Wikipedia

Dante Aligieri

poet italian
This is the stable version, checked on 27 shkurt 2024. 1 pending change awaits review.

Dante Aligeri (italisht: Dante Alighieri), ose Aligiero (italisht: Alighiero), i pagëzuar Durante di Alighiero degli Alighieri dhe i njohur thjesht si Dante, nga familja Aligieri (Firence, 1 qershor 1265 – Ravenna, 14 shtator[1] 1321), ka qenë një poet, shkrimtar dhe politikan italian.

Dante Aligeri
Portreti pas lindjes në tempera nga Sandro Botticelli, 1495
Portreti pas lindjes në tempera nga Sandro Botticelli, 1495
U lind më1 qershor 1265
Firencia,Republika e Firences
Vdiq më14 shtator 1321 (Mosha 56 vjeç)
Ravenna, Shtetet Papale
Punët e shquaraKomedia Hyjnore

Emri "Dante", sipas dëshmisë së Jacopo Aligieri-t, është shkurtimi i emrit Durante[2]; në dokumente emri shoqërohet nga patronimi Alagherii ose nga emri i fisit de Alagheriis, ndërsa varianti Alighieri u krijua vetëm me ardhjen e Bokaços.

Ai shquhet si babai i gjuhës italiane; fama e tij është kryesisht për shkak të krijimit të veprës "Komedia" (italisht: Comedìa), dhe më pas e quajtur Divina nga Bokaço duke u bërë e famshme si Komedia Hyjnore (italisht: Divina Commedia), dhe në përgjithësi konsiderohet si vepra më e madhe e shkruar në italisht dhe një nga kryeveprat më të mëdha të letërsisë botërore.[3] Një shprehje e kulturës mesjetare, e filtruar përmes lirisë së Dolçe stil novo, është gjithashtu një mjet alegorik i shpëtimit njerëzor, i cili arrihet duke prekur tragjeditë e dënimeve, ndëshkimet purgatore dhe lavdat qiellore, duke i lejuar Dantes t'i ofrojë lexuesit një pasqyrë të moralit dhe etikës.

Një gjuhëtar i rëndësishëm, filozof dhe teoricist politik, Dante filloi të lëvizte brenda diturisë njerëzore, duke shënuar thellësisht letërsinë italiane të shekujve të ardhshëm dhe të njëjtën kulturë perëndimore, që të quhej "Poeti i Madh" ose, "Poeti".[4] Dante, eshtrat e të cilit ndodhen pranë varrit në Ravenë të ndërtuar në vitin 1780 nga Kamillo Morixha, u bë një nga simbolet e Italisë në botë, falë emrit të trupit kryesor të përhapjes së gjuhës italiane, "Shoqata Dante Aligieri",[5] ndërsa studimet kritike dhe filologjike mbahen gjallë nga "Shoqata Dante".

Nga shekulli XX dhe në vitet e hershme të shekullit XXI, Dante u bë pjesë e kulturës masive, ndërsa puna e tij dhe figura e tij frymëzuan botën e vizatimeve komike, mangave, videolojërave dhe letërsisë. Dante (shkurtimi emrit Duranie) Algiers lindi në Firence, në maj të vitit 125 në me familje pronarësh modeste guelfe. Dihet shume pak rreth fëmijërisë e adoleshencës, s dhe studimeve që kreu Dantja. Ai ka studiuar gramatikën, retorikën, filozofinë teologjinë e interpretimin e teksteve të shenjta. Dantja studioi me zell e dashuri dhe poetët antikë, veçanerisht Vingilin. Biografët e tij dëshmojnë se Dante Aligeiri ishte një poetët më të kulturuar në Europë dhe një rol të rëndësishëm në formimin intelektual e moral të Dantes luajti mësuesi i tij, Bruneto Latini, një burrë me horizont të gjerë, poet dhe financier i Komunës së Firencës. Por, krahas shkencës e artit, Dantja nuk la mënjanë as gjimnastikën, kalërimin ose qitjet me hark.

