Monument natyror: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
Content deleted Content added
Krijuar nga përkthimi i faqes "Natural monument" |
No edit summary |
||
Rreshti 1:
[[File:Parku_Komb%C3%ABtar_Bjeshk%C3%ABt_Nemuna_,_Liqeni_i_madh_ne_Liqenat_,_Rugove.jpg|parapamje|[[Alpet Shqiptare|Parku Kombëtar Alpet Shqiptare]] <ref>{{cite web|title=PËR PARKUN KOMBËTAR “BJESHKËT E NEMUNA”|url=http://www.ammk-rks.net/repository/docs/Ligji_per_Parkun_Kombetar_-Bjeshket_e_Nemuna_Final.pdf|website=ammk-rks.net|format=PDF}}</ref> ]]
[[File:Brod_Dragash.jpg|parapamje| [[Malet e Sharrit|Parku Kombëtar Malet e Sharrit]] <ref>{{cite web|title=PËR PARKUN KOMBËTAR “SHARRI”|url=http://www.ammk-rks.net/repository/docs/Ligji_per_Parkun_Kombetar-Sharri__FINAL.pdf|website=ammk-rks.net|format=PDF}}</ref> ]]
'''Monumenti i natyrës''' është pjesë ose tërësi e pjesëve të pandryshuara të natyrës së gjallë ose të vdekur i cili ka vlerë ekologjike, shkencore, estetike ose kulturo-historike dhe/ose vlera turistike.<ref name="ammk-rks">{{cito uebin|title=Raport për Gjëndjen e Natryrës 2010 - 2014|url=http://www.ammk-rks.net/repository/docs/Raporti_i_Natyres_2010-2014_web.pdf|website=ammk-rks.net|publisher=Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor|date=2015 |location=Prishtinë |accessdate=1 June 2016}}</ref>
Monumenti natyror është një element i rëndësishëm i trashëgimisë natyrore i cili është vënë nën mbrojtje nga një akt i shtetit, me qëllim të ruajtjes së vlerave të tij origjinale natyrore. Shpesh ndodh që një monument natyror është njëkohësisht edhje park kombëtar, por gjithashtu mund të jetë dhe të qëndrojë si një objekt i pavarur, p.sh. një pemë shumë e vjetër, ose një zonë më e vogël e dallueshme ndaras nga rrethinat e saj me pronat e jashtëzakonshme gjeologjike. Termi "Monument i natyrës" për herë të parë është përdorur nga [[Alexander von Humboldt]] në veprën e tij me titull "Relation historique" e ku bëri përshkrimin e tij të udhëtimit nga Amerika. Në këtë vepër [[Alexander von Humboldt|Humboldt]] përdor termin "monumens de la nature".
Arsyet për vënien nën mbrojtje të një trashëgimie të caktuar natyrore janë bukuria, rariteti dhe unikaliteti i një monumenti të natyrës, si dhe vlera e tij për shkencën ose kuptimin e natyrës. Mbrojtja e monumentit të natyrës mund të përmbajë një ndalim të plotë për çdo ndryshim të monumentit të mbrojtur.
[[Skeda:Shpella e gadimes foto Arben Llapashtica.jpg|parapamje|[[Shpella e Gadimes]], Lipjan.]]
[[Skeda:Ujevara Mirushes.jpg|parapamje|[[Ujëvarat e Mirushës|Ujevara Mirushes]]]]
[[Skeda:Germia pathway during Spring.jpg|parapamje|[[Parku i Gërmisë|Parku Rajonal Gërmia]], Prishtinë]]
Monumenti i natyrës mundet me qenë gjeologjik - paleontologjik, mineralogjik, hidrologjik, strukturë gjeologjike, sediment etj, gjeomorfologjik - shpella, humnera, muret shkëmbore, hidrologjik - burime, ujë rrjedhë, ujëvarë, liqe, botanik - ekzemplarë të rrallë ose të rëndësishëm të botës bimore për një lokalitet, lokalitet i vogël botanik ose zoologjik i rëndësishëm për vlerat e tij shkencore.<ref name="ammk-rks"/>
Në monumentin e natyrës dhe në afërsi të drejtpërdrejt të tij që është pjesë përbërëse e zonës së mbrojtur nuk lejohen veprimtaritë të cilat rrezikojnë karakteristikat dhe vlerat e tij.<ref name="ammk-rks"/>
Në kuadër të Zonave të Mbrojtura në Kosovë, Monumentet e Natyrës për nga numri zënë vendin e parë me 99 sosh, ndërsa për nga sipërfaqja vendin e dytë me 5.971.95 ha. Prej tyre 2 Monumente janë të Rëndësisë së Veçantë, (Ujëvarat e Mirushës dhe Shpella e Gadimes), 66 të karakterit botanik, 17 hidrologjik, 7 gjeomorfologjik, 9 speologjik.<ref name="ammk-rks"/>
Monumentet e natyrës në të cilat ka pas ndikime më të mëdha gjatë këtyre tri viteve të fundit janë: Shpella e Gadimes, Ujëvarat e Mirushës, Gryka e Rugovës, Burimi i Drinit të Bardhë me Shpellën e Radavcit, etj. <ref>{{Cito web|url=http://www.landscapeonline.de/wp-content/uploads/DOI103097-LO201545.pdf|title=Overview of Nature Protection Progress in Kosovo|website=landscapeonline.de|page=6|format=PDF}}</ref> <ref>{{cito uebin|title=Zonat e Mbrojtura 2013|url=http://ammk-rks.net/repository/docs/Zonat_e_Mbrojtura_2013.pdf|website=Instituti i Kosovës për Mbrojtjen e Natyrës|publisher=Instituti i Kosovës për Mbrojtjen e Natyrës|accessdate=22 maj 2016}}</ref>
== Shih edhe ==
* [[Malet e Sharrit]]
* [[Alpet Shqiptare]]
* [[Ujëvara e Mirushës]]
* [[Shpella e Gadimes]]
* [[Parku i Gërmisë|Parku Rajonal Gërmia]]
* [[Parku Kombëtar i Dajtit]]
* [[Parqet kombëtare në Shqipëri]]
* [[Parku Kombëtar Lugina e Valbonës]]
* [[Lista e monumenteve natyrore në Shqipëri]]
* [[Lista e zonave të mbrojtura të natyrës në Kosovë]]
== Referenca ==
[[Kategoria:Zona të mbrojtura të Shqipërisë]]
[[Kategoria:Parqet kombëtare të Shqipërisë]]
[[Kategoria:Zona të mbrojtura të Kosovës]]
[[Kategoria:Parqe kombëtare në Kosovë]]
| |||