Rumania: Dallime mes rishikimesh
[redaktim i pashqyrtuar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
ngrohja globale |
Refuzoi ndryshimin e fundit të tekstit (nga 217.24.245.198) dhe riktheu rishikimin 1555558 nga 178.220.221.38: ngaterrim artikulli |
||
Rreshti 1:
{{Ky Artikull|Ky Artikull flet për Rumaninë. Fjala Rumania ka më shumë kuptime, për kuptimet tjera të fjalës shihe: [[Rumania (kthjellim)]].}}
{{KUTIARumania}}
'''Rumania''' ([[Gjuha Rumune|rumanisht]]: ''România'') është shtet i pavarur në pjesën [[Evropa juglindore|Juglindore]] të [[Evropë]]s dhe shtrihet në qendër të [[Gadishulli Ballkanik|Siujdhesës Ballkanike]], ku kufizohet me [[Ukrainën]] dhe [[Moldavinë]] në veri-lindje, [[Hungarinë]] dhe [[Serbia|Serbinë]] në perëndim dhe [[Bullgaria|Bullgarinë]] në jug. Rumania ka dalje të ngushtë në [[Detin e Zi]] dhe shtrihet deri në [[Fusha e Panonisë|Fushën e Panonisë]]. Ky vend ka një sipërfaqe prej 238,391 km² dhe një popullsi prej më shumë se 24 milion banorësh, prej të cilëve afro 2 milion banojnë dhe jetojnë në [[Bukuresht]], kryeqyteti dhe qendra më e rëndësishme e vendit.
Shteti modern rumun si është sot lindi në vitin [[1859]] kur së u bashkaun dy principata ajo e Moldavisë dhe e Vllahisë. Pas vitit 1945, ishte Rumania gjatë [[Lufta e ftohtë|Luftës së Ftohtë]], pjesë e [[Pakti i Varshavës|Paktit të Varshavës]].
Emri i saj supozohet të rrjedhë nga emri i qytetit antik, [[Roma]] apo nga emërtimet e [[Perandoria Romake|perandorisë lindore romake]], dhe tregohet nga gjurmët e ndryshme të ketë qenë koloni romake. Në antiken e vonshme, në kohen latine kjo pjesë thirrej ''Romania''. Gjuhë zyrtare në Rumani është [[rumanishtja]].
== Historia ==
Historia e Rumanisë mund të ndahet nga historia e përgjithshme e kësaj hapësire që nga shekulli XIX (1862), kur dy principatat e Danubit, ajo e [[Moldavia (rajon historik)|Moldavisë]] dhe e Vllahisë, u bashkuan.
Sipas kushtetutës së nxjerrë më 21 gusht 1965, Rumania ishte një [[Republikë|Republikë Socialiste]] ndërsa më parë ishte Republikë Popullore. Organ kryesor në këtë kohë kishte Kuvendin e Madhë Kombëtar me 349 të dërguar që kishin mandatin katër vjeçar.
Ky organ kishte edhe të drejtën mbi nxjerrjen e ligjeve. Sipas statutit ky kuvend duhej të takohej së paku dy herë në vit dhe duhej të zgjidhte 28 anëtarët të Këshillit me mandate prej katërvjeçare. Ky këshill përfaqësonte Kuvendin e Madhë Kombëtarë dhe merrte përsipër detyrat e kryetarit të shtetit, nxirrte dekrete e nxirrte ligje pa pasur të drejtë ndryshimi të Kushtetutës. Me ndryshimet e bëra më 1974 në kushtetutë, funksioni i krytarit të shtetit lidhej ngushtë me funksionin e presidentit të republikës. Kështu që presidenti i republikës tani kishte më shumë ente dhe të drejta nën kontrollin e tij.Bashke ketu mund te permendim edhe titon.
== Gjeografia ==
{{Kryesor|Gjeografia e Rumanisë}}
Sipërfaqja e përgjithshme e Rumanisë është 237,500 km², shtrihet rreth koordinatave gjeografike 46 00 '''V''', 25 00 '''L''' dhe 230,340 km² të kësaj sipërfaqeje janë tokë ndërsa 7,160 km² ujë.
