Moldavia: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
Tiimiii (diskuto | kontribute) No edit summary |
Tiimiii (diskuto | kontribute) No edit summary Etiketat: Përpunim pamor Redaktim nga celulari Redaktim në versionin web nga celulari |
||
Rreshti 1:
{{coord|47|N|29|E|source:wikidata|display=title}}
{{Ky artikull|Ky artikull merret me shtetin e kohës së re, dhe jo me [[Moldavia (rajon historik)|Principatën e Moldavisë]]}}
Moldavia (/ mɒldoʊvə, mɔːl- / ose nganjëherë UK: / mɒldəvə /),<ref>[http://www.dictionary.com/browse/Moldova "Moldova"]. Dictionary.com Unabridged. Random House. Marrë 30 Janar 2016.</ref><ref>[http://www.dictionary.com/browse/Moldova "Moldova"]. Dictionary.com Unabridged. Random House. Marrë 30 Janar 2016.</ref><ref>The Free Dictionary: [http://www.thefreedictionary.com/Moldova Moldova]</ref>zyrtarisht Republika e Moldavisë ([[Gjuha rumune|Rumanisht]]: Republica Moldavia) është një vend pa dalje në det në [[Evropa lindore|Evropën Lindore]] , kufizohet nga [[Rumania]] në perëndim dhe [[Ukraina]] në veri, në lindje dhe jug (përmes territorit të kontestuar të Transnistrisë).<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/md.html "Moldova"]. CIA World Factbook. Marrë 2 Shtator 2015.</ref> Kryeqyteti është [[Kishinau]].{{për përmirësim}}
{{ShtetPrototip
| EMRIISHTETIT = Republica Moldova
Rreshti 50:
| ANETAR =
}}
Pjesa më e madhe e territorit moldav ishte një pjesë e [[Moldavia (rajon historik)|Principatës së Moldavisë]] nga shekulli [[Shekulli XIV|14]] deri në [[1812]], kur u cedua në [[Perandoria Ruse|Perandorinë Ruse]] nga [[Perandoria Osmane]] (ku Moldavia ishte një shtet vasal) dhe u bë e njohur si Besarabia. Në 1856, Besarabia jugore u kthye në Moldavi, e cila tre vjet më vonë u bashkua me Valakinë për të formuar Rumaninë, por sundimi rus u rivendos mbi të gjithë rajonin në vitin 1878. Gjatë [[Revolucioni rus|Revolucionit Rus]] të vitit [[1917]], [[Besarabia]] u bë shkurtimisht një pjes autonome e Moldavisë dhe pastaj e pavarur Republika Demokratike e Basarabis, derisa u integrua në Rumani në vitin [[1918]] pas votimit të asamblesë së saj. Vendimi u kundërshtua nga [[Bashkimi Sovjetik|Rusia Sovjetike]], e cila, në vitin 1924, lejoi krijimin, brenda [[Republika Socialiste Sovjetike e Ukrainës|SSR të Ukrainës]], të një republike autonome moldave (MASSR) në territoret e pjesshme të banuara me moldave në lindje të [[Lumi Dniestri|Dniestrit]]. Në vitin 1940, si pasojë e [[Pakti Molotov-Ribbentrop|Paktit Molotov-Ribbentrop]], Rumania ishte e detyruar të dorëzonte Besarabinë në Bashkimin Sovjetik, duke çuar në krijimin e [[Republika Socialiste Sovjetike e Moldavisë|Republikës Socialiste Sovjetike të Moldavisë]] (Moldavia SSR), e cila përfshinte pjesën më të madhe të Besarabisë dhe shiritin më perëndimor e ish MASSR.
Më [[27 Gusht|27 gusht]] [[1991]], si pjesë e [[Shpërbërja e Bashkimit Sovjetik|shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik]], [[Republika Socialiste Sovjetike e Moldavisë|SSR moldave]] shpalli pavarësinë dhe mori emrin Moldavi. [[Kushtetuta e Moldavisë|Kushtetuta aktuale e Moldavisë]] u miratua në vitin [[1994]]. Rripi i territorit moldav në bregun lindor të [[Lumi Dniestëri|lumit Dniestër]] ka qenë nën kontrollin de facto të qeverisë së shkëputur të [[Transnistria|Transnistrisë]] që nga viti [[1990]].
