Eseja

Eseja në përgjithësi është një shkrim që jep argumentin e vetë autorit, por përkufizimi është i paqartë, i mbivendosur me ato të një letre, një shkrimi, një artikulli, një broshurë dhe një tregimi të shkurtër . Esetë janë nën-klasifikuar si formale dhe joformale: esetë formale karakterizohen nga "qëllimi serioz, dinjiteti, organizimi logjik, gjatësia", ndërsa eseja joformale karakterizohet nga "elementi personal (vetëzbulimi, shijet dhe përvojat individuale, konfidenciali mënyra), humori, stili i këndshëm, struktura e rrëmujshme, jokonvencionaliteti ose risia e temës", etj.

Eseja zakonisht përdoret si kritikë letrare, manifeste politike, argumente të mësuara, vëzhgime të jetës së përditshme, kujtime dhe reflektime të autorit. Pothuajse të gjitha esetë moderne janë shkruar në prozë, por veprat në vargje janë dubluar ese (p.sh., Një ese mbi kritikën e Aleksandër Pope dhe Një ese mbi njeriun ). Ndërsa shkurtësia zakonisht përcakton një ese, veprat voluminoze si "Një ese për kuptimin njerëzor" të John Locke dhe "Një ese mbi parimin e popullsisë" e Thomas Malthus janë kundërshembuj.

Në disa vende (p.sh., Shtetet e Bashkuara dhe Kanada), esetë janë bërë një pjesë kryesore e arsimit formal. Nxënësve të mesëm u mësohen formate të strukturuara të eseve për të përmirësuar aftësitë e tyre të të shkruarit; esetë e pranimit përdoren shpesh nga universitetet në përzgjedhjen e aplikantëve, dhe në shkencat humane dhe shoqërore esetë përdoren shpesh si një mënyrë për të vlerësuar performancën e studentëve gjatë provimeve përfundimtare.

Koncepti i një "eseje" është shtrirë në media të tjera përtej shkrimit. Një ese filmike është një film që shpesh përfshin stilet e krijimit të filmave dokumentarë dhe fokusohet më shumë në evolucionin e një teme ose ideje. Një ese fotografike mbulon një temë me një seri fotografish të lidhura që mund të kenë tekst ose tituj shoqërues.

Përkufizime

Fjala ese rrjedh nga frëngjishtja e paskajshme essayer, "për të provuar" ose "për të tentuar". Në anglisht, eseja fillimisht do të thoshte "një provë" ose "një përpjekje", dhe ky është ende një kuptim alternativ. Francezi Michel de Montaigne (1533–1592) ishte autori i parë që e përshkroi veprën e tij si ese; ai e përdori termin për t'i karakterizuar këto si "përpjekje" për të shkruar mendimet e tij.

Më pas, eseja është përcaktuar në mënyra të ndryshme. Një përkufizim është një "përbërje proze me një temë të fokusuar diskutimi" ose një "diskurs i gjatë, sistematik". Është e vështirë të përcaktohet zhanri në të cilin përfshihen esetë. Aldous Huxley, një eseist kryesor, jep udhëzime mbi këtë temë. Ai vëren se "eseja është një mjet letrar për të thënë pothuajse gjithçka për pothuajse çdo gjë", dhe shton se "sipas traditës, pothuajse sipas përkufizimit, eseja është një pjesë e shkurtër". Për më tepër, Huxley argumenton se "esetë i përkasin një specie letrare ndryshueshmëria ekstreme e së cilës mund të studiohet në mënyrë më efektive brenda një kuadri referimi me tre pole". Këto tre pole (ose botë në të cilat mund të ekzistojë eseja) janë:

• Personalja dhe ajo autobiografike: eseistët që ndihen më rehat në këtë pol "shkruajnë fragmente të autobiografisë reflektuese dhe e shikojnë botën përmes vrimës së çelësit të anekdotës dhe përshkrimit".
• Objektivi, fakti dhe specifika konkrete: Eseistët që shkruajnë nga ky pol "nuk flasin drejtpërdrejt për veten e tyre, por e drejtojnë vëmendjen e tyre nga jashtë në një temë letrare, shkencore ose politike. Arti i tyre konsiston në parashtrimin, gjykimin mbi, dhe nxjerrja e konkluzioneve të përgjithshme nga të dhënat përkatëse”.
• Abstrakt-universal: Në këtë pol "gjenim ata eseistë që bëjnë punën e tyre në botën e abstraksioneve të larta", të cilët nuk janë kurrë personalë dhe që rrallë përmendin fakte të veçanta të përvojës.

Huxley shton se esetë më të kënaqshme "...përfitoni më të mirën jo nga një, jo nga dy, por nga të tre botët në të cilat është e mundur që eseja të ekzistojë".

Shih edhe

• Shkrimi
• Poezia
• Proza 

Literatura

• Theodor W. Adorno, "The Essay as Form" in: Theodor W. Adorno, The Adorno Reader, Blackwell Publishers 2000.
• Beaujour, Michel. Miroirs d'encre: Rhétorique de l'autoportrait. Paris: Seuil, 1980. [Poetics of the Literary Self-Portrait. Trans. Yara Milos. New York: NYU Press, 1991].
• Bensmaïa, Reda. The Barthes Effect: The Essay as Reflective Text. Trans. Pat Fedkiew. Minneapolis: Univ. of Minnesota Press, 1987.
• D'Agata, John (Editor), The Lost Origins of the Essay. St Paul: Graywolf Press, 2009.
• Giamatti, Louis. "The Cinematic Essay", in Godard and the Others: Essays in Cinematic Form. London, Tantivy Press, 1975.
• Lopate, Phillip. "In Search of the Centaur: The Essay-Film", in Beyond Document: Essays on Nonfiction Film. Edited by Charles Warren, Wesleyan University Press, 1998. pp. 243–270.
• Warburton, Nigel. The basics of essay writing. Routledge, 2006. ISBN 0-415-24000-X