Memoriali i Gjenocidit të Srebrenicës

Memoriali i Gjenocidit të Srebrenicës, i njohur zyrtarisht si Memoriali i Srebrenicës-Potoçarit dhe Varrezat për Viktimat e Gjenocidit të 1995,^[1] është kompleksi memorial-varrezash në Srebrenicë i ngritur për të nderuar viktimat e masakrës së Srebrenicës të vitit 1995. Viktimat - të paktën 8,372 prej tyre - ishin kryesisht meshkuj, kryesisht boshnjakë muslimanë dhe disa kroatë katolikë.^[2]

Që nga maji 2017, 6,938 viktima të gjenocidit janë identifikuar përmes analizës së ADN-së (të kryer nga Komisioni Ndërkombëtar për Personat e Zhdukur) të mbetjeve njerëzore të gjetura nga varret masive dhe 6,643 (që nga korriku 2020) viktima muslimane boshnjake janë varrosur.^[3]

Prapavija

Masakra në Srebrenicë filloi në Potočari, ku rreth 25,000 refugjatë muslimanë boshnjakë ishin mbledhur në mënyrë të dëshpëruar në pritje të evakuimit. Pasi hynë në qytet më 11 korrik 1995, forcat serbe të Bosnjës, të udhëhequra nga Ratko Mlladiq, hynë në Potočari dhe ndanë shumë burra dhe djem boshnjakë nga pjesa tjetër e turmës përpara se t'i vrisnin; disa gra dhe vajza u përdhunuan dhe u vranë gjithashtu. Paqeruajtësit holandezë të OKB-së të vendosur në Srebrenicë (Dutchbat) nuk ishin në gjendje të ndalonin masakrën, pavarësisht se kishin selinë e tyre në qytet. Gjithsej, rreth 1200 njerëz të pafajshëm u vranë në Potočari përpara se të mbijetuarit të evakuoheshin në Tuzla.

Në tetor 2000 Wolfgang Petritsch, Përfaqësuesi i Lartë për Bosnjë dhe Hercegovinën, deklaroi se toka në Potočari do të shndërrohej në një memorial dhe varrezë për viktimat e gjenocidit.^[4] Në maj 2001, u krijua një fondacion për të mbikëqyrur dhe financuar ndërtimin e Memorialit të Gjenocidit të Srebrenicës. Dy muaj më vonë, rreth përvjetorit të gjashtë të masakrës, u vendos një gur themeli për memorialin përpara një turme prej 15,000 vetësh. Përkujtimi i parë u mbajt në korrik 2002 me rreth 20,000 pjesëmarrës. 600 viktimat e para u varrosën në varrezat e reja në mars 2003.

Hapja

Kompleksi i varrezave përkujtimore prej 5.8 milionë dollarësh është paguar me donacione nga grupe private dhe qeveri. Shtetet e Bashkuara dhanë 1 milion dollarë për projektin. Memoriali u hap nga ish-presidenti i Shteteve të Bashkuara, Bill Clinton, më 20 shtator 2003, kur ai u tha mijëra të afërmve të viktimave të masakrës së Srebrenicës:^[5]

Njerëzit e këqij që lakmonin pushtetin i vranë këta njerëz të mirë thjesht për shkak të atyre që ishin. Por Srebrenica ishte fillimi i fundit të gjenocidit në Evropë. [...] Ne e kujtojmë këtë krim të tmerrshëm sepse nuk guxojmë të harrojmë, sepse duhet t'u bëjmë homazhe jetëve të pafajshme, shumë prej tyre fëmijë, të mbytur në atë që duhet quajtur çmenduri gjenocidale. [...] Shpresoj se vetë përmendja e emrit "Srebrenica" do t'i kujtojë çdo fëmije në botë se krenaria për trashëgiminë tonë fetare dhe etnike nuk kërkon ose na lejon të çnjerëzojmë ose vrasim ata që janë të ndryshëm. Shpresoj dhe lutem që Srebrenica të jetë për të gjithë botën një kujtesë e matur e njerëzimit tonë të përbashkët. [...] Zoti i bekoftë burrat dhe djemtë e Srebrenicës dhe kësaj toke të shenjtë eshtrat e tyre hir.

Bill Clinton ishte Presidenti i Shteteve të Bashkuara gjatë pjesës më të madhe të luftës në Bosnje dhe kryesoi marrëveshjen e paqes të Dejtonit.