Urani (planet)
Urani, Vrënji ose Vranji është planeti i 7-të nga dielli dhe i 3-ti më i madh (me diametër). Urani është më i madh në diametër, por më i vogël në peshë së Neptuni.
Urani .svg){kind=small}
| |
|---|---|
 | |
| Përshkrimi | Vlera |
| Largësia nga Dielli | 67,266,900 milje |
| Shpejtësia orbitale | 21.77 milje/sek |
| Periudha orbitale | 224.68 ditë |
| Periudha e rrotullimit | 243.01 ditë |
| Anim - Pjerrtësi | 177° |
| Diametri ekuatorial | 7,521 milje |
| Madhësia (Toka=1) | 0.815 |
| Rëndesa (Toka=1) | 0.903 |
| Shpejtësia e largimit | 6.4 milje/sek |
| Temperatura e sipërfaqes | 882° |
Distanca : 2.870.990.000 km nga Dielli
Distanca : 2.574.950.400 nga Toka
Diametri : 51.118 km
Masa : 8,683e25 kg
Rrotullimi rreth Diellit : 84 Vjet
Rrotullimi rreth Vetës : 17,2 orë
Nëse në Tokë peshon 68 kg në Uran peshon 60 kg
Temperatura : -224 °C Poshtë Zeros
Urani është perëndi e lashtë grekë e qiejve. Urani ishte i biri dhe shoku i Gaia babai i Cronus (Saturni) dhe e Cyclopes dhe Titans (paraardhësit e perëndive madhështorë).
Urani është planeti parë i zbuluar në kohët modernë, u zbulua nga William Herschel, ndërsa kërkonte në qiell më teleskopin e tij më 13 mars 1781. Urani kishte qënë parë shumë herë më parë, por injoruar thjesht si një yll tjetër. Zbulimi i parë ishte në vitin 1690 kur John Flamsteed i vuri emrin 34 Tauri. Herschel e quajti atë "Sidus Georgium" (Planeti gjeorgjian) në ndër të mbrojtës së tij. Emri Urani ishte propozuar nga Bode, në përputhje më emra të tjerë planetarë nga mitologjia klasikë, por nuk vinin në përdorim të përbashkët deri në 1850.
Urani është vizituar nga vetëm një anije kozmikë, Voyager 2 më 24 janar 1986.
Në kohën e kalimit nga Voyager 2, poli jugut i Uranit ishte në drejtim direkt nga Dielli. Kjo rezulton në faktin e çuditshëm së rajonet polarë tek Urani marrin më tepër energji nga Dielli së sa nga rajonet e tij ekuatorialë. Megjithatë Urani është më i nxehtë në ekuator së sa në polet e tij.
Në fakt, ka një betejë të vazhdueshme në lidhje më polet tek Urani, Prirja e tij boshtore është pak mbi 90 gradë dhe rrotullimi i tij është i drejtpërdrejtë, ose është pak më pak së 90 gradë. Problemi është së ju duhet të bëni një vijë ndarëse diku, sepse në një rast si Venus ka mosmarrëveshje të vogla, që rrotullimi është më të vërtetë reaksionar (jo një rrotullim i drejtpërdrejtë më një prirje gati 180).
Urani është i përbërë kryesisht nga shkëmb dhe shërbime të ndryshme, më vetëm rreth 15 % hidrogjen dhe pak helium. Urani dhe Neptuni janë shumë të ngjashëm më bërthamën e Jupiterit dhe Saturnit më hidrogjen të lëngshëm dhe metalik. Dukët së Urani nuk ka një bazë shkëmborë si Jupiteri dhe Saturni, por më tepër materiali i tij është pak i shpërndarë uniformisht.
Atmosfera tek Urani është e përbërë më rreth 83 % hidrogjen, 15 % helium dhe lëng natyror 2 %.
Si planetët e tjera më përbërje gazi, Urani ka grupe të reve të cilat ecin më një shpejtësi ekstreme. Por ata janë shumë të zbehta. Vëzhgimet e mëtejshme nga HST tregojnë, që ka aktivitet edhe më shumë. Urani nuk është më planet i butë, i mërzitshëm, nga ato që Voyager pa. Tani dukët qartë së dallimet janë për shkak të efekteve sezonalë sepse Dielli tani është në një gjerësi më të ulët më Uranin cila mund të shkaktojë efektet e motit në ditë dhe natë. Që nga 2007 e më tej Dielli do të jetë direkt mbi ekuatorin e Uranit.
Theksojmë : ky variacion është tani në proces sepse jemi në 2010 (Shikoni imazhin rreth këtij informacioni).
Ngjyra blu tek Urani është rezultat i absorbimit të dritës kuqë nga metani në atmosferën e lartë. Mund të këtë dhe ngjyra të ndryshme si Jupiteri, por ato mund të jenë të fshehura nga shtresat e veshura të metanit.
Si planetët e tjera, Urani ka unaza. Unazat e Uranit janë të përbëra nga grimca mjaft të mëdha, që shkojnë deri në 10 metra në diametër përveç pluhurit të imët. Urani ka 11 unaza të njohura, të gjithë shumë të zbehta, një nga unazat quhet epsilon. Unazat e Uranit ishin të parat, që u zbuluan dhe pastaj vijuan ato të Saturnit. Kjo ishte më rëndësi të konsiderueshme dhe në tani e dimë së unazat janë një tipar i përbashkët i planetëve dhe nuk është një karakteristikë vetëm e Saturnit.
Voyager 2 zbuloi 10 hëna të vogla, përveç atyre 5 të mëdhave, të cilat janë të njohura tashmë. Është e mundur të këtë edhe disa satelitë më të vegjël në unaza. Fusha magnetikë tek Urani është e rastësishme dhe nuk është e përqendruar në qendër të planetit ku anohet gati 60 gradë në lidhje më boshtin e rrotullimit. Ajo është krijuar ndoshta nga lëvizje në thellësi relativisht të cekët brenda Uranit.
Urani është tepër i vështirë për tu parë më sy, por është mjaft e lehtë për t'u parë më teleskop (në qoftë së ju e dini saktësisht së ku mund të shikoni).
Urani ka 27 hëna të emëruara
Ndryshe nga organet e tjera në Sistemin Diellor, që kanë emra nga mitologjitë klasikë, hënat e Uranit i marrin emrat e tyre nga shkrimet e Shekspirit dhe të Papës. Ata formojnë tri klasa të dallueshme : 11 hëna të vogla shumë të errëta, zbuluar nga Voyager 2, 5 hëna të mëdha, dhe ato të zbuluara në kohët e lashta.