Traktati anglo-irlandez
Traktati anglo-irlandez i 1921-shit, i njohur zakonisht në Irlandë si Traktati dhe zyrtarisht Nenet e Marrëveshjes për një Traktat midis Britanisë së Madhe dhe Irlandës, ishte një marrëveshje midis qeverisë së Mbretërisë së Bashkuar të Britanisë së Madhe dhe Irlandës dhe përfaqësuesve të Republikës Irlandeze që përfundoi Luftën Irlandeze për Pavarësi.[1] Ai parashikonte krijimin e Shtetit të Lirë irlandez brenda një viti si një dominion vetëqeverisës brenda "komunitetit të kombeve të njohur si Perandoria Britanike", një status "i njëjtë me atë të Dominionit të Kanadasë". Ai gjithashtu i ofroi Irlandës së Veriut, e cila ishte krijuar nga Akti i Qeverisë së Irlandës 1920, një opsion për të hequr dorë nga Shteti i Lirë Irlandez (neni 12), të cilin e ushtroi Parlamenti i Irlandës së Veriut.
Marrëveshja u nënshkrua në Londër më 6 dhjetor 1921, nga përfaqësues të qeverisë britanike (e cila përfshinte kryeministrin Dejvid Llojd Xhorxh, i cili ishte kreu i delegatëve britanikë) dhe nga përfaqësues të Republikës Irlandeze, duke përfshirë Majkëll Kollins dhe Artur Grifith. Përfaqësuesit irlandezë kishin status të plotfuqishëm (negociatorë të autorizuar për të nënshkruar një traktat pa iu referuar eprorëve të tyre) që vepronin në emër të Republikës Irlandeze, megjithëse qeveria britanike refuzoi ta njohë atë status. Siç kërkohet nga kushtet e saj, marrëveshja u miratua nga "një mbledhje" e anëtarëve të zgjedhur për t'u ulur në Dhomën e Komunave të Irlandës Jugore dhe [veçmas] nga Parlamenti Britanik. Në realitet, Dáil Éireann (asambleja legjislative për Republikën de fakto Irlandeze) fillimisht debatoi pastaj miratoi traktatin; anëtarët më pas vazhduan me "takimin". Megjithëse traktati u miratua ngushtë, ndarja çoi në Luftën Civile Irlandeze, e cila u fitua nga pala pro traktatit.
Shteti i Lirë Irlandez siç parashikohet nga traktati u krijua kur kushtetuta e tij u bë ligj më 6 dhjetor 1922 me një shpallje mbretërore.