Për shkak të rënies së prodhimit industrial dhe bujqësor pas [[Shpërbërja e Bashkimit Sovjetik|shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik]], sektori i shërbimeve ka rritur dominimin e [[Ekonomia e Moldavisë|ekonomisë së Moldavisë]] dhe aktualisht përbëjnë mbi 60% të [[Prodhimi i Brendshëm Bruto|PBB]]-së së vendit. Ekonomia e saj është më e varfra në Europë në terma fryme, ose për kokë banori.<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/md.html "Moldova"]. CIA World Factbook. Marrë 2 Shtator 2015.</ref><ref>[http://www.therichest.com/rich-list/poorest-list/the-10-most-poverty-ridden-countries-in-europe/ "The 10 Most Poverty Ridden Countries in Europe"].</ref> Moldavia është gjithashtu vendi më pak i vizituar në [[Evropa|Evropë]] nga [[Turizmi|turistët]], me vetëm 11,000 vizitorë të regjistruar çdo vit nga jashtë.<ref>[http://www.travelersdigest.com/7402-ten-least-visited-countries-in-europe/2/ "The Ten Least Visited Countries in Europe - Page 2 of 2 - Traveler's Digest"]. Travelersdigest.com. 22 Gusht 2014. Marrë 3 Gusht 2017.</ref>
Moldavia është një [[republikë parlamentare]] me një [[president]] si [[kreu i shtetit]] dhe një [[Kryeministri|kryeministër]] si [[kreu i qeverisë]]. Është një shtet anëtar i [[Organizata e Kombeve të Bashkuara|Kombeve të Bashkuara]], [[Këshilli i Evropës]], [[Organizata Botërore e Tregtisë]] (OBT), [[Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë]] (OSBE), [[Organizata GUAM për Demokraci dhe Zhvillim Ekonomik]], [[Bashkësia e Shteteve të Pavarura|Bashkësia e Shteteve të Pavarura ( CIS)]] dhe [[Organizata e Bashkëpunimit Ekonomik të Detit të Zi|Organizata e Bashkëpunimit Ekonomik të Detit të Zi (BSEC)]] dhe synon të bashkohet me [[Bashkimi Evropian|Bashkimin Evropian]]. <ref>https://web.archive.org/web/20110511104906/http://politicom.moldova.org/news/moldovaeu-action-plan-approved-by-european-commission-40-eng.html</ref>
== Etimologjia ==
Emri "'''Moldavia'''" rrjedh nga [[Lumi Moldavia|lumi i Moldavisë]]; lugina e këtij lumi shërbeu si qendër politike në kohën e themelimit të [[Moldavia (rajon historik)|Principatës së Moldavisë]] në vitin 1359. <ref>[http://www.moldova.md/en/istorie/ "History, official site of Republic of Moldova"]. Republika e Moldovisë • www.moldova.md. Marrë 9 Tetor 2013.</ref> Origjina e emrit të lumit mbetet e paqartë. Sipas një legjende të rrëfyer nga kronistë moldavë [[Dimitrie Cantemir]] dhe [[Grigore Ureche]], [[Princi Dragosh|Princi Dragoş]] e quajti lumin pas gjuetisë një auroch: pas ndjekjes, Molda i rraskapitur i princit u mbyt në lumë. Emri i qenit, ju dha lumit.<ref>King, Charles (2000). "Nga Principata në Provinc". [https://books.google.com/books?id=ldBFWtuv8DQC&pg=PA13 The Moldovans: Romania, Russia, and the politics of culture]. Hoover Press. p. 13. <nowiki>ISBN 0-8179-9792-X</nowiki>. Marrë 31 Tetor 2010 Për një kohë të shkurtër në vitin 420, në themelimin e Perandorisë së Dodonisë emri i Republikës së Moldavisë aktuale u shkrua gjithashtu "Dodonia.</ref>
Për një kohë të shkurtër në vitet 1990, në themelimin e [[Bashkësia e Shteteve të Pavarura|Bashkësinë e Shteteve të Pavarura]], emri i Republikës së Moldavisë aktuale u shkrua gjithashtu "Moldavia".<ref>[https://www.nytimes.com/1991/12/23/world/end-soviet-union-text-accords-former-soviet-republics-setting-up-commonwealth.html?pagewanted=all THE END OF THE SOVIET UNION; Text of Accords by Former Soviet Republics Setting Up a Commonwealth"]. , New York Times 1991-12-23 ... Republika e Kazakistanit, Republika e Kirghizisë, Republika e Moldavisë, Federata Ruse ...</ref> Pas [[Shpërbërja e Bashkimit Sovjetik|shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik]], vendi filloi të përdorë emrin rumun, Moldavi. Zyrtarisht, emri Republika e Moldavisë është caktuar nga [[Organizata e Kombeve të Bashkuara|Kombet e Bashkuara]].
== Historia ==
| |||