Në vitin 1274, në moshën 9-vjeçare, Dantja takoi për herë të parë Beatriçen, e cila i mbeti në zemër si një kujtim i ëmbël fëmijërie. Ai do ta ndeshe atë sërish në mugë në moshën 18-vjeçare. Dashuria i mbushi shpirtin, i ngrohu zemrën, ndaj vendosi t'i këndojë dashurisë së tij për Beatriçen, e cila paraqitej me tërë bukurinë e saj shpirtërore. Por, më 9 qershor 1290, në moshën 24-vjeçare, Beatriçja vdiq dhe Dantja pëson një tronditje të thellë në jetën e tij.

Dantja u lind dhe u rrit në Firencen e ndarë në dy grupime, që kërkonin bashkimine Italisë nën pushtetin e Perandorit.

Këto rrethana të jetës politike dhe shoqërore të vendit janë të lidhura ngushtë me jetën dhe veprimtarinë e Dante Aligierit, i cili nuk ka qenë vetëm poet i madh, por edhe personalitet i shquar politik. Në vitin 1289, ai lufton denjësisht në Kompaladino, ku u ndeshën guelfët e Firences me gibelinët e Arccos, Dantja bënte pjesë te kalorësit dhe fiorentinët e fituan këtë betejë.

Jetëshkrimi

Redakto

Prejardhja

Redakto

Data e lindjes dhe miti i Bokaço-s

Redakto
 
Shtëpia e Dantes në Firence.

Data e lindjes së Dante-s nuk dihet me saktësi, megjithëse i referohet rreth vitit 1265. Ky datim bazohet në disa aluzione autobiografike të raportuara në Vita Nova dhe në këngën e Ferrit, e cila fillon me vargun e famshëm "Në mes të ecjes së jetës sonë". Meqenëse gjysma e jetës së njeriut është për Danten, viti i tridhjetë e pestë i jetës[6][7] dhe që nga udhëtimi imagjinar ndodh në 1300, ajo si rrjedhje daton 1265. Përveç thënieve të kritikëve, kjo hipotezë është mbështetur nga një bashkëkohës i Dantes, historiani fiorentin Xhovani Vilani, i cili në Nova Kronika raporton se "ky Dante vdiq në mërgim larg qytetit të Firences në moshën 56-vjeçare".[8] Disa vargje të Parajsës na tregojnë se ai ka lindur nën shenjën e Binjakëve, pra në një periudhë ndërmjet 21 majit dhe 21 qershorit.[9]

 
Luca Signorelli, Dante, afresk, 1499-1502, nga Storie degli ultimi giorni, kisha e Shën Bricios, Duomo i Orvieto-s.

Megjithatë, nëse është e panjohur dita e lindjes së tij, ajo e pagëzimit njihet me siguri: 27 mars 1266, i së shtunës së shenjtë.[10] Atë ditë të gjithë të lindurit e vitit u sollën në burimin e shenjtë për një ceremoni solemne kolektive. Dante u pagëzua me emrin Durante, pastaj u shkurtua në Dante, në kujtim të një të afërmi Gibelin.[11] Plotë me referenca klasike është legjenda e rrëfyer nga Xhovani Bokaço në Il Trattatello in laude di Dante rreth lindjes së poetit: sipas Bokaços, nëna e Dantes, pak para se të lindte, pati një vizion duke ëndërruar që ishte nën një dafine shumë të lartë, në mes të një livadhi të gjerë me një burim i papërmbajtur së bashku me Danten porsa i lindur; atje ajo po shikonte fëmijën që shtrinte dorën e vogël drejt degëve, për të ngrënë manaferrat duke u shndërruar në një pallua madhështore.[12][13]

