Uria (gjendje shëndetësore)
Uria është një mungesë e rëndë në marrjen e energjisë kalorike, nën nivelin e nevojshëm për të mbajtur jetën e një organizmi. Është forma më ekstreme e kequshqyerjes. Tek njerëzit, uria e zgjatur mund të shkaktojë dëmtim[1] të përhershëm të organeve dhe përfundimisht vdekje. Termi inanition[2] i referohet simptomave dhe efekteve të urisë. Uria mund të përdoret gjithashtu si një mjet torture ose ekzekutimi.
Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH), uria është kërcënimi i vetëm më i rëndë për shëndetin publik në botë.[3][4] OBSH gjithashtu thekson se kequshqyerja është deri tani kontribuuesi më i madh në vdekshmërinë e fëmijëve, i pranishëm në gjysmën e të gjitha rasteve.[5] Nënushqyerja është një faktor kontribues në vdekjen e 3.1 milionë fëmijëve nën pesë vjeç çdo vit.[6] Shifrat për urinë aktuale janë të vështira për t'u arritur, por sipas Organizatës së Ushqimit dhe Bujqësisë, gjendja më pak e rëndë e kequshqyerjes prek aktualisht rreth 842 milionë njerëz, ose rreth një në tetë (12.5%) njerëz në popullsinë botërore.[7]
Stomaku i fryrë përfaqëson një formë të kequshqyerjes të quajtur kwashiorkor. Patogjeneza e saktë e kwashiorkor nuk është e qartë, pasi fillimisht u mendua se lidhej me dieta të pasura me karbohidrate (p.sh. misër) por të ulëta në proteina. Ndërsa shumë pacientë kanë albumin të ulët, kjo mendohet të jetë pasojë e gjendjes. Janë sugjeruar[8] shkaqe të mundshme si helmimi me aflatoksinë, stresi oksidativ, disrregullimi i imunitetit dhe ndryshimi i mikrobiotës së zorrëve. Trajtimi mund të ndihmojë në zbutjen e simptomave të tilla si humbja e peshës në foto dhe humbja e muskujve, megjithatë parandalimi është i një rëndësie të madhe.[9]
Pa ushqim, njerëzit zakonisht vdesin në rreth 2 muaj.[10] Kishte një rast befasues kur dikush mbijetoi 382 ditë.[11] Njerëzit e dobët zakonisht mund të mbijetojnë me një humbje deri në 18% të masës së tyre trupore. Njerëzit obezë mund të tolerojnë më shumë, ndoshta mbi 20%. Femrat mbijetojnë më gjatë se meshkujt.[12][13]
Shiko edhe
RedaktoReferime
Redakto- ^ Stratton, Rebecca J.; Green, Ceri J.; Elia, Marinos (2003-01-01). Disease-related Malnutrition: An Evidence-based Approach to Treatment (në anglisht). CABI. ISBN 978-0-85199-648-6.
When [food] intake is poor or absent for a long time (weeks), weight loss is associated with organ failure and death.
- ^ "Definition of INANITION". www.merriam-webster.com (në anglisht). Marrë më 2021-10-26.
- ^ "The starvelings". The Economist. ISSN 0013-0613. Marrë më 2023-02-14.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "As more go hungry and malnutrition persists, achieving Zero Hunger by 2030 in doubt, UN report warns". www.who.int (në anglisht). Marrë më 2021-10-27.
- ^ "The starvelings". The Economist. ISSN 0013-0613. Marrë më 2023-02-14.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Hunger Stats". World Food Programme.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ The State of Food Security and Nutrition in the World 2022 | FAO | Food and Agriculture Organization of the United Nations (në anglisht). 2022. doi:10.4060/cc0639en. ISBN 978-92-5-136499-4. Marrë më 2023-02-14.
{{cite book}}: Parametri|website=është injoruar (Ndihmë!) - ^ "Protein-Energy Malnutrition | Nutrition Guide for Clinicians". PCRM's nutrition guide for clinicians. PCRM. Marrë më 16 prill 2019.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Kwashiorkor - Symptoms, Causes, Treatments - Better Medicine". Arkivuar nga origjinali më 2011-10-02. Marrë më 2011-06-26.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Blaine emerges from his 44-day 'fast' | Television industry | the Guardian".
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "The True Story of a Man Who Survived Without Any Food for 382 Days". 27 shkurt 2017.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Lieberson, Alan D. (8 nëntor 2004). "How Long Can a Person Survive without Food?". Scientific American (në anglisht). Marrë më 2023-02-14.
- ^ Burch, Kelly (3 shtator 2021). "How many days a person can survive without food or water". Insider (në anglishte amerikane). Marrë më 2023-02-14.