Vija bregdetare e Rumanisë është 225 km e gjatë ndërsa kufiri tokësorë 2,508 km i gjatë.
[[Klima]] e Rumanisë është klimë e ndryshueshme, kryesisht me dimër të ftohtë e reshje bore dhe verë të ngrohtë me reshje shiu.
Pjesa qendrore e lugut të Transilvanisë është e ndarë nga rrafshi i Moldavisë në lindje me malet e Karpateve dhe nga rrafshi i Vllahisë me Alpet e Transilvanisë. Pika më e ultë e relievit (0m) gjendet përgjatë bregut të detit të Zi dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 2,499 metrave në vendin e quajtur Moldoveanu.
== Demografia ==
Rumania është e banuar nga rumunët, cilit grup të popujve u takojnë, kurse në viset kufitare ka edhe hungarez (rreth 1,2 milion), gjerman dhe serbë etj. Përbërja etnike e popullsisë së Rumanisë (sipas numrimit të vitit [[2011]]):<ref>[http://www.recensamantromania.ro/rezultate-2/]</ref>
* [[Rumunët|Rumunë]] 83.5%
* [[Hungarezët|Hungarezë]] 6.1%
* [[Romë]] ([[Jevgit]]) 3.1%
* [[Ukrainasit|Ukrainas]] 0.3%
* [[Gjermanët|Gjermanë]] 0.2%
* [[Rusët|Rusë]] 0.1%
* [[Turqët|Turq]] dhe [[Tatarët|Tatarë]] 0.1%
== Njësitë administrative ==
{{Kryesor|Njësitë administrative në Rumani}}
<div style="float:right">{{Harta e qarqeve të Rumanisë}}</div>
Rumania ndahet në 41 njësi administrative të quajtura [[judete]] (rumanisht: ''judeţe'') dhe komunën e [[Bukureshti]]t (rumanisht: ''Bucureşti'').
Njësitë administrative janë të radhitura sipas alfabetit:
[[Skeda:Romania judete (romana).PNG|thumb|left|320px|Njësitë administrative në Rumani]]
{|
|
* [[Qarku Alba|Alba]]
* [[Qarku Arad|Arad]]
* [[Qarku Argeş|Argeş]]
* [[Qarku Bacău|Bacău]]
* [[Qarku Bihor|Bihor]]
* [[Qarku Bistriţa-Năsăud|Bistriţa-Năsăud]]
* [[Qarku Botoşani|Botoşani]]
* [[Qarku Braşov|Braşov]]
* [[Qarku Brăila|Brăila]]
* [[Qarku Buzău|Buzău]]
* [[Qarku Caraş-Severin|Caraş-Severin]]
* [[Qarku Călăraşi|Călăraşi]]
* [[Qarku Cluj|Cluj]]
* [[Qarku Constanţa|Constanţa]]
|
* [[Qarku Covasna|Covasna]]
* [[Qarku Dâmboviţa|Dâmboviţa]]
* [[Qarku Dolj|Dolj]]
* [[Qarku Galaţi|Galaţi]]
* [[Qarku Giurgiu|Giurgiu]]
* [[Qarku Gorj|Gorj]]
* [[Qarku Harghita|Harghita]]
* [[Qarku Hunedoara|Hunedoara]]
* [[Qarku Ialomiţa|Ialomiţa]]
* [[Qarku Iaşi|Iaşi]]
* [[Qarku Ilfov|Ilfov]]
* [[Qarku Maramureş|Maramureş]]
* [[Qarku Mehedinţi|Mehedinţi]]
* [[Qarku Mureş|Mureş]]
|
* [[Qarku Neamţ|Neamţ]]
* [[Qarku Olt|Olt]]
* [[Qarku Prahova|Prahova]]
* [[Qarku Satu Mare|Satu Mare]]
* [[Qarku Sălaj|Sălaj]]
* [[Qarku Sibiu|Sibiu]]
* [[Qarku Suceava|Suceava]]
* [[Qarku Teleorman|Teleorman]]
* [[Qarku Timiş|Timiş]]
* [[Qarku Tulcea|Tulcea]]
* [[Qarku Vaslui|Vaslui]]
* [[Qarku Vâlcea|Vâlcea]]
* [[Qarku Vrancea|Vrancea]]
|}
== Feja ==