Familja e të atit dhe e të ëmës

Redakto

Dantja i përkiste Aligierit, një familje me rëndësi dytësore brenda elitës shoqërore fiorentine që, në dy shekujt e fundit, kishte arritur një farë bujarie ekonomike. Edhe pse Dantja pohon se familja e tij zbriti nga romakët e lashtë,[14] paraardhësi i tij më i largët të cilin ai kujton, është stëtgjyshi Kaçaguida delji Elisei,[15] fiorentin jetuar në 1100 dhe kalorës fisnik në kryqëzatë e dytë nën perandorin Korrado III.[16]

Siç është theksuar nga Arnaldo D'Addario tek Enciclopedia dantesca, familja e Aligierit (që e mori emrin nga familja e gruas së Kaçaguidas)[16] ka kaluar nga një gjendje fisnike meritokratike[17][18] tek një borgjezi të pasur, por më pak prestigjioze nga ana shoqërore.[19] Gjyshi i babait të Dantes, Belinçione, ishte në fakt njëri i thjeshtë, gjithashtu motra e Dantes u martua me një njëri të thjeshtë.[13] I biri i Belinçiones (i ati i Dantes), Aligiero ose Alegiero i Belinçiones, mbajti zanatin "compsor" (këmbimi i monedhës), me të cilin ai arriti të sigurojë një gjendje të mirë për familjen e madhe.[20][21] Megjithatë, zbulimi i dy dorëshkrimeve të ruajtura në Arkivin Dioçeskan të Lukës, tregon se i ati i Dantes ishte gjithashtu një fajdexhi (duke i dhënë fillim duelit mes Dantes dhe shokut të tij Forese Donati) [22] duke përfituar nga pasurimi nëpërmjet pozitës së tij si prokuror gjyqësor në gjykatën e Firences.[23] Ai ishte gjithashtu një Guelf, por pa ambicie politike: prandaj Gibelinët nuk e dëbuan pas betejës së Montapertit, siç bënë me Guelfët të tjerë, duke gjykuar atë si një kundërshtar jo të rrezikshëm.[13]

Nëna e Dantes quhej Bela delji Abati, e bija e Durante Skolaros[24] dhe i përkiste një familjeje të rëndësishme Gibeline të vendit.[13] Djali i saj, Dante, nuk do ta citojë kurrë atë midis shkrimeve të tij, me rezultatin që ne kemi shumë pak informacione biografike për të. Bela vdiq kur Dante ishte pesë apo gjashtë vjeç dhe Aligiero u martua përsëri, ndoshta midis 1275 dhe 1278,[25] me Lapa Kiarisimo Çialufi. Nga kjo martesë lindi Françesko dhe Tana (Gaetana) Aligieri, edhe ndoshta, por ajo gjithashtu mund të ketë qenë e bija e Bela delji Abati – një tjetër vajzë e cila kujtohet nga Bokaçio si gruaja e lajmëtarit fiorentin Leone Poxhi dhe nëna e mikut të tij Andrea Poxhi.[25] Besohet se Dantja e përshkruan atë në Vita nova-n (XXIII, 11-12), duke e quajtur atë «grua e re dhe e dhembshur [...] e afërm me një gjak të përbashkët».[25].

Edukimi intelektual

Redakto

Studimet e para dhe Bruneto Latini

Redakto
 
Miniaturë që përshkruan Bruneto Latini-n, Biblioteca Medicea-Laurenziana, Plut. 42.19, Brunetto Latino, Il Tesoro, fol. 72, shek. XIII-XIV.

Ne nuk dimë shumë për formimin e Dantes. Sipas gjasave, ndoqi procesin e arsimit të kohës, e cila ishte bazuar në stërvitjen me një gramatikan (ndoshta i njohur edhe si doctor puerorum) me të cilin mësoheshin fillimisht elementet e para gjuhësore, dhe më pas artet liberale, shtyllë e arsimit mesjetar:[26][27] teologjia, filozofia, fizika, astronomia nga njëra anë (quadrivium); dialektika, gramatika dhe retorika nga ana tjetër (trivium). Siç mund të nxirret në përfundim nga Convivio II, 12, 2-4,[28] rëndësia e latinishtes si mjet i dijes ishte thelbësor për formimin e nxënësit, pasi ratio studiorum bazohej kryesisht në leximin e Ciceronit dhe Virgjilit nga njëra anë dhe e latinishtes mesjetare nga ana tjetër (në veçanti Arrigo da Settimello).[29]

