej nuk mund te quhej katund nje zone po nuk kishte mullirin, kovachanen, dhe nje tregetar qe me rrte e dergonte mallra jashte tij.▼
 
 
▲Nje element tjeter jane dhe opingat prej lekure lope te rregjur paraprakisht me kripe. Keto thureshin nga vete grate vendase me rripa te holle e beheshin rretera.,keshtu quheshin.Pra sic shihet kostumi rrajcar kerkon nje staf te tere zanatcijsh per tu pergatitur .Kjo tregon se artizanati ne Rrajce (Kostrican)sic quhej ne kohen e qyteterimit ilir ka qene I zhvilluar.Mandej nuk mund te quhej katund nje zone po nuk kishte mullirin,kovachanen,dhe nje tregetar qe me rrte e dergonte mallra jashte tij.
 
[[Skeda:Rrajca etno muezu.jpg|300px|Oda]]
 
Por Rrajca shquhej dhe per kuvendin e burrave ku e dhe sot quhet nje vend ne Rrace –sutaj kuvend ku mlidheshin burrat dhe djegnin merite sic e pershkruan mesuesi ishquar I kesaj zone Sami Bogdani
 
 
===Referenca===
[http://www.bksh.al/adlib/scripts/wwwopac.exe?&DATABASE=allisbd&OPAC_URL=/adlib/beginner/index_al.html&LANGUAGE=1&LIMIT=50&200240943=on bksh.al Selaudin Bogdani vepra studimore]
 
 
 
 
 
[[Kategoria:Natyrë]]
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/wiki/Rrajca_turistike"