Bibi (kult rom)

Bibijako Dive (Dita e Tezes) është një festë fetare e festuar nga shumica e romëve të krishterë ortodoksë dhe në raste më të vogla romët myslimanë, nga Ballkani që jetojnë në mbarë botën. ^[1] Kjo festë njihet si Bibijako Djive.^[2] Romët e besimit mysliman e festojnë atë edhe në Ballkan.^[3] Bibi festohet si shëruese dhe mbrojtëse e familjes, dhe mbi të gjitha si mbrojtëse e shëndetit të fëmijëve, është versioni rom i perëndeshës hindu Shashthi. Çdo vend apo qytet ka datën e tij të veçantë për festimin, gjë që shpjegohet nga legjenda e teze Bibit, e cila vinte në vende të ndryshme dhe kryente shërime në data të ndryshme. Datat e kësaj feste fetare rome lidhen më së shumti me ditët e agjërimit të Pashkëve dhe për këtë arsye janë të lëvizshme.^[4] Prania e një prifti është e detyrueshme, megjithëse teze Bibi është një shenjtore e pakanonizuar.^[4]

Në mjedise të ndryshme Bibi (Halla) quhet edhe Shëruesi Bibi ose Bibiyaku. Në gjuhën rome, "bibi" do të thotë hallë, dhe zvogëlimi i kësaj fjale është "bibiori". Festa e hallës Bibi është e shënuar në Regjistrin Kombëtar të trashëgimisë kulturore jomateriale të Serbisë në vitin 2019.^[4]

Bibi është një nga të paktët sllavë romë të vërtetë, hyjni familjare . Përveç Bibit, çdo familje rome feston Slavën e saj (si p.sh. Babo Fingo në Kakava ), si dhe festa të tjera fetare, si Pashkët dhe Krishtlindjet dhe Bajramin (Turqi).^[5]

Zakonet gjatë festës në Serbi

Bibi festohet kolektivisht, me të gjithë romët në Serbi që mblidhen në një vend të shenjtë - zakonisht një pemë ose kryq, duke sjellë një tortë festive dhe ushqim, dhe në disa vende varen dhurata për një Bibia (krehër, pasqyrë dhe rroba fëmijësh). një pemë e shenjtë. Në ditën e kremtimit, pas shërbesës në kishën ortodokse, romët shkojnë në një kortezh, duke mbajtur tortën dhe qirinjtë dhe duke thirrur: "Për shëndetin e Bibit (tezes)!" ( Romani : Bibijako sostipe! ). Të gjithë ata që festojnë sjellin ëmbëlsira dhe gatime të shpejta për t'u shërbyer mysafirëve nën pemën e tyre të lindjes, zakonisht dardhë ose arrë. Nën pemë përcaktohet pritësi i lavdisë së radhës dhe dorëzohet torta e slavës. Festohet me këngë e valle dhe fëmijët marrin pako të mbushura me ëmbëlsira.^[1]

Festimi i Bibit në komunitetet muslimane

Bibi është i mirënjohur në mesin e komuniteteve rome myslimane në Ballkan, si dhe në rajon më gjerë. Romët myslimanë e festojnë për festën e tyre Djisatedimi.^[3]

Literatura etnografike nuk jep informacion të besueshëm nëse romët myslimanë festojnë Bibijako Djive. Sipas etnografit Aleksandar Petroviq, romët myslimanë në Krushevc (Serbi) e kishin adoptuar festën Bibijako Djive nga romët e krishterë dhe e festojnë atë në të njëjtën ditë, por natën. Duke e çuar ditën e shenjtë, ata agjërojnë për disa ditë dhe festimi fillon në perëndim të diellit. Dragoljub Ackovic, autor i dy monografive për Bibin (2004; 2010), gjithashtu raporton se literatura etnografike nuk përmban informacione për kremtimin e Bibijako Djive nga romët myslimanë. Megjithatë, në monografinë e vitit 2010 Ackovic referon informacionin e mbledhur në mesin e romëve myslimanë nga Prizreni, Uroshevaci apo Ferizaj (Kosovë) dhe Beogradi (kryeqyteti i Serbisë) që tregon se këto komunitete romake myslimane festuan Bibijako Djive për hir të mbrojtjes së fëmijëve të tyre nga sëmundjet. por që kremtimi i kultit të Bibit zgjat një muaj të tërë, nga 31 janari deri më 1 mars.^[2]

Shiko gjithashtu

Shoqëria dhe kultura rome

Leximi më shumë

Ćirković, Svetlana. Bibi and Bibijako Djive in Serbia (në anglisht). Project Education of Roma Children in Europe. Marrë më 19 mars 2020.

Referime

^ ^a ^b "Romi slave Bibiju (Roma celebrate Aunt)". Official (në serbisht). RTS (Radio Television of Serbia). Marrë më 19 mars 2020. Gabim referencash: Invalid <ref> tag; name "RTS" defined multiple times with different content
^ ^a ^b Ćirković, Svetlana. Bibi and Bibijako Djive in Serbia (në anglisht). PROJECT EDUCATION OF ROMA CHILDREN IN EUROPE. Marrë më 19 mars 2020. Gabim referencash: Invalid <ref> tag; name "Ćirković" defined multiple times with different content
^ ^a ^b Lua error te Moduli:Citation/CS1 te rreshti 1697: attempt to index field '?' (a nil value). Gabim referencash: Invalid <ref> tag; name "NGO Roma Time" defined multiple times with different content
^ ^a ^b ^c "Tetkica Bibija (Not translated yet)". Intangible cultural heritage of Serbia (në serbisht). Ministry of Culture and Information of the Republic of Serbia and Ethnographic Museum in Belgrade. Marrë më 19 mars 2020. Gabim referencash: Invalid <ref> tag; name "Intangible cultural heritage of Serbia" defined multiple times with different content
^ Beljan, Mateja; Milojević, Marina (8 prill 2016). "Bibijako Sastipe! Ovako je u Beogradu proslavljen jedini romski praznik". Blic (në serbisht). Marrë më 19 mars 2020.

[RTS-1] "Romi slave Bibiju (Roma celebrate Aunt)". Official (në serbisht). RTS (Radio Television of Serbia). Marrë më 19 mars 2020. Gabim referencash: Invalid <ref> tag; name "RTS" defined multiple times with different content

[Ćirković-2] Ćirković, Svetlana. Bibi and Bibijako Djive in Serbia (në anglisht). PROJECT EDUCATION OF ROMA CHILDREN IN EUROPE. Marrë më 19 mars 2020. Gabim referencash: Invalid <ref> tag; name "Ćirković" defined multiple times with different content

[NGO_Roma_Time-3] Lua error te Moduli:Citation/CS1 te rreshti 1697: attempt to index field '?' (a nil value). Gabim referencash: Invalid <ref> tag; name "NGO Roma Time" defined multiple times with different content

[Intangible_cultural_heritage_of_Serbia-4] "Tetkica Bibija (Not translated yet)". Intangible cultural heritage of Serbia (në serbisht). Ministry of Culture and Information of the Republic of Serbia and Ethnographic Museum in Belgrade. Marrë më 19 mars 2020. Gabim referencash: Invalid <ref> tag; name "Intangible cultural heritage of Serbia" defined multiple times with different content

[5] Beljan, Mateja; Milojević, Marina (8 prill 2016). "Bibijako Sastipe! Ovako je u Beogradu proslavljen jedini romski praznik". Blic (në serbisht). Marrë më 19 mars 2020.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]