Ahmet Ali Çelikten
Ahmet Ali Çelikten (i lindur İzmirli Alioğlu Ahmed; 1883 – 1969), i njohur gjithashtu si İzmirli Ahmet Ali (shqip: Ahmet Ali nga Izmiri), ishte një aviator turk, i cili ishte një nga pilotët e parë me ngjyrë në historinë e aviacionit.[2][3] Ai ishte një nga meshkujt e parë me ngjyrë që u bë pilot luftarak, duke marrë "krahët" e tij në vitin 1914. Ai ishte një nga pilotët e paktë me ngjyrë në Luftën e Parë Botërore, si afrikano-amerikani Eugene Jacques Bullard (duke fluturuar për në Francë), William Robinson Clarke nga Xhamajka (duke fluturuar për në Britani),[4] Pierre Réjon nga Martinika (duke fluturuar për në Francë)[5] dhe Domenico Mondelli nga Eritrea (duke fluturuar për në Itali), piloti i parë me ngjyrë (ai mori licencën e tij nga Fédération Aéronautique Internationale më 20 shkurt, 1914).[6] Gjyshja nga nëna e Ahmetit u lind në Bornu (tani në Nigeria) u soll në atë që sot është Turqia si pjesë e tregtisë së skllevërve osmane.[2][7]
Ahmet Ali Çelikten | |
|---|---|
 Çelikten në uniformën e fluturimit | |
| Emri i lindjes | İzmirli Alioğlu Ahmed |
| Pseudonimi/et | Arap Ahmet Ali İzmirli Ahmet Ali |
| Lindur më | 1883 Izmir, Vilajeti Ajdën, Perandoria Osmane |
| Vdekur më | 1969 |
| Në aleancë me | .svg){kind=small} Perandoria Osmane Turqia |
| Shërbimi/ | Marina Osmane[1] Skuadriljet e Aviacionit Osman Forcat Detare Turke Forcat Ajrore Turke |
| Vite shërbimi | Perandoria Osmane: 1908–1920 Turqia: 1920–1949 |
| Grada | Kapiten |
| Betejat/luftrat | Lufta e Parë Botërore Lufta Çlirimtare Turke |
Biografia
RedaktoAhmeti lindi në vitin 1883 në Izmir (Smirna e lashtë), në Vilajetin Ajdën të Perandorisë Osmane.[8] Nëna e tij, Zenciye Emine Hanım, ishte me prejardhje nigeriane;[9] babai i tij, Ali Beu, ishte gjithashtu afro-turk.[10] Ai synoi të bëhej marinar dhe hyri në Shkollën Teknike Detare Haddehâne Mektebi (fjalë për fjalë "Shkolla e Mullirit të Lulëzuar") në vitin 1904.[10] Në vitin 1908 u diplomua në këtë shkollë si Toger (Mülâzım-ı evvel).[10] Dhe më pas ai shkoi në kurse aviacioni në Shkollën e Fluturimit Detar (Deniz Tayyare Mektebi), e formuar më 25 qershor 1914 në Yeşilköy.[1] Në atë kohë ai ishte pjesëtar i Forcave Ajrore Osmane.
Gjatë Luftës së Parë Botërore, ai u martua me Hatixhe Hanëm (1897–1991) e cila ishte emigrante nga Preveza.[11]
Ai u bë një nga pilotët e parë ushtarakë me ngjyrë në historinë e aviacionit kur filloi të shërbente në nëntor 1916. Më 18 dhjetor 1917, Ahmed Ali u bë kapiten (Yüzbaşı) dhe u dërgua në Berlin për të përfunduar kurset e aviacionit.[7] Pas përfundimit të këtyre kurseve, ai u caktua në Kompaninë e Avionëve Detar të Izmirit.
Pas përfundimit të Luftës së Parë Botërore, Ahmed Ali u përfshi në Luftën për Pavarësi Turke dhe mbështeti Lëvizjen Kombëtare Turke. Ai dha vullnetarisht shërbimet e tij si pilot në Bazën Ajrore Ushtarake në Konia, Turqi.[8] Në këtë kohë, nacionalistët turq miratuan një plan për të vjedhur aeroplanë nga magazinat osmane dhe për t'i sjellë në Amasra, një qytet port në Detin e Zi.[12] Ahmedi u dërgua në Amasra në vitin 1922 për të ndihmuar në këtë operacion. Pilotët i përdorën këta aeroplanë për të monitoruar Detin e Zi dhe për të mbrojtur operacionet e tyre detare.[8]
Me themelimin e Republikës së Turqisë në vitin 1923, u krijua një divizion për të lëvizur operacionet e aviacionit nga Konia në Izmir. Ahmedi u caktua në këtë divizion dhe vazhdoi shërbimin e tij në Izmir. Në vitin 1928, ai u emërua në Nënsekretariatin Ajror, një divizion i Forcave Ajrore Turke që vepronte në varësi të Ministrisë së Mbrojtjes Kombëtare.
Ahmed Ali doli në pension në vitin 1949 dhe nuk dihet shumë për jetën e tij të mëvonshme. Ai vdiq në vitin 1969.
Referime
Redakto- ^ a b "Türk Deniz Havacılık Tarihi" Arkivuar 5 gusht 2010 tek Wayback Machine (në turqisht)
- ^ a b "Dünyanın İlk Siyah Pilotu". NTV History Magazine (në anglisht). Nr. 26. mars 2011. fq. 28.
- ^ Mark Johnson (2014). Caribbean Volunteers at War: The Forgotten Story of the RAF's 'Tuskegee Airmen' (në anglisht). Pen and Sword. fq. 42. ISBN 978-1-4738-3487-3.
- ^ "Royal Air Force Museum storyvault" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 25 dhjetor 2021. Marrë më 25 dhjetor 2021.
- ^ Une autre histoire
- ^ Mauro Valeri, Il generale nero. Domenico Mondelli: bersagliere, aviatore e ardito, Ed. Odradek, Roma, 2015.
- ^ a b DÜNYANIN İLK SİYAH PİLOTU: ARAP AHMET Arkivuar 11 mars 2011 tek Wayback Machine, Havervitrin, 8 mars 2011. (në turqisht)
- ^ a b c Dünyanın ilk siyahi pilotu: ARAP AHMET -1 Arkivuar 12 mars 2012 tek Wayback Machine, Posta, 20 mars 2011. (në turqisht)
- ^ Mark Johnson (2014). Caribbean Volunteers at War: The Forgotten Story of the RAF's 'Tuskegee Airmen' (në anglisht). Pen and Sword. ISBN 978-1-473-8348-73.
- ^ a b c Dünyanın ilk siyahi pilotu: ARAP AHMET -2 Arkivuar 12 mars 2012 tek Wayback Machine, Posta, 20 mars 2011. (në turqisht)
- ^ Dünyanın ilk siyahi pilotu: ARAP AHMET -4 "Pilotlarla Dolu Bir Aile" Arkivuar 12 mars 2012 tek Wayback Machine, Posta, 20 mars 2011. (në turqisht)
- ^ "Amasra'da Deniz Teyyare İstasyonu". Amasra.Net (në turqisht). 2016-12-29. Marrë më 2020-08-14.