Arsimi në Hungari
Arsimi në Hungari është kryesisht publik, i udhëhequr nga Ministria e Burimeve Njerëzore.
Përmbledhje
RedaktoArsimi parashkollor është i detyrueshëm dhe parashikohet për të gjithë fëmijët nga mosha tre deri në gjashtë vjeçare, pas së cilës frekuentimi i shkollës fillore është gjithashtu i detyrueshëm deri në moshën gjashtëmbëdhjetë vjeçare. [1] Arsimi fillor zakonisht zgjat tetë vjet. Arsimi i mesëm përfshin tre lloje shkollash tradicionale të përqendruara në nivele të ndryshme akademike: Gjimnazi regjistron fëmijët më të talentuar dhe përgatit studentët për studime universitare; shkollat e mesme profesionale për nxënës të ndërmjetëm zgjasin katër vjet dhe shkolla teknike përgatit nxënësit për arsimin profesional dhe botën e punës. Sistemi është pjesërisht fleksibël dhe ekzistojnë lehtësime për kalim nga një shkollë në tjetrën, p.sh. të diplomuarit nga një shkollë profesionale mund të arrijnë një program dy vjeçar për të pasur akses në arsimin e lartë profesional. [2] Hulumtimi i njohur si Trendet Ndërkombëtar në Mësimin e Matematikës dhe Shkencës (TIMSS) vlerësuan nxënësit e moshës 13-14 vjeçare në Hungari ndër më të mirët në botë për matematikë dhe shkencë.
Shumica e universiteteve hungareze janë institucione publike, dhe studentët tradicionalisht studiojnë pa pagesë. Kërkesa e përgjithshme për universitet është Matura. Sistemi i arsimit të lartë publik hungarez përfshin universitete dhe institute të tjera të arsimit të lartë, të cilat ofrojnë kurrilla arsimore dhe diploma përkatëse deri në gradën e doktoratës dhe të cilat gjithashtu kontribuojnë në aktivitete kërkimore shkencore. Sigurimi shëndetësor për studentët është falas deri në fund të studimeve të tyre. Gjuha angleze dhe gjermane është e rëndësishme në arsimin e lartë hungarez, ku ka një numër programesh që mësohen në këto gjuhë, gjë që tërheq mijëra studentë nga programi i shkëmbimit stedentor çdo vit. Arsimi dhe trajnimi i lartë i Hungarisë është renditur në vendin 44 nga 148 vendet në Raportin Global të Konkurrencës për vitin 2014. [3]
Sot ka 67 institucione të arsimit të lartë në Hungari, duke filluar nga kolegjet e vogla deri tek universitetet kërkimore. Këto universitete dhe kolegje mbahen nga shteti, organizatat private ose nga kisha. Në përputhje me objektivat e procesit të Bolonjës, struktura e shkallës së arsimit terciar bazohet në tre cikle. Pothuajse të gjitha fushat e studimit çojnë së pari në një diplomë bachelor (zakonisht 3 vjet studimi), dhe pas një periudhe studimi të mëtejshme në një master (2 vjet). Sidoqoftë, ekzistojnë disa përjashtime: mjekësia, farmacia, studimet dentare dhe veterinare, arkitektura, drejtësia, trajnimi i mësuesve, dhe programet studimore të caktuara të artit, profesionale (zanate) dhe dizajnit, të cilat mbajnë një strukturë të gjatë të ciklit të vetëm prej 5 ose 6 vjet studimi. Programet e ciklit të parë zgjasin 6-8 semestra (3-4 vjet, me 180-240 pikë krediti) dhe çojnë në një diplomë bachelor (në hungarisht: alapfokozat). Cikli i dytë, që çon në një diplomë master (në hungarisht: mesterfokozat), zgjat 2-4 semestra (1-2 vjet, me 60-120 pikë krediti). Programet dyvjeçare të arsimit të lartë profesional (në hungarisht: felsőoktatási szakképzés) janë gjithashtu të disponueshme në bazë opsionale përpara programeve të ciklit të parë dhe çojnë në kualifikime të avancuara profesionale. 120 pikët e kreditit të fituara në programet e arsimit të lartë profesional janë të mjaftueshme për njohje në ciklin e parë (bachelor). Çdo diplomë bachelor ose master mund të pasohet nga kurse të specializuara të arsimit të lartë (në hungarisht: szakirányú továbbképzés). Këto nuk çojnë në një shkallë tjetër, por ofrojnë mundësinë e specializimit në një fushë të veçantë të studimit. Disa programe apo kurse trajnimi mund të studiohen me kohë të plotë, me kohë të pjesshme ose përmes mësimit në distancë. Një program doktorature katër vjeçar është një kurs pasuniversitar për p[rfundimit të çfarëdo kualifikim të nivelit master ose ekuivalent.
