Gjuhësia antropologjike
Gjuhësia antropologjike është fushë e gjuhësisë dhe e antropologjisë, e cila merret me vendin e gjuhës në kontekstin e saj më të gjerë shoqëror dhe kulturor, dhe rolin e saj në bërjen dhe mirëmbajtjen e praktikave kulturore dhe strukturave shoqërore.[1] Derisa shumë gjuhëtarë besojnë se një fushë e vërtetë e gjuhësisë antropologjike nuk ekziston, duke parapëlqyer termin antropologji gjuhësore për të mbuluar këtë nënfushë, shumë të tjerë i konsiderojnë të dyja si të këmbyeshme.
Përmbledhje
RedaktoGjuhësia antropologjike është një nga shumë disiplina, e cila studion rolin e gjuhëve në jetën shoqërore të individëve dhe brenda komuniteteve.[2] Për ta bërë këtë, ekspertët është dashur ta kuptojnë jo vetëm logjikën pas sistemeve gjuhësore, siç janë gramatikat e tyre, por edhe të regjistrojnë aktivitetet në të cilat përdoren ato sisteme. Në vitet '60 dhe '70, sociolinguistika dhe gjuhësia antropologjike shpesh shiheshin si një fushë e vetme e studimit, por që atëherë ato ndahen pasi është vendosur më shumë distanca akademike mes tyre. Megjithëse ka shumë ngjashmëri dhe një ndarje të qartë të temave - të tilla si gjinia dhe gjuha, ato janë dy entitete të ndërlidhura por të ndara. Gjuhësia antropologjike lindi në Shtetet e Bashkuara si një nënfushë e antropologjisë, kur antropologët kishin filluar të studionin kulturat indigjene, dhe gjuhët indigjene nuk mund të injoroheshin më dhe u shndërrua në fushë të gjuhësisë që njihet si sot.[3]
Gjuhësia antropologjike ka pasur një ndikim të madh në studimet e zonave të tilla si perceptimi vizual (veçanërisht ngjyra) dhe demokracia bioregjionale, të dyja këto kanë të bëjnë me dallimet që bëhen në gjuhë për perceptimet e rrethinës.[3]
Antropologjia gjuhësore konvencionale gjithashtu ka implikime në sociologji dhe vetorganizim të popujve. Për shembull, studimi i njerëzve të Penanit zbulon se gjuha e tyre përdor gjashtë fjalë të ndryshme dhe të dallueshme, përkthimi më i mirë në anglisht i të cilit është "ne".[3] Gjuhësia antropologjike studion këto dallime, dhe i lidh ato me llojet e shoqërive dhe përshtatjen aktuale trupore me shqisat, aq sa studion dallimet e bëra në gjuhë në lidhje me ngjyrat e ylberit: duke parë tendencën për të rritur larminë e termave, si dëshmi që ka dallime që organet në këtë mjedis duhet të bëjnë, duke çuar në njohuri të vendosura dhe ndoshta në një etikë të vendosur, prova përfundimtare e së cilës është termi i diferencuar i termave të përdorur për të treguar "ne".
Strukturat
RedaktoFonologjia
RedaktoNjë variant i zakonshëm i gjuhësisë që përqendrohet në tingujt brenda të folurit të ndonjë gjuhe të caktuar. Fonologjia vë një fokus të madh në strukturën sistematike të tingujve që vëzhgohen.
Morfologjia
RedaktoMorfologjia në gjuhësi zakonisht shikon strukturën e fjalëve brenda një gjuhe për të zhvilluar një kuptim më të mirë për formën e fjalës që përdoret. Morfologjia shikon gjerësisht lidhjen e formave të fjalëve brenda një gjuhe specifike në lidhje me kulturën ose mjedisin me të cilën ajo është rrënjosur.
