Gjithë Azerbajxhani
Gjithë Azerbajxhani (Azerisht: Bütöv Azərbaycan) është një koncept irredentist i bashkimit të territoreve të supozuara historikisht të banuara nga azerbajxhanasit në Republikën e Azerbajxhanit.
.png)
Historia
RedaktoIdeja e "Gjithë Azerbajxhani" u formulua nga Piruz Dilanchi në vitin 1991[1] dhe u përcaktua nga presidenti azerbajxhanas Abulfaz Elchibey (s. 1992-93) në vitin 1992. Në vitin 1991, Dilanchi themeloi organizatën nacionaliste SANLM dhe Elchibey themeloi organizatën "Bashkimi i Gjithë Azerbajxhanit" (Bütöv Azərbaycan Birliyi) në vitin 1997.[2][3] Elchibey botoi librin e tij mbi idenë, Bütöv Azərbaycan yolunda, në Turqi në vitin 1998. Ai pretendonte se kufijtë e Azerbajxhanit duhet të shtriheshin nga Derbenti në Gjirin Persik. Elchibey pretendoi se ky ishte një territor i pranisë historike etnike Azerbajxhan. Ai propozoi që Azerbajxhani kishte të drejtë ta sundonte atë, sipas një sistemi të propozuar qeverisjeje të quajtur "Tokat e Bashkuara të Azerbajxhanit" (Birləşmiş Azərbaycan Yurdları). Pas vdekjes së tij më 2002, ajo u botua pas vdekjes. Ai kundërshtoi idenë e një Azerbajxhani Jugor të veçantë dhe të pavarur.[4] Historiografia azerbajxhanase portretizon fillimin deri në mesin e viteve 1800 si situatën "ideale" dhe "normative" me sovranitetin e Azerbajxhanit mbi Karabakun dhe Azerbajxhanin Jugor (Iran), pavarësisht se një "Azerbajxhan i Bashkuar" nuk ishte kurrë, në fakt, i pavarur, por gjithmonë pjesë e perandorive persiane.[5]
Kufijtë
RedaktoEdhe pse kufijtë e të Gjithë Azerbajxhanit nuk janë të përcaktuar në mënyrë të rreptë, disa përkrahës i portretizojnë ato si që përfshijnë fushat e mëposhtme:[6][7][8][9]
- Azerbajxhani i Jugut (Cənubi Azərbaycan) - provincat
e Azerbajxhanit Lindor, Azerbajxhanit Perëndimor, Ardabilit dhe Zanjanit - Azerbajxhani Perëndimor (Qərbi Azərbaycan) -
i gjithë[10][11][12][13][14] territori i Armenisë - Derbent (Dərbənd) -
distrikti Derbentsky, Republika e Dagestanit - Borchali (Borçalı) -
(vend) pjesë e provincës Kvemo Kartli të Gjeorgjisë
Shih gjithashtu
RedaktoReferime
Redakto- ^ "Sayfa Bulunamadı - Ankara Haber Son dakika - Ankara Haberleri Sondakika". Arkivuar nga origjinali më 6 prill 2020. Marrë më 5 tetor 2023.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Keskin, Arif (6 shkurt 2003). "Güney Azerbaycan Milli Demokratik Hareketi Yol Ayrımında". TÜRKSAM (në azerbajxhanisht). Arkivuar nga origjinali më 28 shkurt 2012.
- ^ "Program of South Azerbaijan National Liberation Movement". SANLM (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 6 mars 2016.
- ^ Bütöv Azərbaycan Haqqında, Yeni Müsavat newspaper, Baku, 2002
- ^ Brown, Cameron S. (2004). "Wanting to Have Their Cake and Their Neighbor's Too: Azerbaijani Attitudes towards Karabakh and Iranian Azerbaijan". Middle East Journal (në anglisht). 58 (4): 576–596. ISSN 0026-3141.
- ^ Yoksa, Erhan (tetor 2020). "Ebulfez Elçibey'inAzerbaycan Özelinde Türk Dünyası Meselelerine Bakışı". Journal of Universal History Studies (në turqisht) (3): 216–237.
- ^ "Bütöv Azerbaycan!". www.cumhuriyet.com.tr (në turqisht). Marrë më 2021-05-12.
- ^ Elchibey, Abulfaz (2004). Bütöv Azärbaycan yolunda (në turqisht). ISBN 9789952403435.
- ^ "Elçibey'in "Birleşmiş Azerbaycan" ideolojisi – KAFKASSAM – Kafkasya Stratejik Araştırmalar Merkezi" (në turqisht). 5 maj 2020. Marrë më 2021-05-12.
- ^ "Present-day Armenia located in ancient Azerbaijani lands - Ilham Aliyev" (në anglisht). News.Az. 16 tetor 2010. Arkivuar nga origjinali më 21 korrik 2015. Marrë më 1 nëntor 2010.
- ^ "Aliyev: "The great return begins"". commonspace.eu (në anglisht). Marrë më 2023-01-25.
- ^ "Azerbaijan seeks "Great Return" of refugees to Armenia | Eurasianet". eurasianet.org (në anglisht). Marrë më 2023-01-25.
- ^ "Azerbaijan seeks "Great Return" of refugees to Armenia | Eurasianet". eurasianet.org (në anglisht). Marrë më 2023-01-27.
- ^ "Ilham Aliyev viewed conditions created at administrative building of Western Azerbaijan Community » Official web-site of President of Azerbaijan Republic". president.az (në anglisht). Marrë më 2023-01-27.
Lidhje të jashtme
Redakto- "Diaspora agrees to reintegrate Iranian Azerbaijan in Republic of Azerbaijan". abc.az (në anglisht). 30 gusht 2012. Arkivuar nga origjinali më 5 shkurt 2016.