Wikipedia

Kisha katolike në Maqedoninë e Veriut: Dallime mes rishikimesh

Browse history interactively
[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
← Redaktim më i vjetërNdryshimi më pas →
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
No edit summary
No edit summary
Rreshti 2:
[[Skeda:Katolicka_Crkva-Skopje_(1).JPG|parapamje| Katedralja e Zemrës së Shenjtë të Jezusit (Shkup) ]]
'''Kisha Katolike në Maqedoninë e Veriut''' është pjesë e [[Kisha Katolike Romake|Kishës Katolike]] në mbarë botën, nën udhëheqjen shpirtërore të [[Papa|Papës]] në [[Roma|Romë]] dhe është një nga bashkësitë kryesore fetare që ekzistojnë në territorin e Republikës së Maqedonisë së Veriut. Besimtarët katolikë nga Maqedonia e Veriut kryesisht përfshijnë [[shqiptarët]], [[Maqedonët e sotëm|maqedonasit]] dhe [[kroatët]] dhe janë më të përqendruar në [[Rajoni i Shkupit|Rajonin e Shkupit]] dhe [[Rajoni juglindor (Maqedoni)|rajonin juglindor]] të Maqedonisë së Veriut. <ref>{{Cito web|url=http://www.katolicki-tjednik.com/vijest.asp?n_UID=34|title=Archived copy|accessdate=2014-12-17|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304094406/http://www.katolicki-tjednik.com/vijest.asp?n_UID=34|archivedate=2016-03-04|language=en}}</ref> Ka rreth 20,000 katolikë në vend - rreth 1% e popullsisë së përgjithshme.
 
== Fillimi i krishterimit në Maqedoninë e Veriut ==
[[Krishtërimi|Krishterimi]] në Maqedoninë e Veriut daton nga koha e Apostujve, kur [[Pali i Tarsosit|Pali Apostulli]] në 51, arriti në krahinën më të gjerë romake të Maqedonisë në territorin e Greqisë së sotme. Në fund të fundit, ndërsa Shën Pali ishte në Troas, [[Anadolli|Azia e Vogël]], natën ai e kishte një ëndërr ku i erdhi një maqedonas dhe i tha: "Ejani në Maqedoni dhe na ndihmoni" (Veprat 16.9). Për herë të dytë, krishterimi filloi të përhapet në shekullin IX gjatë [[ Krishtërimi i Bullgarisë|krishterimit të Bullgarisë]], kur [[Klementi i Ohrit]] dhe [[Naumi|Shën Naumi]] themeluan [[ Shkolla Letrare e Ohrit|Shkollën Letrare të Ohrit]] . Në kohën e [[Comitopuli|Tsardomit të Bullgarisë Perëndimore]] pati një krijim të rrafshimit të famullive të Sllavisë së Jugut me [[Patrikana e Ohrit|Kryepeshkopatën e Ohrit]], autoqefalia e së cilës u mbajt deri në vitin 1767, kur turqit, të ndikuar nga [[ Patriarkana Ekumenike e Kostandinopojës|Patriarkana Ekumenike e Kostandinopojës]], e pezullojnë atë. Që atëherë, Maqedonia e Veriut filloi një lëvizje për çlirimin dhe pavarësinë e fushës kombëtare dhe fetare.
 
== Peshkopët katolikë të Shkupit ==
Line 10 ⟶ 7:
 
=== Periudha e pare ===
Periudha e parë e krishterimit në Maqedoninë e Veriut fillon me shfaqjen e krishterimit në Evropë. Pali Apostulli ishte misionar në këtë kohë. Krishterimi ishte i pranishëm në këto zona ilustruar me faktin se [[Këshilli i parë i Nikesë|Këshilli i Nicës]] (325), i nënshkruar midis baballarëve të Kuvendit, dhe Ipeshkvi i Dacosta [[Scupi]] ( [[Shkupi|Shkup]] ) u përmend si peshkop në krye të provincës [[Dardania|Dardania (Evropë)]], kryeqyteti i së cilës është Shkupi, dhe shtrihet nga [[Nishi]] deri në [[Qyprilliu|Veles (qytet)]] . Ekzistenca e Dioqezës nuk i referohet një organizate fetare të përcaktuar qartë në krahinën e kryesuar nga Peshkopi dhe disa peshkopë. Kjo periudhë quhet "periudha e artë" për krahinën. Përmendja e mëvonshme e shkrimtarëve tregoi pesë dioqeza brenda krahinës së Dardania. [[Papa Gelasi I|Papa Gelasius I]] dërgoi një letër gjashtë peshkopëve dardanë të kohës.
<br />
 
=== Periudha e dytë ===
Periudha e dytë karakterizohet nga kushte të trazuara dhe kalimi në skajet e këtyre krahëve në duart e sundimtarëve të ndryshëm të rinj. Me ardhjen e turqve u krijua një kohë e vështirë për të krishterët në këto treva. Pesë shekuj të skllavërisë osmane shkaktuan pasoja të rënda në dioqezë. Por në një raport në Romë që daton nga 1584, Shkupi përmendet si Qendër Katolike.
 