Metodologjia
RedaktoKa dy tendenca kryesore në studimin teorik dhe metodologjik të qëndrimeve në shkencat shoqërore - mentalizmi dhe biheviorizmi.[4] Trendi mentalist e trajton qëndrimin si një koncept ndërmjetësues ndërsa tendenca e sjelljes e përcakton atë si një koncept të mundësisë, megjithëse në praktikën kërkimore të dyja nxjerrin masat e qëndrimit të tyre nga ndryshimi i përgjigjes.[5] Ndërsa ekzistojnë shumë pikëpamje të ndryshme në lidhje me strukturën dhe përbërësit e qëndrimeve, megjithatë, ekziston një marrëveshje dërrmuese që qëndrimet mësohen, qëndrojnë dhe lidhen pozitivisht me sjelljen. Metodologjia në studimet e qëndrimit përfshin masa direkte dhe indirekte të të gjitha llojeve, por studimet e qëndrimit gjuhësor kanë prirur të përdorin më shumë pyetësorë sesa metodat e tjera. Teknika e maskës së krahasuar - një teknikë eksperimentale sociolinguistike e përdorur për të përcaktuar ndjenjat e vërteta të një individi ose bashkësie drejt një gjuhe, dialekti ose theksi të veçantë - është përdorur gjerësisht për studime në lidhje me domethënien sociale të gjuhëve dhe varieteteve të gjuhës. Një adaptim i veçantë i kësaj teknike, i quajtur imazhi i pasqyrës, duket premtues për matjen e vlerësimeve konsensuale të ndërrimit të gjuhës në nivelin e situatës.[6] Instrumentet e vetëraportimit të bazuar në situata të tilla si ato të përdorura nga Greenfield dhe Fishman gjithashtu premtojnë se janë instrumente shumë efektive për studime që kanë të bëjnë me pikëpamjet normative në lidhje me përdorimin e situatës së gjuhëve dhe varieteteve të gjuhëve. Masa e zotimit është gjetur të jetë veçanërisht e përshtatshme për mbledhjen e të dhënave për tendencat e sjelljes. Të dhënat e marra përmes intervistimit mund të jenë të vështira për t'u përpunuar dhe shënuar - dhe mund të japin paragjykim nga ata që intervistohen - por intervista kërkimore mund të jetë veçanërisht efektive për vlerësimin e qëndrimit, sidomos kur përdoret për të plotësuar metodën e vëzhgimit. Të dhënat e mbledhura përmes metodës së vëzhgimit mund të përpunohen zyrtarisht si të dhënat e marra përmes instrumenteve më të zyrtarizuara nëse bëhen përpjekje për të regjistruar të dhënat në më shumë forma publike në vend se vetëm përmes qasjes më karakteristike për këtë lloj të të dhënave që kanë përdorur deri më tani.
Shumë gjuhëtarë besojnë se krahasimet e sjelljes gjuhësore dhe sociale janë bllokuar nga fakti se studimet gjuhësore dhe antropologjike rrallë herë bazohen në grupe të krahasueshme të të dhënave.[7] Ndërsa përshkrimi i një antropologu i referohet bashkësive specifike, analiza gjuhësore i referohet një gjuhe ose dialekti të vetëm, dhe sjelljet e formuara përmes shenjave verbale dhe ngjashmërive strukturore. Procesi i analizës gjuhësore është i orientuar drejt zbulimit të tërësive unitare, strukturore të ngjashme. Efekti i këtyre procedurave është zgjedhja e një varieteti të vetëm nga shumë varietetet që karakterizojnë fjalimin dhe sjelljen e përditshme. Shpesh anglishtja mendohet si një gjuhë e vetme, sikur njerëzit harrojnë shumë dialekte dhe thekse që vijnë me të. Anglishtja e folur në Shtetet e Bashkuara të Amerikës nuk do të jetë e njëjta anglishte e folur në Australi, ose në vendet e Afrikës. Edhe anglishtja amerikane, e folur në Nju Jork nuk do të jetë saktësisht e njëjtë me atë anglishte amerikane që fliten në Alabama.