Përqindja e besimtarëve të [[Besimi fetar|besimeve fetare]] të ushtruara në Rumani (sipas llogaritjes së vitit [[2000]]):
* [[Ortodoksë]] - 86.7%
* [[Katolikë]] - 4.7%
* [[Protestantë]] - 3.7%
* [[Pentokostalë]] - 1.5%
* [[Uniatë]] - 0.9%
== Kultura ==
=== Kultura shqiptare në Rumani ===
{{kryesor|Mërgata në Rumani|Islami në Rumani}}
Për shqiptarët në Rumani përkujdeset Liga e shqiptarëve në Rumani ([[Liga Albanezilor din România]]} e cila zhvillon aktivitete të ndryshme kulturore. <ref>[http://www.alar.ro/comunitatea.html Amëza e Ligës Shqiptare në Rumani : alar.ro]</ref> Përndryshe Bukureshti rumunë ka traditë në zhvillimin kulturorë të etniciteteve. Në të kaluaren ai ishte qendër për [[Mërgata shqiptare|mërgatën]], pas Stambollit. Në këtë qytet ishin themeluarë shoqëri të ndryshme kulturore që shtrin ndikimin e tyre kulturor në tërë hapsirën e Rumanis. Nga këto shoqëri kulturore e bamirës dallohen dega e Shoqërisë së Stambollit ''[[Deg' e shoqërisë së Stambollit për vivlla shqipe]]'' (1884) pastaj shoqëria e studentëve shqiptarë të lindur në Rumani ''[[Qarku i studentëvet shqiptarë dhe maqedono-rumunë]]'' (1889) apo shoqëria bamirës ''Drenova'' (1894) si dhe shumë shoqata tjera që kishin arritur të ndihmonin lloj-llojshmërin kulturore Ballkanike, jo vetëm të Bukureshtit por edhe më gjërë.
== Sot ==
[[Lidhja e shqiptarëve të Rumanisë]]
[http://www.trepca.net/2003/1103/031125-by-shqiptaret.e.rumanise.dikur.dhe.sot.htm]
== Telekomunikimi ==
Televizioni ne rumani u fut ne vitin 1955.Kanalet me te para ne Rumani jan PRO TV dhe TVR1
== Transporti ==
== Ushtria ==
== Pushime ==
== Burimi i të dhënave ==
<references />
== Lidhje të jashtme ==
<!-- Lidhje me projektet tjera -->
{{Commonsart| Romania |{{PAGENAME}}}}
<!--Lidhje me fletat zyrtare të shtetit-->
* [http://web.archive.org/web/20061004115558/www.gov.ro/engleza/ Qeveria]
* [http://www.presidency.ro/?lang=en Kryetari]
* [http://www.senat.ro/ Senati]
* [http://www.cdep.ro/pls/dic/site.page?id=103&idl=2 Parlamenti]
* [http://www.mtromania.ro/page.html?lg=eng Ministria e Turizmit]
* [http://www.mae.ro/index.php?lang=en Ministria e Punëve të Jashtme]
* [http://www.patzinakia.ro/ Rumania në Mesjeta] - Dokumente historike
* [http://numismondo.com/pm/rom/ Monedhat e Rumanisë] - 1877 deri më 2000
* [http://www.bnro.ro/En/Info/curs_ext.asp Exchange Rates] - nga Banka Kombëtare e Rumanisë
* [http://www.cavnic.go.ro Cavnic (Maramures) - Pamje nga Rumania]
* [http://wikitravel.org/en/article/Romania Romania travel guide te Wikitravel]
== Shih edhe ==
[[Shqiptarët e Rumanisë]]
{{VendeEvropa}}{{Rumania - Artikuj të lidhur}}
{{Evropa-gjeo-cung}}
[[Kategoria:Rumani|*]]
|