=== Periudha e tretë ===
Kjo periudhë përkon me themelimin e Congregation de Propaganda Fide në 1622. Në këtë periudhë, [[Kisha Katolike Romake|Kisha Katolike]] iu kushtua më shumë vëmendje këtyre zonave. Pasardhja apostolike e Kryepeshkopëve Katolikë të Shkupit që nga Andrija Bogdani (1651-1656) deri më sot është e vazhdueshme. Në përgjithësi, të gjithë peshkopët katolikë të Shkupit janë rezidencialë, megjithëse shumë herë ishin të detyruar, për shkak të keqbërjes turke, të ndryshonin vendbanimin e tyre, duke u fshehur në vende të paarritshme. Deri në vitin 1914 peshkopët e Shkupit titullohen "kryepeshkopë". Por në një [[ marrëveshje|Concordat]] midis [[ Selia e Shenjtë|Selisë së Shenjtë]] dhe Mbretërisë së Serbëve titulli i Kryepeshkopit u transferua në peshkopin e Argjipeshkvisë [[ Argjipeshkë Katolike Romake e Beogradit|së Shkodër-Pult]] . <ref>[http://licodu.cois.it/?p=4105&lang=en Concordat between the Holy See and the Realm of Serbia in 1914]</ref> Kryepeshkopi i saj i fundit ishte [[Lazër Mjeda]] në 1921 kur u emërua Arqipeshkëv i [[ Argjipeshkë Katolike Romake e Shkodër-Pult|Arqipeshkvisë së Shkodër-Pult]] . Në vitin 1924, pas shkatërrimit të [[Lufta e Parë Botërore|Luftës së Parë Botërore]], arqipeshkvi u zbret në një dioqezë dhe u bë një [[ Arkivi Katolik Romak i Vrhbosna|sufirgan për Argjipeshkvinë e Vrhbosna]] . Në vitin 2000 [[Gjon Pali II|Papa Gjon Pali II]] ndau Shkupin nga [[ Administrata Apostolike e Prizrenit|Administrata Apostolike e Prizrenit]] dhe sot juridiksioni i tij shtrihet në të gjithë territorin e Maqedonisë së Veriut.
 
== Vikariati Apostolik i Maqedonisë ==
Në Maqedoninë e Veriut ka katolikë të ritit bizantin-katolik që bien nën juridiksionin e Vikariatit Apostolik të Maqedonisë.
 
=== Vikariata Apostolike Maqedonase e Bullgarëve ===
Lëvizja për çlirim dhe pavarësi merr ritmin e tij në mesin e shekullit të 19-të, kur e gjithë Europa po zgjohet në një vetëdije kombëtare. Kjo lëvizje merr Maqedoninë e Veriut. Në luftën për lirinë fetare nga ndikimi helenik zgjohet një frymë kombëtare në popullin maqedonas dhe lindi shpirti i pavarësisë kishtare nga Patriarkana e Kostandinopojës. Pastaj, një besnikëri e kërkesës së dështuar në kisha të ndryshme të pavarura, duke u përpjekur të çlirohemi nga juridiksioni i Patriarkut të Kostandinopojës përfundon në një kompleks të bullgarëve vendas me [[Kisha Katolike Romake|Kishën Katolike]] në 1859. Qendra e kësaj lëvizjeje ishte qyteti i [[ Kilkis|Kilkis]], ajo që njihet si "Bashkimi i Kukushit". <ref>Frazee, Charles A. (2006). Catholics and Sultans: The Church and the Ottoman Empire 1453-1923. Cambridge University Press, pp. 243-244.</ref> Në 1861, [[ Vikariati Katolik Apostolik Bullgar i Kostandinopojës|Vicariate Katolike Apostolike Bullgare e Kostandinopojës]] u krijua për Bullgarët Lindore-Katolikë të [[Liturgjia hyjnore në kishën ortodokse|Rite Bizantine]] në provincat evropiane të [[Perandoria Osmane|Perandorisë Osmane]], përfshirë rajonin e atëhershëm të Maqedonisë. Në 1883 si off-shot e saj u krijua një [[ Vikariata Apostolike Maqedonase e Bullgarëve|Vicariate Apostolike Maqedonase e Bullgarëve me]] qendër në [[Selaniku|Selanik]] . Vikari i parë i emëruar Apostolik ishte [[Lazar Mladenov|Llazar Mladenov]] .
 
=== Vicariate Pastorale ===
Me krijimin e Vikariatit Apostolik të Bullgarëve në Maqedoninë e Veriut, u krijua një strukturë juridike e Kishës Katolike të ritit Bizantin në Maqedoninë e Veriut. Peshkopi Mladenov tregon një drejtim të qartë për zhvillimin e Kishës Katolike të Ritit Lindor. Por rrethana fatkeqe prekën këtë rajon: Kryengritja e Ilindenit, Luftërat Ballkanike dhe [[Lufta e Parë Botërore]] reflektojnë negativisht për katolikët. Pas Luftës së Parë Botërore, katolikët e ritit lindor u gjetën në Maqedoninë Vardar dhe rajonin e Strumicës, dhe Papa i vendosi ato nën kujdesin e Kryepeshkopit të atëhershëm Katolik të Shkupit. Më 19 tetor 1923 me pajisjen e Vatikanit ata u bënë pjesë integrale e [[ Eparkia e Križevci|Eparkisë së Križevci]] dhe mbeten si të tilla deri në 2001.
 