Ndërrimi i kodeve
RedaktoDerisa ndërrimi i kodit, një situatë në të cilën një folës alternon midis dy ose më shumë gjuhëve, ose varieteteve të gjuhës, në kontekstin e një bisede të vetme, nuk është forma e vetme e ndryshueshmërisë gjuhësore për të kryer një kuptim shoqëror, ose referencial, ai siguron një qasje veçanërisht të qartë për të kuptuar marrëdhëniet midis proceseve shoqërore dhe formave gjuhësore, sepse si kufijtë shoqërorë ashtu edhe ata gjuhësorë në fjalë kanë tendencë të jenë më të dukshme sesa në mjediset e tjera njëgjuhëshe.[8] Në gjuhësinë antropologjike, ndërrimi i kodit është afruar si një fenomen i unifikuar strukturor, rëndësia e të cilit vjen nga një model universal i marrëdhënieve midis formës, funksionit dhe kontekstit. Shumë gjuhëtarë po i afrohen ndërrimit të kodeve si një formë e strategjisë verbale, e cila paraqet mënyrat, në të cilat burimet gjuhësore të disponueshme për individët mund të ndryshojnë në varësi të natyrës së kufijve të tyre shoqërorë brenda bashkësive të tyre.[9] Ndërsa theksi është në përdorimin e gjuhës në bashkëveprimin shoqëror si fokusi i preferuar për të ekzaminuar saktësisht se si funksionojnë ato procese, është e qartë që hulumtimi i ardhshëm duhet të marrë parasysh situatën e këtij ndërveprimi brenda komunitetit specifik, ose përtej komuniteteve. Studimi i ndërrimit të kodeve gjithnjë e më shumë do të jetë në gjendje të kontribuojë në një kuptim të natyrës së komuniteteve të të folurit.
Fushat e ndërlidhura
RedaktoGjuhësia antropologjike ka lidhje me:
- Gjuhësinë përshkruese (ose sinkronike): përshkruan dialektet (format e një gjuhe të përdorur nga një bashkësi specifike e të folurit). Ky studim përfshin fonologjinë, morfologjinë, sintaksën, semantikën dhe gramatikën.
- Gjuhësia historike (ose diakronike): përshkruan ndryshimet në dialekte dhe gjuhë me kalimin e kohës. Ky studim përfshin studimin e divergjencës gjuhësore dhe familjet gjuhësore, gjuhësinë krahasuese, etimologjinë dhe filologjinë.
- Etnolinguistika: analizon marrëdhënien midis kulturës, mendimit dhe gjuhës.
- Sociolinguistika: analizon funksionet shoqërore të gjuhës dhe marrëdhëniet shoqërore, politike dhe ekonomike brenda dhe ndërmjet anëtarëve të komuniteteve të të folurit.
Shiko edhe
RedaktoReferime
Redakto- ^ Foley, William A. (2012-01-01). "Anthropological Linguistics". The Encyclopedia of Applied Linguistics (në anglisht). Blackwell Publishing Ltd. doi:10.1002/9781405198431.wbeal0031. ISBN 9781405198431.
- ^ Duranti, Alessandro (2009-05-04). Linguistic Anthropology: A Reader (në anglisht). John Wiley & Sons. ISBN 9781405126335.
- ^ a b c "Language Socialization across Cultures - Cambridge University Press". www.cambridge.org (në anglisht). Marrë më 2017-04-17.
- ^ Agheyisi, Rebecca; Fishman, Joshua A. (1970-01-01). "Language Attitude Studies: A Brief Survey of Methodological Approaches". Anthropological Linguistics (në anglisht). 12 (5): 137–157. JSTOR 30029244.
- ^ Duranti, Alessandro (1992-05-21). Rethinking Context: Language as an Interactive Phenomenon (në anglisht). Cambridge University Press. ISBN 9780521422888.
- ^ Cooper, Robert L.; Greenfield, Lawrence (1969-03-01). "Language Use in a Bilingual Community*". The Modern Language Journal (në anglisht). 53 (3): 166–172. doi:10.1111/j.1540-4781.1969.tb04584.x. ISSN 1540-4781.
- ^ Gumperz, John J. (1962-01-01). "Types of Linguistic Communities". Anthropological Linguistics (në anglisht). 4 (1): 28–40. JSTOR 30022343.
- ^ Robertson, John S. (2016-03-02). "Language Contact, Inherited Similarity and Social Difference: The Story of Linguistic Interaction in the Maya Lowlands by Danny Law (review)". Anthropological Linguistics (në anglisht). 57 (1): 104–107. doi:10.1353/anl.2015.0002. ISSN 1944-6527.
- ^ Heller, Monica (1988-01-01). Codeswitching: Anthropological and Sociolinguistic Perspectives (në anglisht). Walter de Gruyter. ISBN 9783110849615.