Mark Ndoja: Dallime mes rishikimesh

'''Mark Ndoja''' ([https://www.researchgate.net/publication/278028627_Aesthetical_and_Political_Aspects_of_the_Relationship_between_Literature_and_Ideology_in_Albania_in_Dictatorship_and_in_Post-Communism 1912] -Tiranë, 22 qershor 1972<ref name=":0">http://shqiptarja.com/Dossier/2711/dosja-hetimore-mark-ndoja-me-poezi-e-perkthime-kunder-partise-e-pushtetit-448086.html</ref>) ka qenë shkrimtar, studiues i letërsisë dhe klasicist, përkthyes i letërsisë klasike në shqip dhe asaj shqipe në italisht, partizanaktivist anti-fashist dhe politikankomunist, shiptardhe i mes-shekullitpolitikan XXshqiptar. Duket të ketë qenë nga [[Durrësi]].<ref>https://books.google.ca/books?id=gY-AAAAAIAAJ&q=Mark+Ndoja&dq=Mark+Ndoja&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJguyJ4tXYAhXmUN8KHTJnDnQQ6AEITDAG</ref><ref>http://www.drita.albaner.net/librat/meshumeheroizmasesagruare.pdf</ref> Njihet për përkthimin e plotë që i bëri Commedia ''Divina Commedia''-s, [[Komedia Hyjnore|Komedisë Hyjnore]] të [[Dante Alighieri|Dantes]], të përfunduar viteve gjashtëdhjetë, por qëtë nisibotuar tëpas botohejviteve 90. Ka qenë autor poezish dhe pjesësh teatrale, përkthimesh të vetëmshumta nga vitiautorë 1998klasikë të lashtësisë dhe Mesjetës ([[Homeri]], siHoraci, autorDante) poezishdhe të Romantizmit (Carducci, [[Heinrich Heine|Heine]]) dhe të letërsisë italiane (deri tek d'Annunzio), si dhe mjaft studimesh letrare. Ka qenë pjesëmarrës në diskutimet ideologjike të Lidhjes së Shkrimtarëve të pas-Luftës së Dytë Botërore, prej të cilave e pësoi gjatë një spastrimi të mes-vitevenjë 50grupi shkrimtarësh në vitet 1953-54. Kaloi disa vjet në burg dhe internim.

ViteveKa pasur formim fetar katolik dhe për një kohë shërbeu si dhjak, por më pas gjatë viteve tridhjetë shfaqipati ambicjetnjë ereagim paratë fortë anti-klerikal<ref>http://www.albanianhistory.net/1959_Pipa/index.html</ref>. Ato vite shfaqi ambicjet letrare<ref>https://books.google.ca/books?id=Y8jqAAAAMAAJ&q=%22Mark+Ndoja%22+Koliqi&dq=%22Mark+Ndoja%22+Koliqi&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjBkcCQ9tXYAhVNMd8KHRI9CAgQ6AEINjAD</ref> dhe pati formim në traditën klasike duke njohur mirë latinishten dhe greqishten e vjetër, italishten, dhe gjermanishten<ref>http://www.zemrashqiptare.net/news/id_3695/Sadik-Bejko:-Fabrikim-i-disident%C3%ABve-t%C3%AB-rrem%C3%AB-(II).html</ref>. Iu bashkua Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare në krah të komunistëve, duke u bërë anëtar i Partisë Komuniste Shqiptare dhe duke marrë pjesë në luftë.<ref>https://books.google.ca/books?id=qUudBQAAQBAJ&pg=PA288&dq=Mark+Ndoja&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJguyJ4tXYAhXmUN8KHTJnDnQQ6AEIPDAD#v=onepage&q=Mark%20Ndoja&f=false</ref> Gjatë Luftës dha mësim në Gjimnazin shtetëror të Shkodrës.

