Litota
Litota e njohur gjithashtu në mënyrë klasike si antenantiozë ose moderator, është një figurë stilistike dhe një formë ironie, ku një pohim i zbutur përdoret për të theksuar një pikëpamje duke shprehur një mohim që në fakt afirmon një pohim pozitiv, shpesh duke përfshirë mohim të dyfishtë për efekt.[1][2][3] Si një formë e pohimit të zbutur, litota mund të shfaqet në formën e mejosisit dhe është gjithmonë e qëllimshme për të vënë theksin.[5] Megjithatë, interpretimi i mohimit mund të varet nga konteksti, përfshirë ai kulturor.
Vështrim
RedaktoNë të folur, kuptimi i litotës mund të varet edhe nga intonacioni dhe theksimi; për shembull, shprehja "nuk është keq" mund të shqiptohet ndryshe për të nënkuptuar si një mesatare ashtu edhe një vlerësim të lartë.[6] Në të njëjtën mënyrë, litota mund të përdoret (si një formë e aukezës[7]) për të shprehur eufemizëm dhe për të zbutur ashpërsinë e një vëzhgimi; për shembull, fraza "Ai nuk është personi më i pastër që njoh" mund të nënkuptojë që dikush është i çrregullt ose i papastër.[8]
Përdorimi i litotes është i zakonshëm në gjuhën shqipe por edhe në anglisht, rusisht, gjermanisht, jidish, holandisht, hebraisht, aramaisht, greqisht, ukrainisht, polonisht, kinezisht, frëngjisht, çekisht dhe sllovakisht, dhe është gjithashtu i përhapur në një sërë gjuhësh dhe dialekte të tjera. Është një tipar i poezisë së vjetër angleze dhe i sagave islandeze dhe është një mjet për shumë përmbajtje stoike.
Fjala litotes është me origjinë greke ( λιτότης ), që do të thotë 'thjeshtësi', dhe rrjedh nga fjala λιτός ( litos ), që do të thotë 'i thjeshtë, i vogël ose i varfër'. [4]
Litota klasike
RedaktoPërmendja e parë e njohur e litotes është në një letër nga Ciceroni në 55 para Krishtit ( De Oratore ). Ciceroni e përdor fjalën për të nënkuptuar thjeshtësinë (ose kursimin) e jetës. Kuptimi dhe funksioni i fjalës ndryshoi nga 'e thjeshtë' në idenë e nënvlerësimit që përfshin negative të dyfishta, një mënyrë për t'i thënë gjërat thjesht.
Norvegjishtja e vjetër kishte disa lloje litote. Këto pika mohohen negativisht ("Ajo nuk është një grua e tmerrshme" që do të thotë "ajo është një grua e mirë"), mohohen pozitive ("Ai nuk është një nxënës i mirë" që do të thotë "ai ka vështirësi të mësojë"), krijimi i gërmave pa mohuar asgjë dhe krijimi i liteve duke përdorur një mbiemër negativ ("Ditët e kaluara në shtëpinë e tij e lanë atë të paentuziazmuar" që do të thotë "ai").
Litota dhe etosi
RedaktoLitotes mund të përdoren për të vendosur moralin, ose besueshmërinë, duke shprehur modesti ose duke nënvlerësuar arritjet e dikujt për të fituar favorin e audiencës. Në librin Rhetorica ad Herennium, litotes trajtohet si një anëtar i Figurave të Mendimit të njohur si deminutio, ose nënvlerësim. Është renditur së bashku me antenantiozën dhe mejozën, dy forma të tjera të deminutio-s retorike. [4] Për shembull, një artist shumë i kompletuar mund të thotë "Unë nuk jam një piktor i keq" dhe duke u përmbajtur nga mburrja, por duke pranuar aftësitë e tij, artisti shihet si i talentuar, modest dhe i besueshëm.
Shembuj
Redakto| Litotes | Në vend që të thuash |
|---|---|
| "Jo keq." | "Mirë." |
| "Nuk është e preferuara ime..." | "Nuk më pëlqen." |
| "Jo shumë i dobët!" [5] | "Mirë!" |
| " Jo i parëndësishëm ." | "Shumë komplekse." |
| "Nuk është më e lira." | "Është disi e shtrenjtë." |
| "Jo ndryshe nga..." | "Si..." |
| "Nuk është mirë, Bob!" | "Shumë i keq, Bob!" |
| "Moti nuk është i mirë." | "Po bie shi." |
| "Nuk është një kryevepër." | "Është mediokër." |
Litota përdoret për modesti, për druajtje dhe rrallëherë edhe për ironi. - - Shembull nga letërsia artistike: - Kur Skenderbeu kthehet ne Krujë, ai i drejtohet kështu komandantit te kështjellës:
- E dini si kam luftuar
- për Sulltan' e për Turqinë
- dhe qysh ai më ka shuar
- vëllezërit e shtëpinë ?!
- S'janë punëra të lehta
- këto që janë punuar,
- dhe nuk rrinë të fshehta
- as janë për të harruar.
(Naim Frashëri - Istori e Skënderbeut)
Në vargun "S'janë punëra të lehta" kemi një litotë, sepse me fjalën të lehta nënkuptohet e kundërta: të rënda. Gjithashtu, edhe në vargun: As janë për të harruar, kemi një litotë dhe nënkuptohet: duhen kujtuar. Pjesëza zbutëse "as" shërben për t'i dhëne kuptim më të plotë litotës.
Shih edhe
RedaktoReferime
Redakto- ^ "Litotes". The Free Dictionary. Marrë më 24 qershor 2012.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Double negative". The Free Dictionary. Marrë më 24 qershor 2012.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "WordNet Search". WordNet: An Electronic Lexical Database. Princeton University. Marrë më 1 korrik 2012.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b Burton, Gideon. "Silva Rhetoricae". Brigham Young University. Marrë më 22 tetor 2013.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "not so shabby/not too shabby definition, meaning". Cambridge Dictionaries Online. Cambridge University Press. Marrë më 2 prill 2015.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)