Hungaria ka një traditë të gjatë të arsimit të lartë që reflekton ekzistencën e ekonomisë së njohurive. Universitetet e themeluara në Hungari përfshijnë disa nga më të vjetrit në botë, i pari ishte Universiteti i Pecsit i themeluar në vitin 1367 i cili është akoma duke funksionuar, megjithëse disa vite para tij, në vitin 1276 ishte themeluar, Universiteti i Vespripit por që u shkatërrua nga trupat e Peter Csákut, dhe që nuk u rindërtua më kurrë. Sigismundi themeloi Universitetin Óbuda në vitin 1395. Një tjetër universitet, i njohur siUniversitas Istropolitana, u themelua në vitin 1465 në Pozsony nga Mattias Corvinus. Universiteti Nagyszombat u themelua në vitin 1635 dhe më pas u transferua në Buda (pjesë e Budapestit) në vitin 1777 dhe sot quhet Universiteti Eötvös Loránd. Instituti i parë në botë i teknologjisë u themelua në Selmecbánya, asokohe Mbretëria e Hungarisë në vitin 1735, e që pasardhësi i tij ligjor është Universiteti i Miskolcit. Universiteti i Teknologjisë dhe Ekonomisë i Budapestit konsiderohet si instituti më i vjetër i teknologjisë në botë me gradë dhe strukturë universitare, paraardhësi i tij ligjor Institutum Geometrico-Hydrotechnicum u themelua në vitin 1782 nga perandori Joseph II.
Sistemi shkollor në Hungari
RedaktoNjë tipar i veçantë i sistemit arsimor hungarez është se strukturat institucionale dhe struktura e programeve arsimore nuk janë të lidhura me njëra-tjetrën. Struktura institucionale e sistemit dhe prania e programeve që lejojnë zgjedhjen e hershme tregojnë ngjashmëri me vendet e Evropës Qendrore dhe ato ish-socialiste. Struktura e përmbajtjes së sistemit, faza uniforme dhe e përgjithshme e arsimit është e zgjeruar, dhe arsimi i nivelit të mesëm mund të karakterizohet me mundësi të rritura për tranzicion. Faza e përgjithshme e arsimit zgjat deri në moshën 18 vjeçare në sistemin arsimor të Hungarisë. Pjesëmarrja në arsimin e mesëm, duke ofruar një larmi programesh, është mjaft e lartë. Brenda arsimit të mesëm, përqindja e nxënësve/studentëve që ndjekin programet që çojnë në një çertifikatë të shkollës së mesme dhe që ofrojnë kalim në arsimin terciar është rreth mesatares ndërkombëtare.
Programet e arsimit dhe aftësimit hungarez (ISCED-97)
Redakto| Vendosja institucionale e programit | Destinacioni dhe orientimi i programit | Shënime |
|---|---|---|
| Para-shkollor | 0 | Program i bazuar në shkollë për fëmijët e moshës 3-7 vjeç. Përfshinë zhvillimin e aftësive themelore, para-leximin, vizatimin, këndimin dhe përgatitjen shkollore. |
| Shkollë e përgjithshme | 1AG | Niveli fillor i shkollës së përgjithshme, klasat 1–4. |
| 2AG | Shkolla e përgjithshme e nivelit të mesëm të ulët, klasat 5-8. | |
| Shkolla e formimit profesional (trajnim për mësimdhënie) | 2BG | Programi përmirësues për braktisjet dhe arritësit e ulët që ofron një shans të dytë për arsimim të mëtutjeshëm |
| 2cv | Programet shkollore të formimit profesional që përgatitin kualifikime për tregti të identifikuara në Regjistrin Kombëtar të Kualifikimeve Profesionale që nuk kërkojnë përfundimin e 10 viteve të arsimit të përgjithshëm për hyrje | |
| 3CG | Shkolla e formimit profesional, klasat 9-10. Kurse lëndësh të përgjithshme me udhëzime profesionale që përgatisin studentët për hyrje në programe që kërkojnë 10 vjet arsim të përgjithshëm | |
| 3CV | Programet e trajnimit të arsimit 3-vjeçar sipas Aktit të Arsimit të vitit 1985 duke filluar pas klasës 8 të shkollës së përgjithshme. 1997/98 ishte viti i fundit i regjistrimeve të reja, sepse ligji i ri nuk lejon arsimin profesional të dyfishtë para moshës 16 vjeç. | |
| 4CV | Programet profesionale pas arsimit të mesëm, ku kërkesa për hyrje është përfundimi i arsimit të mesëm | |