Edukimi zyrtar shoqërohet më pas nga kontaktet "joformale" me stimuj kulturorë që vinin nga mjedise urbane të rangut të lartë ose nga kontakti i drejtpërdrejtë me udhëtarët e huaj dhe tregtarët që importoshin në Toskanë inovacionet filozofike dhe letrare të vendeve të tyre të origjinës.[29] Dante pati fat të mirë për t'u takuar, në vitet tetëdhjetë, me politikanin dhe dijetarin fiorentin Ser Bruneto Latini-n, i cili kishte qëndruar me një kohë të gjatë në Francë, si ambasador i Republikës dhe si i dëbuar politikisht.[30] Ndikimi faktik i Ser Brunetto tek Dante i ri ka qenë objekt studimi më parë nga Francesco Mazzoni,[31] dhe më vonë nga Giorgio Inglese.[32] Të dy filologët, në studimet e tyre, u përpoqën të përshkrueshin ndikimin e trashëgimnisë së Latinit në formimin intelektual të bashkëqytetarit e tij të ri. Dante, nga ana e tij, kujtoi me ndjeshmëri figurën e Latinit në Komedin, duke vërejtur njerëzimin dhe përzemërsinë e tij:

[...] e or m'accora,
la cara e buona imagine paterna
di voi quando nel mondo ad ora ad ora
m'insegnavate come l'uom s'etterna [...]
— Dante, Ferri, kënga XV, vv. 82-85

Nga këto vargje, Dantja shprehu qartë vlerësimin e një literature të përshkruar në kuptimin e "qytetrimit", domethënë në kuptim të bashkimit shoqëror.[26] Komuniteti në të cilin jeton poeti, në fakt, do të ruajë kujtesën edhe pas vdekjes së tij. Umberto Bosko dhe Xhovanni Rexho, për më tepër, tregojnë analogjinë midis mesazhit të Dantes dhe atij të shprehur nga Bruneto në Tresor, siç mund të shihet nga vulgarizimi toskan i punës së Bono Giamboni-t.[33].

Studimi i filozofisë

Redakto

E da questo imaginare cominciai ad andare là dov’ella [la Donna Gentile] si dimostrava veracemente, cioè ne le scuole de li religiosi e a le disputazioni de li filosofanti. Sì che in picciol tempo, forse di trenta mesi, cominciai tanto a sentire de la sua dolcezza, che lo suo amore cacciava e distruggeva ogni altro pensiero.

— Dante, Convivio, II, 12 7

Lidhjet e dyshuara me Bolonjën dhe Parisin

Redakto

Lirika vulgare. Dante dhe takimi me Kavalkanti-n

Redakto

Martesa me Xhema Donati-n

Redakto

Angazhimet politike dhe ushtarake

Redakto

Beteja me Bonifaçio-n VIII (1300)

Redakto

Fillimi i mërgimit (1301-1304)

Redakto

Sharlë e Valuas dhe rënia e të bardhëve

Redakto

Përpjekjet për t'u kthyer dhe beteja e Lastra-s (1304)

Redakto

Faza e parë e mërgimit (1304-1310)

Redakto

Midis Forlì dhe Lunixhana të Malaspina-ve

Redakto

Rënia e Arrigo VII (1310-1313)

Redakto

I arratisuri Gibelin

Redakto

Vitet e fundit

Redakto

Qëndrimi në Verona (1313-1318)

Redakto

Qëndrimi në Ravena (1318-1321)

