Kreu i Shtetit: Dallime mes rishikimesh
| [redaktim i pashqyrtuar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
Content deleted Content added
v Rregullova gramatiken |
v Shtova informacione te nevojshme, por jo shume |
||
Rreshti 1:
{{cung}}
'''Presidenti''' ose '''Kryetari i Shtetit''' është një emërtim i përgjithshëm i përdorur në terminologjinë e ligjit ndërkombëtar, shkencave politike dhe protokollit diplomatik për të treguar rangun më të lartë zyrtar të një shteti sovran, i cili përmbush detyrën e përfaqësimit publik të atij shteti. Në shumicën e shteteve, '''Kreu i Shtetit''' është një person natyral (njeri), por ka të paktën katër përjashtime nga ky rregull: '''[[Zvicra]], [[Bosnje-Hercegovina]], [[Andorra]]''' dhe '''[[San Marino]]'''. Në këto shtete, '''Kreu i Shtetit''' është një grup i përbërë nga më shumë se një person.
Shpesh '''Kreu i Shtetit''' dallohet nga
== Krerët fetarë të shtetit ==
Që nga lashtësia, dinastitë e ndryshme ose sundimtarët individualë kanë pretenduar të drejtën për të sunduar me autoritet hyjnor, siç është Mandati i Qiellit dhe e drejta hyjnore e mbretërve. Disa monarkë madje pretendonin prejardhje hyjnore, si faraonët egjiptianë dhe sapa Incas, të cilët pretendonin prejardhje nga perënditë e tyre përkatëse të diellit dhe shpesh kërkuan të ruanin këtë linjë gjaku duke praktikuar martesën me incest. Në Romën e lashtë, gjatë Principatit, titulli divus ('hyjnor') iu dha (veçanërisht pas vdekjes) perandorit, një element simbolik, legjitimues në themelimin e një dinastie de facto.
=== Krishterimi ===
Në katolicizmin romak, Papa ishte dikur pontif sovran dhe kreu i shtetit, së pari, i shteteve papale të rëndësishme politikisht. Pas bashkimit të Italisë, Papa mbetet kreu i shtetit të qytetit të Vatikanit. Për më tepër, peshkopi i Urgellit është ex officio një nga dy bashkëprincat e Andorrës. Në Kishën e Anglisë, monarku në fuqi mban titullin Mbrojtësi i Besimit dhe vepron si guvernator suprem i Kishës së Anglisë, megjithëse ky është një rol thjesht simbolik.
=== Islami ===
Gjatë periudhës së hershme të Islamit, kalifët ishin pasardhës absolut shpirtëror dhe tokësor të profetit Muhamed. Udhëheqës të ndryshëm politikë myslimanë që atëherë e kanë vetëquajtur veten si Kalif dhe kanë shërbyer si krerë shtetesh dinastike, ndonjëherë përveç një titulli tjetër, siç është Sulltani Osman. Historikisht, disa shtete islamike teokratike të njohura si imamët janë udhëhequr nga imamët si kreu i shtetit, si në atë që tani është Omani, Jemeni dhe Arabia Saudite.
Në Republikën Islamike të Iranit, Udhëheqësi Suprem, aktualisht Ali Khamenei shërben si kreu i shtetit. Aga Khans, një dinasti unike e udhëheqjes kohore/fetare, që udhëheq degën nizari të Islamit Shiit në Azinë Qendrore dhe Jugore, që dikur renditej ndër shtetet princërore të Indisë Britanike, vazhdon deri në ditët e sotme.
=== Hinduizmi ===
Në hinduizëm, disa dinasti adoptuan një titull që shprehte pozicionet e tyre si "shërbëtorë" të një hyjnie mbrojtëse të shtetit, por në kuptimin e një mëkëmbësi nën një perëndi-mbret në mungesë, që sundon "në emër" të perëndisë mbrojtëse, si Patmanabha Dasa (shërbëtor i Vishnu) në rastin e Maharajas së Travancore.
=== Budizmi ===
Që nga koha e Dalai Lamës së 5-të deri në daljen në pension politik të Dalai Lamës së 14-të në 2011, Dalai Lamas ishin udhëheqës politikë dhe shpirtërorë ("zot-mbret") të Tibetit.
