Programi i dëmshëm
Malueri ose program i dëmshëm (Anglisht: malware, një shkurtesë për softuer keqbërës)[1] është çdo softuer i krijuar qëllimisht për të shkaktuar ndërprerje në një kompjuter, server, klient ose rrjet kompjuterik, rrjedhje informacioni privat, për të fituar akses të paautorizuar në informacion ose sisteme, për të privuar aksesin në informacion ose që pavetëdijshëm ndërhyn në sigurinë dhe privatësinë e kompjuterit të përdoruesit.[2]
Studiuesit priren të klasifikojnë maluerin në një ose më shumë nën-lloje (p.sh. viruse kompjuterike, krimba, kuaj trojan, ransomware, spyware, adware, softuer mashtrues, fshirëse dhe keyloggers).[3]
Malueri paraqet probleme serioze për individët dhe bizneset në internet.[4][5] Sipas Raportit të Kërcënimit të Sigurisë në Internet të Symantec 2018 (ISTR), numri i varianteve të maluerit është rritur në 669,947,865 në 2017, që është dy herë më shumë variante maluer se në 2016.[6] U parashikua krimi kibernetik, i cili përfshin sulme malueri si dhe krime të tjera të kryera nga kompjuteri. do t'i kushtojë ekonomisë botërore 6 trilion dollarë në vitin 2021 dhe po rritet me një normë prej 15% në vit. Që nga viti 2021, malueri është krijuar për të synuar sistemet kompjuterike që drejtojnë infrastrukturën kritike, siç është rrjeti i shpërndarjes së energjisë elektrike.[7]
Strategjitë e mbrojtjes kundërmaluer ndryshojnë sipas llojit të maluerit, por shumica mund të pengohen duke instaluar softuer antivirus, mure zjarri, duke aplikuar arna të rregullta, duke siguruar rrjete nga ndërhyrja, duke pasur kopje rezervë të rregullt dhe duke izoluar sistemet e infektuara. Malueri mund të projektohet për të shmangur algoritmet e zbulimit të softuerit antivirus.[8]
Shiko edhe
RedaktoReferime
Redakto- ^ Tahir, R. (2018). A study on malware and malware detection techniques. Arkivuar 10 janar 2023 tek Wayback Machine. International Journal of Education and Management Engineering, 8(2), 20.
- ^ "An Undirected Attack Against Critical Infrastructure" (PDF). United States Computer Emergency Readiness Team(Us-cert.gov). Arkivuar (PDF) nga origjinali më 24 dhjetor 2016. Marrë më 28 shtator 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Tahir, R. (2018). A study on malware and malware detection techniques. Arkivuar 10 janar 2023 tek Wayback Machine. International Journal of Education and Management Engineering, 8(2), 20.
- ^ Kim, Jin-Young; Bu, Seok-Jun; Cho, Sung-Bae (2018-09-01). "Zero-day malware detection using transferred generative adversarial networks based on deep autoencoders". Information Sciences (në anglisht). 460–461: 83–102. doi:10.1016/j.ins.2018.04.092. ISSN 0020-0255. S2CID 51882216. Arkivuar nga origjinali më 23 qershor 2020. Marrë më 2 dhjetor 2021.
- ^ Razak, Mohd Faizal Ab; Anuar, Nor Badrul; Salleh, Rosli; Firdaus, Ahmad (2016-11-01). "The rise of "malware": Bibliometric analysis of malware study". Journal of Network and Computer Applications (në anglisht). 75: 58–76. doi:10.1016/j.jnca.2016.08.022. Arkivuar nga origjinali më 26 qershor 2022. Marrë më 30 prill 2022.
- ^ Xiao, Fei; Sun, Yi; Du, Donggao; Li, Xuelei; Luo, Min (2020-03-21). "A Novel Malware Classification Method Based on Crucial Behavior". Mathematical Problems in Engineering. 2020: 1–12. doi:10.1155/2020/6804290. ISSN 1024-123X.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Eder-Neuhauser, Peter; Zseby, Tanja; Fabini, Joachim (2019-06-01). "Malware propagation in smart grid networks: metrics, simulation and comparison of three malware types". Journal of Computer Virology and Hacking Techniques (në anglisht). 15 (2): 109–125. doi:10.1007/s11416-018-0325-y. ISSN 2263-8733. S2CID 255164530. Arkivuar nga origjinali më 27 shkurt 2023. Marrë më 10 janar 2023.
- ^ Xiao, Fei; Sun, Yi; Du, Donggao; Li, Xuelei; Luo, Min (2020-03-21). "A Novel Malware Classification Method Based on Crucial Behavior". Mathematical Problems in Engineering. 2020: 1–12. doi:10.1155/2020/6804290. ISSN 1024-123X.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)