Redakto

Vdekja dhe varrimi

Redakto

Dantja vdiq në qytetin e Firences rreth viteve 1321

Referime

Redakto
  1. ^ "Dante Alighieri". Treccani (në italisht). Marrë më 5 prill 2016.
  2. ^ Contini 1970, pp. 895-901
  3. ^ H. Bloom 1996, Il Canone occidentale.
  4. ^ Sara Marchesi dhe Maria Grazia Vasta, red. (maj 2007). "Dante Alighieri" (në italisht). Arkivuar nga origjinali më 13 qershor 2015. Marrë më 3 qershor 2015.
  5. ^ "Società Dante Alighieri – il Mondo in Italiano" (në italisht). Società Dante Alighieri. Arkivuar nga origjinali më 23 maj 2015. Marrë më 3 qershor 2015.
  6. ^ Dante, Convivio IV, XXIII 9:

    Là dove sia lo punto sommo di questo arco, per quella disaguaglianza che detta è di sopra, è forte da sapere; ma ne li più io credo tra il trentesimo e quarantesimo anno, e io credo che ne li perfettamente naturati esso ne sia nel trentacinquesimo anno.

  7. ^ Umberto Bosco dhe Giovanni Reggio pohojn se Dante u ndikua nga një pjesë e marrë nga Bibla: «L'opinione era ricalcata d'altronde su un passo biblico: "Dies annorum nostrorum sunt septuaginta anni" (Psalmus 90 (89), 10))» (Dante Alighieri, La Divina Commedia, redaktuar nga Umberto Bosco dhe Giovanni Reggio, Vol. 1 Inferno, p. 7).
  8. ^ Villani 1802, f. 135.
  9. ^ Ferroni 2006, f. 3
  10. ^ Moreali 2014, f. 457.
  11. ^ Marchi 2006, f. 15.
  12. ^ Giovanni Boccaccio. "Capitolo II – Patria e maggiori di Dante". Trattatello in Laude di Dante (në italisht). Marrë më 20 maj 2015.
  13. ^ a b c d Marchi 2006, f. 14}}.
  14. ^ Inferno, XV, v. 76.
  15. ^ Paradiso, XV 135.
  16. ^ a b "Cacciaguida". Dante online (në italisht). Società dantesca italiana. Marrë më 6 qershor 2015.
  17. ^ Carpi 2004.
  18. ^ Barbi 1925, f. 101–104.
  19. ^ D'Addario 1970.
  20. ^ D'Addario 1960.
  21. ^ Andrea Mazzucchi (2012). "I genitori" (në italisht). Internet culturale. Arkivuar nga origjinali më 24 shtator 2015. Marrë më 4 shkurt 2019.
  22. ^ "Rime, LXXIV" (në italisht).
  23. ^ "Dante, "il padre Alighiero di Bellincione era un usuraio: la prova in due pergamene"". Il Fatto Quotidiano (në italisht). 1 shkurt 2017. Marrë më 2 shkurt 2017.
  24. ^ Reynolds 2007, f. 15.
  25. ^ a b c Petrocchi 2008, f. 12.
  26. ^ a b Ferroni 2006, f. 4}}.
  27. ^ Di Marco 2004, f. 56.
  28. ^ Convivio, II, 12, 2-4
  29. ^ a b Petrocchi 2008, f. 13.
  30. ^ Andrea Mazzucchi (2012). "Brunetto Latini" (në italisht). Internet culturale. Arkivuar nga origjinali më 24 shtator 2015. Marrë më 20 shkurt 2019.
  31. ^ Mazzoni 1970.
  32. ^ Inglese 2005.
  33. ^ Bosco-Reggio 2002, f. 248, shënimi 85

