Luigj Gurakuqi: Dallime mes rishikimesh

Kur ishte njëzet vjeç u bë pjesë shoqërisë "[[Shoqëria Bashkimi|Bashkimi]]" të Abat [[Prenk Doçi|Doçit]], ku ishte i vetmi anëtar civil. Ngatërresën e parë me autoritetet turke e pati më 1904, për këtë shkak më 1905 u shtrëngua me marrë malet për t'i shpëtuar ndjekjeve.<ref name="ff" /> Më 1907 ka qenë sekretar i Don Aladro Kastriotit, pretendent i fronit shqiptar.<ref name=":5">{{Cite book|last=Juka|first=Gëzim H.|title=Shkodra në Triumfin e Legalitetit|publisher=Reklama|year=2014|isbn=9928125945|location=Tiranë|pages=1126-127|language=sq}}</ref> Me shpalljen e Kushtetutës në korrik [[1908]] u kthye në vendlindje, meqë me Hyrrijetin u dha një amnisti.<ref name="ff">{{Cite web|last=Fishta|first=Filip|date=1944|title=Luigj Gurakuqi - Njeriu i Shtetit e Shkrimtari|url=http://bibliotekashkoder.com/digital/hylli_i_drites/vjeti_XX_1944-03/|url-status=live|website=bibliotekashkoder.com|publisher=[[Hylli i Dritës]] vj. XX, nr. 3|language=sq|authorlink=Filip Fishta}}</ref> U bë pjesë e klubit "Gjuha shqipe" ku vepronin [[Mati Logoreci|Logoreci]], [[Kel Marubi|Marubi]] dhe [[Riza Dani]].<ref>Clayer 2012, fq. 614.</ref> Në nëntor merrmori pjesë në [[Kongresi i Manastirit|Kongresin e Manastirit]], ku u zgjodh nënkryetar dhe anëtar i komisionit për njësimin e alfabetit. Bashkë me [[Gjergj Fishta|Fishtën]] ishte përfaqësues i "Bashkimi"-t, me Logorecin kishin mandat të përfaqsonin inteligjencën shkodrane, gjithashtu vetë Luigji kishte mandat të përfaqsonte arbëreshët e Italisë.<ref>{{Cite book|last=Dodaj|first=P. Pal|title=Shënime vrojtimesh, 6.XI.1908|publisher=Hylli i Dritës Nr. 2-3 (221-223) v. XXI|year=1993|location=Tiranë|pages=91-111|language=sq|authorlink=Pal Dodaj}}</ref> Shkroi alfabetet e miratuar nga Kongresi i Manastirit dhe i zbuloi para delegatëve. Në tetor të [[1909]] u emërua drejtor i ''[[Normalja e Elbasanit|Normales]]'' që u hap në [[Elbasani|Elbasan]], ku ndihmoi për vënien e arsimit mbi baza kombëtare. U krijua përvoja e parë e ngritjes së administratës arsimore shqiptare, u hartuan dokumentat e para shkollore, u ngrit një sistem i tërë i përgatitjes dhe i kualifikimit të mësuesve.<ref name=":2" />

Mbrëmjen e 2 marsit 1925, në restorantin e hotelit "Cavour", Gurakuqi po darkonte me dy miq të tij dhe gruan e njërit prej tyre: [[Riza Dani]] me bashkëshorten Makbule dhe vëllai i tij Dan Hasani. Kërkoi leje prej tyre duke thënë: ''do t'shkoj tek [[Sotir Gjika|Sotiri]], mbâsi i kam premtue nji kukull vajzes së tij''."<ref>Merlika E., ''Përtej mjegulles së historisë'', albanovaonline, maj 2006</ref> Duke dalur nga restoranti i hotelit u pa me [[Baltjon Stamolla|Balto Stamollën]], kushëri i largët 4-5 breza me Gurakuqët, i cili i zbrazi tri plumba.<ref name=":1" /> Në xhepat e shqyer të ish-Ministrit të financave policia italiane gjeti vetëm 350 lira. Nisi të hante një herë në ditë me të dalë refugjat.<ref name="lsh" /><ref name="sv" />

Në çastet e përgatitjes së varrimit, miku i afërt i Gurakuqit, [[Gjon Kamsi]] ruajti veshjen me të cilën ishte veshur kur u vra. Më 27 nëntor 1957 qeveria komuniste që në dukje mbështeste Lëvizjen e Qershorit, solli në Shkodër eshtrat e tij të cilat u rivarrosën nëte Shqipërivarrezat e dëshmorëve.<ref name=":5" /><ref>{{Cite book|last=Dervishi|first=Kastriot|title=[[Kryeministrat dhe ministrat e shtetit shqiptar në 100 vjet]]|publisher=55|year=2012|isbn=9789994356225|location=Tiranë|pages=129|language=sq}}</ref> Regjimi komunist i dha titullin [[Hero i Popullit]].