Mexheleja

Mexheleja (turqishtja osmane: مجلۀ Mecelle) ishte kodi civil i Perandorisë Osmane në fund të shekullit të 19-të dhe në fillim të shekullit të 20-të. Ishte përpjekja e parë për të kodifikuar një pjesë të ligjit të bazuar në Sheriat të një shteti islamik. Ka mbetur në fuqi në Shqipëri deri në vitin 1928.

Kodi Civil Osman (Mexhele) në turqishten osmane

Historia

Ahmet Xhevdet Pasha (1822–1895), autori kryesor i Mexhelesë

Dekreti

Kodi u përgatit nga një komision i kryesuar nga Ahmet Xhevdet Pasha, duke përfshirë një ekip të madh studiuesish, i botuar në gjashtëmbëdhjetë vëllime (me 1851 nene) nga viti 1869 deri më 1876 dhe hyri në fuqi në vitin 1877. Në strukturën dhe qasjen e tij ishte qartësisht ndikuar nga kodifikimet e hershme evropiane. E drejta e familjes, e cila fillimisht ishte përjashtuar dhe lënë në domenin e gjykatave fetare, përfundimisht u bë pjesë e saj në vitin 1917, si Ligji i të Drejtave Familjare. Është vlerësuar si përpjekja e parë e suksesshme për ta bërë fikhun hanefi në kodin civil ligjor të kuptueshëm për njerëzit e thjeshtë dhe jo vetëm për dijetarët.

Thelbi i kodit bazohej në traditën juridike hanefite që gëzonte status zyrtar në Perandori, e vendosur në kodin evropian. Megjithatë, duke përdorur metodën e preferencës, ai përfshiu edhe mendime të tjera juridike që konsideroheshin më të përshtatshme për kohën, duke përfshirë edhe nga johanefitë.

Meqenëse Mexheleja u zbatua përfundimisht në gjykatat laike (nizamiye) si dhe në gjykatat e Sheriatit të Perandorisë, hebrenjtë dhe të krishterët iu nënshtruan për herë të parë ligjit islamik në vend të ligjit të tyre, por tani mund të thirreshin si dëshmitarë në gjykata.

Aplikimi pas-osmane

Pas shpërbërjes së Perandorisë Osmane pas Luftës së Parë Botërore, Mexheleja mbeti një ndikim i qëndrueshëm në shumicën e shteteve pasardhëse të saj (përveç Egjiptit, ku nuk ishte kurrë në fuqi). Mexheleja ishte afatgjatë në shumicën e vendeve pasi ishte efektive, koherente dhe e vështirë për t'u zhvendosur. Ka mbetur në fuqi:

• në Turqi deri në vitin 1926, kur u zëvendësua me Kodin Civil Turk
• në Shqipëri deri në vitin 1928
• në Liban deri në vitin 1932
• në Siri deri në vitin 1949
• në Irak deri në vitin 1953
• në Qipro deri në vitet 1960
• në Mandatin Britanik të Palestinës dhe, më vonë, zyrtarisht Izraelin deri në vitin 1984, megjithëse ligjet individuale e kishin zëvendësuar gradualisht atë gjatë mandatit, si dhe në vitet e 60-ta dhe 70-ta.

Në Bosnje dhe Hercegovinë pas pushtimit austro-hungarez të vitit 1878, Mexheleja u zëvendësua ngadalë me Kodin e Përgjithshëm Civil, por disa dispozita të Mexhelesë mbeten në fuqi edhe pas vitit 1918, deri në shfuqizimin e gjykatave shtetërore të Sheriatit në vitin 1946.

Mexheleja mbeti gjithashtu baza e ligjit civil në Jordani dhe Kuvajt.