Shih edhe

Redakto
  • Dante Alighieri (1986). Sergio Cecchin (red.). Opere minori (në italisht). Vëll. II. Torino: UTET.
  • Dante Alighieri, Divina Commedia, ora in: Umberto Bosco dhe Giovanni Reggio, red. (2002). Inferno (në italisht). Vëll. 1. Firenze: Le Monnier. ISBN 88-00-41242-4.
  • Gian Mario Anselmi dhe Gino Ruozzi, red. (2003). Luoghi della letteratura italiana (në italisht). Milano: Mondadori. ISBN 88-424-9017-2. Marrë më 21 maj 2015.
  • Michele Barbi (1925). "Nuovi studi sulla famiglia Alighieri". Studi Danteschi (në italisht) (10): 101–104.
  • Orazio Bacci (1899). Dante ambasciatore di Firenze al comune di San Gimignano: discorso letto nella sala del comune di San Gimignano il 7 maggio 1899 (në italisht). Firenze: L.S. Olschki.
  • Giuseppe Bencivenni Pelli (1823). Memorie per servire alla vita di Dante Alighieri e alla storia della sua famiglia (në italisht) (bot. 2). Firenze: Guglielmo Piatti. Marrë më 16 tetor 2015.
  • Benedetto XV (1921). In praeclara summorum (në italisht). Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana. Marrë më 24 maj 2015.
  • Harold Bloom (1996). Il Canone occidentale. I libri e le scuole delle età (në italisht). Përkthyer nga Francesco Saba Sardi. Milano: Bompiani. ISBN 88-452-2869-X.
  • Jorge Luis Borges (2001). Tommaso Scarano (red.). Nove saggi danteschi (në italisht) (bot. 5). Milano: Adelphi. Marrë më 5 qershor 2015.
  • Filippo Brancucci e Joaquín Arce (1970). Spagna (në italisht). Roma: Istituto dell'Enciclopedia Italiana. Marrë më 12 qershor 2015.
  • Filippo Brancucci e Theodor W. Elwert (1970). Umberto Bosco (red.). Germania (në italisht). Roma: Istituto dell'Enciclopedia Italiana. Marrë më 12 qershor 2015.
  • Umberto Carpi (2004). La nobiltà di Dante (në italisht). Firenze: Polistampa. ISBN 978-88-8304-753-4.
  • Sirio A. Chimenz (1960). "Dante Alighieri". Dizionario biografico degli italiani (në italisht). Vëll. 2.
  • Giovanni Ciappelli. "Cante Gabrielli". Dizionario biografico degli italiani (në italisht). Vëll. 51.
  • Gianfranco Contini (1970). Il Fiore e il Detto d’amore: attribuibili a Dante Alighieri (në italisht). Milano: Classici Ricciardi-Mondadori. ISBN 88-7817-104-2.
  • Gianfranco Contini (2006). Letteratura italiana delle origini (në italisht) (bot. 3). Firenze: Sansoni Editore. ISBN 88-383-1866-2.
  • Pier Vincenzo Cova (1961). Arbusta iuvant. Le Bucoliche e scelta delle Georgiche di Virgilio (në italisht) (bot. 2). Torino: G. B. Petrini.
  • Arnaldo D'Addario (1960). "Alighieri, Alighiero". Dizionario biografico degli italiani (në italisht). Vëll. 2.
  • Arnaldo D'Addario (1970). Umberto Bosco (red.). Enciclopedia Dantesca, Alighieri (në italisht). Istituto dell'Enciclopedia Italiana. Marrë më 16 tetor 2015.
  • Alberto Dendi – Elisabetta Severina – Alessandra Aretini (2002). Moduli di letteratura italiana ed europea (në italisht). Milano: Carlo Signorelli Editore. ISBN 88-434-0920-4., riportato su: "Dante - Biblioteca della Letteratura Italiana" (në italisht). Pianetascuola-Einaudi. Marrë më 21 maj 2015.
  • Francesco De Sanctis (1890). Storia della letteratura italiana (në anglisht). Napoli: Morano.