Mongolia e jashtme, ish-atdheu i dinastisë perandorake të Genghis Khan, ishte një tjetër teokraci lamaiste nga viti 1585, duke përdorur stile të ndryshme, si tulku. Krijimi i Republikës Popullore Komuniste Mongole e zëvendësoi këtë regjim në vitin 1924.
== Krerë të shumëfishtë ose kolektivë të shteteve ==
Një kryetar kolektiv i shtetit mund të ekzistojë në republika (kompleksiteti i brendshëm), p.sh., triumvirate nominale, Drejtori, Këshilli Federal Zviceran prej shtatë anëtarësh (ku secili anëtar vepron me radhë si president për një vit), Bosnje dhe Hercegovinë me një tre- kryesia anëtare nga tre kombe, San Marino me dy "kapiten-regjent" që ruan traditën e republikave mesjetare italiane që kishin pasur gjithmonë një numër çift konsujsh. Një diarki, në dy sundimtarë ishte norma kushtetuese, mund të dallohet nga një bashkërendim, në të cilin një monarki përjeton një periudhë të jashtëzakonshme sundimtarësh të shumtë.
Në Republikën Romake kishte dy krerë shtetesh, të quajtur konsull, të cilët të dy ndërronin muaj të tërë autoriteti gjatë vitit të tyre në detyrë, në mënyrë të ngjashme kishte një numër të barabartë magjistratësh suprem në republikat italike të epokës së lashtë. Në Republikën e Athinës kishte nëntë magjistratë suprem, arkondë të stilizuar. Në Kartagjenë kishte dy magjistratë suprem, mbretër të emërtuar ose suffetes (gjyqtarë). Në Spartën e lashtë kishte dy mbretër të trashëguar, që u përkisnin dy dinastive. Në Bashkimin Sovjetik Komiteti Qendror Ekzekutiv i Kongresit të Sovjetikëve (midis 1922 dhe 1938) dhe më vonë Presidiumi i Sovjetit Suprem (midis 1938 dhe 1989) shërbeu si kreu kolektiv i shtetit. Pas Luftës së Dytë Botërore, modeli sovjetik u miratua më pas nga pothuajse të gjitha vendet që i përkisnin sferës së tij të ndikimit. Çekosllovakia mbeti i vetmi vend midis tyre që mbajti postin e presidentit si një formë e një kreu të vetëm shteti gjatë gjithë kësaj periudhe, e ndjekur nga Rumania përmes krijimit të presidencës së atij vendi nga diktatori Nicolae Çaushesku në 1974. Një shembull modern i një kreu kolektiv i shtetit është Këshilli i Sovranitetit të Sudanit, këshilli i përkohshëm qeverisës i Sudanit. Këshilli i Sovranitetit përbëhet nga 11 ministra, të cilët së bashku kanë ushtruar të gjitha funksionet qeveritare për Sudanin që nga rënia e presidentit Omar Al-Bashir. Vendimet merren ose me konsensus ose me shumicë votash (8 anëtarë).
Marrëveshje të tilla nuk duhet të ngatërrohen me entitete mbikombëtare të cilat nuk janë shtete dhe nuk përcaktohen nga një monarki e përbashkët, por mund (ose jo) të kenë një detyrë simbolike, në thelb protokollare, me titull më të lartë, p.sh., Shefi i Komonuelthit (që mbahet nga britanikët kurorë, por jo e rezervuar ligjërisht për të) ose 'Kreu i Bashkimit Arab' (14 shkurt - 14 korrik 1958, i mbajtur nga Mbreti Hashemite i Irakut, gjatë Federatës së tij jetëshkurtër me Jordaninë, mbretërisë së saj simotër Hashemite).
Qeveria Kombëtare e Republikës së Kinës, e themeluar në vitin 1928, kishte një panel prej rreth 40 personash si kryetar kolektiv të shtetit. Edhe pse duke filluar atë vit, një kushtetutë e përkohshme e bëri Kuomintang-un partinë e vetme qeveritare dhe Qeverinë Kombëtare të lidhur me udhëzimet e Komitetit Qendror Ekzekutiv të asaj partie.
== Shqipëria dhe Kosova ==
| |||