=== Ekzarkati Apostolik ===
[[Gjon Pali II|Papa Gjon Pali II]] më 11 janar 2001 në Vatikan nënshkroi një dekret për krijimin e një Ekzarkati Apostolik për Katolikët e ritit Lindor në Maqedoninë e Veriut. I pari i Ekzarkatit Apostolik i emëruar ishte Imzot [[ Joakim Herbut|Joakim Herbut]], peshkop i [[ Dioqeza Katolike Romake e Shkupit|Dioqezës së Shkupit]] . Selia e ekzarkatit është qyteti i [[Strumica|Strumicës]], dhe Kisha e Supozimit në këtë qytet mban titullin Katedralja.
 
=== Eparkia ===
[[Papa Françesku]] më 31 maj 2018 e ngriti Eskarkatin Apostolik në rangun e një Eparkie si [[ Eparkia Katolike e Maqedonisë e Virgjëreshës së Bekuar e supozuar në Strumicë-Shkup|Eparkia Katolike Maqedonase e Virgjëreshës së Bekuar e marrë në Strumicë-Shkup]] . <ref>{{Cito web|website=the Holy See Press Service|title=Elevazione dell’Esarcato Apostolico per i fedeli cattolici di rito bizantino residenti nella ex-Repubblica Jugoslava di Macedonia ad Eparchia e nomina del primo Vescovo Eparchiale|url=http://press.vatican.va/content/salastampa/it/bollettino/pubblico/2018/05/31/0399/00874.html#el|language=Italian|date=2018-05-31}}</ref>
 
Të dy institucionet katolike në Maqedoninë e Veriut janë nën udhëheqjen e një personi, [[Kiro Stojanov]], mbase i vetmi rast në botë.
 
== Ndërtesat fetare ==
 
=== Dioqeza Katolike Romake e Shkupit ===
 
* [[ Katedralja e Zemrës së Shenjtë të Jezusit (Shkup)|Katedralja e Zemrës së Shenjtë të Jezusit (Shkup)]]
* Zemra e Shenjtë e Kishës së Jezusit në Manastir
* Kisha e Shën Kirilit dhe e Metodit dhe e Shen Benedikti në Ohër <ref>{{Cito web|url=http://dalje.com/hr-svijet/u-makedoniji-tri-nove-katolicke-crkve/105354#|title=Archived copy|accessdate=2014-12-17|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141217064710/http://dalje.com/hr-svijet/u-makedoniji-tri-nove-katolicke-crkve/105354#|archivedate=2014-12-17|language=en}}</ref>
* Kisha Katolike në [[Shtipi|Shtip]]
 
=== Eparkia e Kishës Katolike Greke Maqedonase ===
 
* [[ Katedralja e Supozimit të Virgjërës së Bekuar (Strumica)|Katedralja e Supozimit të Virgjëreshës së Bekuar (Strumica)]] <ref>{{Cito web|url=http://dalje.com/hr-svijet/u-makedoniji-tri-nove-katolicke-crkve/105354#|title=Archived copy|accessdate=2014-12-17|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141217064710/http://dalje.com/hr-svijet/u-makedoniji-tri-nove-katolicke-crkve/105354#|archivedate=2014-12-17|language=en}}</ref>
* Kisha e Shën Kirilit dhe Metodit në Bogdantsi
* Kisha e Shën Pjetrit dhe e Palit në Gjevgjeli
* Kisha e Supozimit në Nova Maala
* Kisha e Shenjtë e Dëshmorit George George - Chanaklija, në Nova Maala
* Kisha e Shën Profetit Elia në Radovë
* [[ Kisha e Shën Kirilit dhe Metodit (Petralinci)|Kisha e Shën Kirilit dhe Metodit (Petralinci)]]
* [[ Kisha e Shën Nikollës (Sekirnik)|Kisha e Shën Nikollës (Sekirnik)]] <ref>{{Cito web|url=http://dalje.com/hr-svijet/u-makedoniji-tri-nove-katolicke-crkve/105354#|title=Archived copy|accessdate=2014-12-17|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141217064710/http://dalje.com/hr-svijet/u-makedoniji-tri-nove-katolicke-crkve/105354#|archivedate=2014-12-17|language=en}}</ref>
* Kisha e Shën Apostullit Pal në Paljurci
* Kisha e Shën Jozefit në Bistrentsi
 
== Referimet ==
<references />
 
== Linqe te jashtme ==
 
* [https://web.archive.org/web/20150206111318/http://www.vatican.va// Selia e Shenjtë] - Uebfaqja zyrtare e Vatikanit
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/wiki/Kisha_katolike_në_Maqedoninë_e_Veriut"