Zgjidhet deputet i Shkodrës në parlamentin e parë pas lufte,<ref>https://www.parlament.al/wp-content/uploads/2015/10/LIGJV-N-SIT-1920-20131.pdf</ref><ref>http://www.genchoti.com/artikuj/3-perse-lindi-desidenca-shqiptare/</ref> jepqytet ku kishte jetuar si konviktor dhe arsimtar<ref>http://www.radiandradi.com/lazer-radi-dede-gjo-luli-permes-kujtimesh-dhe-vepres-se-mark-ndojes/dr-lazer-radi/arkivi-dr-lr-dr-lazer-radi/</ref>, dhe ku kishte qenë më parë shkurtimisht sekretar politik i Partisë Komuniste. Jep mësim letërsinë në Institutin Pedagogjik, në prill 1946 emërohet në Ministrinë e Arsimit dhe më 28 janar 1947, Sekretar i Përgjithshëm i Institutit të Studimeve apo të Shkencavet (Akademisë së sotme të Shkencave)<ref>http://www.akti.gov.al/kerkimishkencor/ish/KMVendim16_28Jan1947_KrijimiISH.pdf</ref>. Më 1950 emërohet Sekretar i Lidhjes së Shkrimtarëve<ref name=":0" /><ref>http://www.arkivalajmeve.com/Ditari-i-Skeder-Luarasit-Si-u-likujduam-Debatet-qe-fshehu-diktatura.1046955146/</ref>. Por nis rënien në vitin 1954,1953 kur goditet grupi i shkrimtarëve dhe në vitin 1954 shkarkohet nga funksionet, përjashtohet nga partia, dhe emërohet mësues në gjimnazin "Qemal Stafa". Megjithëse ishte anëtar i Partisë Komuniste, arrestohetArrestohet në vitin 1955 për kritikë ndaj rolit të Partisë Komuniste Shqiptare në letërsi, dhe si pjesë e akuzës iu përmend përkthimi i një satire të poetit romantik gjerman Hajnrih Hajne (Heine) mbi Kaizerin në poemën e vet "Gjermania, një përrallë dimri"<ref name=":0" />. Në 16 janar 1956 dënohet me gjashtë vjet burg "për agjitacion dhe propagandë" prej të cilëve bën katër, dhe nga viti 1960 deri në vitin 1964 bashkëpunoi si përkthyes i jashtëm i Shtëpisë Botuese "Naim Frashëri", duke përkthyer shkrimtarë shqiptarë në italisht.

Në fund të 1964-ës internohet në ishullin e Zvërnecit, prej ku në fillim të vitit 1968 goditet nga një ictus cerebral dhe pas gjashtë muajsh lirohet.<ref name=":0" /><ref><nowiki>http://www.proletari.com/forumi/viewtopic.php?f=44&t=911&p=5110</nowiki>

Përkthime në shqip: ''Komedia Hyjnore'', ''Ferri'', Dante Alighieri (Dituria: 1998); ''Purgatori'', (Pakti:QSN, Tiranë: 2005, Pakti, Tiranë: 2016); ''Parajsa'', (Pakti, Tiranë: 2016). Homeri, këngët I-VI, (tek Homerus: Iliada, poezia epike dhe përkthimi, Tiranë, 2011). Horaci, ''Satira dhe Epistula'', (Lezhë, Lisitan: 2004). Nga shqipja solli në italisht poezitë ''Andrra e jetës'' të [[Ndre Mjeda|Ndre Mjedës]], ''Nji gjethe vjeshtet'' të [[Gjergj Fishta|Gjergj Fishtës]] dhe [[Kënga e Sprasme e Balës|''Këngën e sprasme të Balës'']] të Zef Serembes. Në dorëshkrim i kanë mbetur dhe një vëllim me poezi, ''Jehe të mekuna'', dy vepra mbi Skënderbeun, dhe ''Lavdi e shekujve'', tragjedi, dhe trilogji kreshnike, roman në vargje.<ref name=":0" />