| Shkollë speciale e formimit profesional | 2CP | Aftësi themelore dhe program i zhvillimit të orientuar nga tregu i punës për studentët me nevoja të veçanta arsimore |
| Shkollë e mesme e përgjithshme | 2AG | Klasat 5–8, dhe 7-8 e shkollës së mesme të përgjithshme të tetë klasëshes dhe gjashtë klasëshes |
| 3AG | Arsimi i mesëm i përgjithshëm, klasa 9-12 duke përgatitur nxënësit për provimin përfundimtar të shkollës së mesme | |
| Shkolla e mesme profesionale | 3AP | Programet e shkollave të mesme profesionale që përgatisin nxënësit për provimin përfundimtar të shkollës së mesme me elemente paraprofesionale, Klasat 9-12 (13). |
| 3BP | Programet e shkollës së mesme profesionale me kohë të pjesshme, klasat 9–12 (13) që përgatiten për provimin përfundimtar të shkollës së mesme me elementë të programit para-profesional | |
| 4AG | Programi i mesëm i përgjithshëm që përgatitet për provimin përfundimtar të shkollës së mesme për të diplomuarit e shkollave të formimit profesional (3CV) | |
| 4CV | Programet profesionale pas shkollës së mesme, ku kërkesa për hyrje është një çertifikatë e shkollës së mesme | |
| 5B | Programet e formimit profesional të lartë joqeveritar që çojnë në kualifikime profesionale jo-universitare me kurse krediti të njohura në arsimin e lartë | |
| Kolegj, universitet | 5A | Programet e arsimit universitar dhe pasuniversitar në universitet dhe programet pas specializimit pasuniversitar, programi plotësues i universitetit (master) për të diplomuarit në kolegj, programi i formimit plotësues të mësuesve për inxhinierët e arsimit të diplomuar për inkolegje, programi universitar pas specializimit pasuniversitar për të diplomuarit në universitet |
| Universitet | 6 | Kurset e doktoratës, puna kërkimore dhe disertacioni DLA, diploma e doktoratës në artet liberale |
Organizimi i sistemit arsimor
RedaktoSistemi arsimor në Hungari përfshin këto nivele të shkollimit (arsimit):
- Arsimi parafillor (parashkollor)
- Arsimi fillor
- Arsimi i mesëm
- Formulari i ri i mesëm deri në vitin shkollor 2004/2005
- Arsimi i lartë
- Shkollat profesionale
- Kurset përgatitore
Shih edhe
RedaktoReferime
Redakto- ^ Eurydice. "Compulsory Education in Europe 2013/2014" (PDF). European commission. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 23 dhjetor 2015. Marrë më 19 maj 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ UNESCO-UNEVOC (tetor 2013). "Vocational Education in Hungary". Marrë më 19 maj 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Global Competitiveness Record 2013/2014". Arkivuar nga origjinali (PDF) më 4 qershor 2011. Marrë më 19 maj 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)
Referime
Redakto- Numri i studentëve të regjistruar
- Për arritjet arsimore Arkivuar 31 mars 2009 tek Wayback Machine (të dhëna nga viti 2000)
- Rreth buxhetit arsimor (vetëm Hungarisht)
Lidhje të jashtme
Redakto- Ministria e Arsimit[lidhje e vdekur] (në Hungarisht dhe Anglisht)
- Profili i Hungarisë në EuroEducation.net
- Instituti Hungarez për Kërkime dhe Zhvillime Arsimor (në Hungarisht dhe Anglisht)
- Arsimi në Hungari 2006
- Edukimi Hungarisht Arkivuar 21 maj 2017 tek Wayback Machine (OSEAS)
- Historia sociale dhe politike e arsimit hungarez
- Hungari.hu - Edukimi, kultura
- Informacion mbi arsimin në Hungari, OECD - Përmban të dhëna dhe informacione mbi Hungarinë dhe si krahasohet me vendet e tjera anëtare të OECD dhe jo OECD
- Diagrami i sistemit arsimor hungarez, OECD - Duke përdorur klasifikimin ISCED të programeve dhe moshave tipike të vitit 1997. Gjithashtu në Hungarisht
- Edukimi Profesional në Hungari, profili i vendit - UNESCO-UNEVOC (2013)