Inati
Inati ose zemërimi, është një gjendje emocionale intensive që përfshin një përgjigje të fortë të pakëndshme dhe jo bashkëpunuese ndaj një provokimi, lëndimi ose kërcënimi të përceptuar.[1][2]
Një person që përjeton inat shpesh do të përjetojë efekte fizike, të tilla si rritja e rrahjeve të zemrës, presioni i lartë i gjakut dhe rritja e niveleve të adrenalinës dhe noradrenalinës. Disa e shohin inatin si një emocion që shkakton një pjesë të përgjigjes lufto ose fluturo. Inati bëhet ndjenja mbizotëruese në aspektin e sjelljes, njohjes dhe fiziologjisë kur një person bën zgjedhjen e vetëdijshme për të ndërmarrë veprime për të ndaluar menjëherë sjelljen kërcënuese të një force tjetër të jashtme.[3]
Inati mund të ketë shumë pasoja fizike dhe mendore. Shprehja e jashtme e inatit mund të gjendet në shprehjet e fytyrës, gjuhën e trupit, përgjigjet fiziologjike dhe nganjëherë aktet publike të agresionit. Shprehjet e fytyrës mund të variojnë nga këndimi i brendshëm i vetullave deri në një vrenjtje të plotë.[4] Ndërsa shumica e atyre që përjetojnë inat e shpjegojnë zgjimin e tij si rezultat i "çfarë u ka ndodhur", psikologët theksojnë se një person i zemëruar mund të gabojë shumë mirë sepse inati shkakton humbje në aftësinë e vetë-monitorimit dhe vëzhgueshmërisë objektive.[5]
Psikologët modernë e shohin inatin si një emocion normal, të natyrshëm dhe të pjekur, të përjetuar nga pothuajse të gjithë njerëzit ndonjëherë, dhe si diçka që ka vlerë funksionale për mbijetesën. Inati i pakontrolluar mund të ndikojë negativisht në mirëqenien personale ose sociale dhe të ndikojë negativisht tek ata që i rrethojnë. Ndërsa shumë filozofë dhe shkrimtarë kanë paralajmëruar kundër sulmeve spontane dhe të pakontrolluara të inatit, ka pasur mosmarrëveshje mbi vlerën e brendshme të inatit.[6] Për çështjen e trajtimit të inatit është shkruar që në kohët e filozofëve më të hershëm, por psikologët modernë, ndryshe nga shkrimtarët e mëparshëm, kanë vënë në dukje edhe efektet e mundshme të dëmshme të shtypjes së inatit.[7]
Në popull për këto dy skaje janë të ngulitura shprehjet si kija inatin falja hakun dhe shprehja ja kam inatin aq shumë saqë e kisha mbyt.
Shiko edhe
RedaktoReferime
Redakto- ^ Videbeck, Sheila L. (2006). Psychiatric Mental Health Nursing (bot. 3rd). Lippincott Williams & Wilkins. ISBN 9780781760331.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Alia-Klein, Nelly; Gan, Gabriela; Gilam, Gadi; Bezek, Jessica; Bruno, Antonio; Denson, Thomas F.; Hendler, Talma; Lowe, Leroy; Mariotti, Veronica; Muscatello, Maria R.; Palumbo, Sara; Pellegrini, Silvia; Pietrini, Pietro; Rizzo, Amelia; Verona, Edelyn (janar 2020). "The feeling of anger: From brain networks to linguistic expressions". Neuroscience & Biobehavioral Reviews. 108: 480–497. doi:10.1016/j.neubiorev.2019.12.002. hdl:11568/1022610. PMID 31809773.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Raymond DiGiuseppe, Raymond Chip Tafrate, Understanding Anger Disorders, Oxford University Press, 2006, pp. 133–159.
- ^ Michael Kent, Anger, The Oxford Dictionary of Sports Science & Medicine, Oxford University Press, ISBN 0-19-262845-3
- ^ Raymond W. Novaco, Anger, Encyclopedia of Psychology, Oxford University Press, 2000
- ^ Simon Kemp, K.T. Strongman, Anger theory and management: A historical analysis, The American Journal of Psychology, Vol. 108, No. 3. (Autumn, 1995), pp. 397–417
- ^ Simon Kemp, K.T. Strongman, Anger theory and management: A historical analysis, The American Journal of Psychology, Vol. 108, No. 3. (Autumn, 1995), pp. 397–417