Wikipedia

Ujëtokësorët: Dallime mes rishikimesh

Browse history interactively
(View all pending changes)
[redaktim i pashqyrtuar][redaktim i pashqyrtuar]
← Redaktim më i vjetërNdryshimi më pas →
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
v Kurioziteti123 zhvendosi faqen Amfibët tek Ujëtokësorët(Amfibët): Sepse ka dyemërtim
No edit summary
Rreshti 1:
'''Amfibet''' apo '''Ujëtokësorët'''' janë grupi i parë i kurrizorëve të cilët kanë lëshuar mjedisin ujor dhe u janë përshtatur kushteve të jetës në tokë.Ky kalim ka kushtëzuar ndryshime shumë të rëndësishme në organizmin trupor të jashtëm dhe të brendshëm.Zhvillimi embrional i ujëtokësorëve kryhet në ujë , larvat mbeten një periudhë të gjatë dhe marrin frymë me branshi.Pas metamorfozës zhvillohen në kurrizorë të vërtetë tokësorë të cilët marrin frymë me mushkëri.Larvat nuk kanë ekstremitete çifte dhe lëvizin me ndihmë të bishtit të gjatë të shtypur , kurse në fazën e rritur apo adulte kanë ekstremitete pesëgishtore të përshtatura për lëvizje dhe kërcim.
{{pa referenca}}
 
'''Amfibet''' (klasa Amphibia), ku bëjnë pjese bretkosat, thithëlopat dhe [[salamandra]]t, janë kafshe me gjak të ftohtë dhe zhvillimi i tyre realizohet me anë të metamorfozës nga një formë larve që merr frymë në ujë, në një formë të rritur që merr fryme në tokë. Amfibet kanë katër gjymtyre. Në ndryshim nga vertebrore të tjerë të tokës, amfibet shtrojnë veze në dimër. Sipërfaqësisht ata janë të ngjashëm me zvarraniket. Jane gojorsa ropt ai qe e lexo kte
 
Amfibet janë tregues ekologjike, dhe ne dekadat e fundit ka pasur një rënie dramatike në popullatën e amfibeve rreth globit. Shume specie ne kohet e sotme janë te kërcënuara për zhdukje ose te zhdukura.ATA NUK JANE OTR
 
Amfibet evoluon në Periudhën Devoniane dhe ishin grabitqare, por shumë raca ishin zhdukur që më parë. Meposaret, një grup amfibesh, mbeten grabitqare te rëndësishëm te periudhës Traskiane, por pasi bota filloi te jete me e thate gjate Ndricave te Hershme, ata ngordhën.
 
== Etimologji ==
Line 12 ⟶ 6:
== Historia e Zhvillimit ==
Grupi i pare madhor i amfibeve u zhvillua në Periudhën Devoniane nga peshq te thjështë në peshq te përzier dhe me mushkëri, të cilët i ndihmonin këmbët për tu zvarritur përgjatë fundit te detit. Këta amfibe kishin një gjatësi nga 1 deri në 5 metra. Megjithatë amfibet kurrë nuk e zhvilluan aftësinë për te jetuar gjithë jetën e tyre në toke. Ata duhet te ktheheshin në ujë për te shtruar vezët e tyre me guaske. Në Periudhën Karbonifere, amfibet lëvizen në zinxhirin ushqimor dhe filluan te zaptonin pozicionin ekologjik aktualisht te zëne nga krokodilët. Këta amfibe dalloheshin për të ngrëne insekte te mëdha në toke dhe shume lloje peshqish në ujë. Gjate Periudhës Traskiane toka me e mire e përshtatshme për krokodilët filloi te plotësohej me amfibet.
 
==Ndarja(Sistematika)==
Ujëtokësorët kanë përhapje shumë të kufizuar , pasi që popullojnë vetëm regjionet e ujërave tokësorë, kurse nuk janë të pranishme në dete , ujëdhesa oqeanike.Në aspektin sistematik ndahen në tri rende :
* 1.Ujëtokësorët pa këmbë , me përfaqësues Apoda
* 2.Ujëtokësorët me bisht , me përfaqësues Urodela dhe Caudata
* 3.Ujëtokësorët pa bisht , me përfaqësues Anura
 
==Ujëtokërët pa këmbë (Apoda) ==
Janë grup i vogël i shtazëve që jetojnë në viset tropike .Jetojnë nëntokë , në baltë ose rërë.Trupi i zgjatur (deri 1.5m) , në formë cilindrike , me kokë të vogël dhe bisht të shkurtër.Sipas pamjes u përngjajnë shumë krimbave(skarrajave) unazorë. Në këtë grup bëjnë pjesë një numër dominues i Cecilieve , të cilat jetojnë në viset tropike moçalike të Afrikës dhe të Amerikës Jugore.
 
==Ujëtokësorët me bisht (Urodela dhe Caudata)==
Sipas formës së trupit u përngjajnë zvarranikëve.Edhe larvat edhe format adulte kanë bishtin.Me pak përjashtime kanë dy palë këmbë të shkurtëra.Këtë grup e karakterizon dukuria e Neotenisë , gjegjësisht arritja e pjekurisë seksuale në stadin e larvës , ku edhe përfundon zhvillimi.Lëkura është e pasur me gjëndra të cilat te disa lloje sekretojnë përmbajtje helmuese.Përfaqësuesit më të njohur janë peshkthi i njeriut , llojet e tritonëve,salamandrave , sirenave etj.
 
==Ujëtokësorët pa bisht(Anura)==
Bretkosat janë grupi më i madhë dhe më i lloj-llojshëm i ujëtokësorëve. Në fazën adulte kanë trup të shkurtër dhe nuk kanë bisht.Këmbët e pasme janë dukshëm më të gjata se të përparmet.Në këmbët e përparme kanë katër gishta , kurse në të pasmet pesë gishta . Ndërmjet këtyre ekstremiteteve shtrihet një lëkure e hollë e cila shërben për notim. Shumë lloje menjeherë pas gojës kanë një membranë të veçantë e cila u shërben individëve meshkuj të prodhojnë zëra gjatë kohës së riprodhimit.
 
Rendi i Bretkosave ndahet në dy nënrende:
* 1.'''Bretkosat pa gjuhë ose Aglosa'''
* 2.'''Bretkosat me gjuhë ose Phaneroglosa'''
 
1.Në grupin e bretkosave pa gjuhë , në mesin e tyre dallohet Pipa Amerikane, e cila i ruan vezët dhe larvat në dhomëza të posaçme në shpinë;
2.Bretkosat me gjuhë janë të ndara në disa familje , ndër të cilat dallohet Bretkosat Thithëlopë,Gargaliqët dhe Bretkosat e Vërteta.
 
 
== Taksonomi ==
Line 39 ⟶ 56:
Numri aktual i specieve pjesërisht varet në klasifikimin taksonomik...
 
<ref>{{cite book|last1=Bajraktari|first1=Ismet|title=Biologjia 11|date=09/09/2017|publisher=Shtëpia Botuese Libri Shkollor|location=Prishtinë|isbn=978-9951-07-768-2|pages=254-256}}</ref>
[[Kategoria:Amfibë]]
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/wiki/Ujëtokësorët"