  • Luigi Di Marco (2004). La compagnia dei magi: per la formazione degli strateghi d'impresa (në italisht). Milano: F. Angeli. fq. 56. ISBN 88-464-5212-7. Marrë më 16 maj 2015.
  • Thomas Stearns Eliot (1994). Roberto Sanesi (red.). Scritti su Dante (në italisht). Milano: Bompiani. ISBN 978-88-452-5037-8.
  • Giulia Farina, red. (2003). Letteratura (në italisht). Vëll. 4, tomo 1. Milano: Garzanti. fq. 61–62.
  • Giovanni Ferretti (1935). I due tempi di composizione della Divina Commedia (në italisht). Bari: Laterza.
  • Giovanni Ferretti (1950). Saggi danteschi (në italisht). Firenze: Le Monnier.
  • Giulio Ferroni (2006). Giulio Ferroni (red.). Dante e il nuovo mondo letterario: la crisi del mondo comunale (1300-1380) (në italisht). Vëll. 2. Milano: Mondadori.
  • Kenelm Foster (1970). Cristo (në italisht). Roma: Istituto dell'Enciclopedia Italiana. Marrë më 4 qershor 2015.
  • Etienne Gilson (1987). Sergio Cristaldi (red.). Dante e la filosofia (në italisht). Milano: Jaca Book. ISBN 88-16-40193-1.
  • Giovanni Paolo II (1987). Redemptoris Mater (në italisht). Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana. ISBN 88-209-1569-3. Marrë më 24 maj 2015.
  • Salvatore Guglielmino, Hermann Grosser (2000). Storia letteraria dal Duecento al Cinquecento (në italisht). Vëll. 1 (bot. 1). Milano: G. Principato. ISBN 88-416-1309-2.
  • Egidio Guidubaldi (1970). Bartolomeo da Bologna (në italisht). Roma: Istituto della Enciclopedia Italiana. Marrë më 16 tetor 2015.
  • Giorgio Inglese (2005). "Brunetto Latini". Dizionario biografico degli italiani (në italisht). Vëll. 64.
  • Cesare Marchi (2006). Dante (në italisht). Milano: RCS.
  • Sergio Marconi (1974). "Canaccio, Bernardo". Dizionario biografico degli italiani (në italisht). Vëll. 17.
  • Guido Martellotti (1970). Egloghe (në italisht). Roma: Istituto della Enciclopedia Italiana. Marrë më 22 maj 2015.
  • Francesco Mazzoni (1970). "Latini, Brunetto". përmbledhur nga Umberto Bosco (red.). Enciclopedia dantesca (në italisht). Roma: Istituto della Enciclopedia Italiana. Marrë më 16 maj 2015.
  • Pier Vincenzo Mengaldo (1970). Umberto Bosco (red.). stili, Dottrina degli (në italisht). Roma: Istituto della Enciclopedia Italiana. Marrë më 19 maj 2015.
  • Mira Mocan (2008). Dante e le letterature straniere (në italisht). Treccani.it. Marrë më 16 nëntor 2017.
  • Giambattista Moreali (2014). Il Duomo in chiaro – Pietre, versi ed enigmi (në italisht). Modena: Edizioni SIGEM. fq. 457. ISBN 978-88-7387-041-8.
  • Bruno Nardi (1954). Filosofia di Dante (në italisht). Vëll. IV. Milano: Marzorati. fq. 1150–1253.
  • Guido Pampaloni (1970). Umberto Bosco (red.). Enciclopedia dantesca (në italisht). Bianchi e Neri. Roma: Istituto della Enciclopedia Italiana. Marrë më 17 maj 2015.
  • Paolo VI (1965). Altissimi cantus (në italisht). locationdel Vaticano: Libreria Editrice Vaticana. OCLC 799513886. Marrë më 24 maj 2015.
  • Pietro Desiderio Pasolini Dall'Onda (1874). Delle antiche relazioni fra Venezia e Ravenna (në italisht). Firenze: M. Cellini e c. Marrë më 26 maj 2015.
  • Manlio Pastore Stocchi (1970). Umberto Bosco (red.). Epistole (në italisht). Roma: Istituto dell'Enciclopedia Italiana. Marrë më 22 maj 2015.
  • Manlio Pastore Stocchi (1970). Umberto Bosco (red.). Questio de aqua et terra (në italisht). Roma: Istituto dell'Enciclopedia Italiana. Marrë më 22 maj 2015.
  • Francesco Petrarca, Canzoniere, ora in: Francesco Petrarca (1992). Gianfranco Contini (red.). Canzoniere (në italisht). Torino: Einaudi. ISBN 88-06-13066-8.
  • Giorgio Petrocchi (2008). Vita di Dante (në italisht) (bot. 5). Roma; Bari: Editori Laterza. ISBN 978-88-420-4354-6.
  • Renato Piattoli (1970). Umberto Bosco (red.). Enciclopedia Dantesca (në italisht). Donati, Gemma. Roma: Istituto dell'Enciclopedia Italiana. Marrë më 16 maj 2015.
  • Andrea Pizzinat (2009). Camino e i da Camino: Un paese, la sua gente, il suo casato (në italisht). Oderzo (TV): Edizioni Tredieci. fq. 323. ISBN 978-88-8388-158-9. Marrë më 3 qershor 2015.
  • Barbara Reynolds (2007). Alessio Catania (red.). Dante: la vita e l'opera (në italisht). Milano: Longanesi. ISBN 978-88-304-2436-4.
  • Pier Giorgio Ricci (1970). Umberto Bosco (red.). Monarchia (në italisht). Roma: Istituto dell'Enciclopedia Italiana. Marrë më 22 maj 2015.
  • Simonetta Saffiotti Bernardi (1970). Umberto Bosco (red.). Enciclopedia dantesca (në italisht). Malaspina, Moroello. Roma: Istituto dell'Enciclopedia Italiana. Marrë më 3 qershor 2015.
  • Simonetta Saffiotti Bernardi e Remo Ceserani (1970). Umberto Bosco (red.). Francia (në italisht). Roma: Istituto dell'Enciclopedia Italiana. Marrë më 12 qershor 2015.
  • Francesco Selmi (1873). Dei Trattati morali di Albertano da Brescia, volgarizzamento inedito fatto nel 1268 da Andrea da Grosseto (në italisht). Bologna: G. Romagnoli. fq. 389.
  • Leone Tettoni - Francesco Saladini (1847). Teatro araldico, ovvero Raccolta generale delle armi ed insegne gentilizi e delle piu illustri e nobili casate (në italisht). Vëll. 7. Milano: Claudio Wilmant. Marrë më 18 korrik 2018.
  • Augusto Torre (1959). L'ambasceria di Dante a Venezia (në italisht). Ravenna: Camera di commercio industria e agricoltura di Ravenna.
  • Gian Maria Varanini (1989). "Della Scala, Alboino". Dizionario biografico degli italiani (në italisht). Vëll. 37.
  • Giovanni Villani (1802). Istorie Fiorentine di Giovanni Villani (në italisht). Vëll. V. Milano: Società Tipografica de’ Classici Italiani. fq. 135. Marrë më 3 qershor 2015.
  • Voltaire, Suite des mélanges, in: Voltaire (1757). Suite des mélanges de littérature, d'histoire et de philosophie (në frëngjisht). Vëll. 5 (bot. 1). Ginevra: Les Frères Cramer. Marrë më 4 qershor 2015.
  • Comitato cattolico per l'omaggio a Dante Alighieri, red. (1914). Il VI centenario dantesco: Bollettino del Comitato cattolico per l'omaggio a Dante Alighieri (në anglisht). Vëll. 1–4. Ravenna: Bollettino. Marrë më 16 tetor 2015.
  • [Opere] di Dante Alighieri (në italisht). Oxford: nella Stamperia dell'Università. 1894. Arkivuar nga origjinali më 16 nëntor 2017. Marrë më 3 shkurt 2019.
  • Giuliano Mambelli (2010). Annali delle Edizioni Dantesche. Con XLVI tavole fuori testo (në italisht). Verona: Bibliopathos. ISBN 978-88-905584-0-5.

Lidhje të jashtme

Redakto
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Dante_Aligieri&oldid=2644792"