Siria
Siria,[a] zyrtarisht Republika Arabe e Sirisë,[b] është një shtet në Azinë Perëndimore i vendosur në Mesdheun Lindor dhe Levantin. Kufizohet me Detin Mesdhe në perëndim, Turqinë në veri, Irakun në lindje dhe juglindje, Jordaninë në jug dhe Izraelin dhe Libanin në jugperëndim. Është një republikë nën një qeveri të përkohshme dhe përfshin 14 guvernorate. Damasku është kryeqyteti dhe qyteti më i madh. Me një popullsi prej 25 milionë banorësh në një sipërfaqe prej 185,180 kilometrash katrorë (71,500 milje katrore), është vendi i 57-të më i populluar dhe i 87-ti më i madh.
Republika Arabe Siriane اَلْجُمْهُورِيَّةُ ٱلْعَرَبِيَّةُ ٱلْسُوْرِيَّة (Arabisht) al-Jumhūriyyah al-ʿArabiyyah as-Sūriyyah | |
|---|---|
| Himni: فِي سَبِيلِ المَجد Fī Sabīli al-Majd "Në Ndjekje të Lavdisë" (de facto)> حُمَاةَ الدَّيَّارِ Ḥumāt ad-Diyār "Mbrojtësit e Atdheut" (de jure) | |
_disputed.svg) Territori i Republikës Arabe Siriane Territoret e pushtuara nga Izraeli | |
| Kryeqyteti | Damasku |
| Qyteti më i madh | kryeqyteti |
| Gjuhët zyrtare | Arabisht |
| Grupet etnike | 80–90% arabë 9–10% kurdë 1–10% të tjerë |
| Feja |
|
| Demonim(et) | Sirian/e |
| Qeverisja | Republikë presidenciale unitare nën një qeveri të përkohshme |
| Ahmed al-Sharaa | |
| Themelimi | |
| 8 mars 1920 | |
| 1 dhjetor 1924 | |
| 14 maj 1930 | |
• Fundi i mandatin francez | 17 prill 1946 |
• Pjesë Republikës së Bashkuar Arabe | 22 shkurt 1958 – 28 shtator 1961 |
| 8 mars 1963 | |
| 8 dhjetor 2024 | |
• Kushtetuta e Përkohshme Aktuale | 13 mars 2025 |
• Qeveria aktuale e përkohshme u krijua | 29 mars 2025 |
| Sipërfaqja | |
• Gjithsej | 185,180[6] km2 (71,500 sq mi) (87-ta) |
• Uji (%) | 1.1 |
| Popullsia | |
• Llogaritja 2025 |  25,255,139[7][8] (57-ta) |
• Dendësia | 118.3/km2 (306.4/sq mi) (70-ta) |
| GDP (PPP) | Llogaritja 2021 |
• Gjithsej | $50.28 trilionë[9] |
• Për kokë banori | $3,300[9] |
| PBB (nominal) | Llogaritja 2022 |
• Gjithsej | $9.8 trilionë [9] |
• Për kokë banori | $800 |
| Gini (2022) |  26.6[10]low inequality |
| HDI (2022) |  0.557[11]medium (157-ta) |
| Valuta | Paundi sirian (SYP) |
| Zona kohore | UTC+3 (AST) |
| Prefiksi telefonik | +963 |
| Kodi ISO 3166 | SY |
| TLD në internet | .sy سوريا. |
_(stars_variant).svg)
Emri "Siri" historikisht i referohej një rajoni më të gjerë. Shteti modern përfshin vendet e disa mbretërive dhe perandorive të lashta, përfshirë qytetërimin Eblan. Damasku ishte selia e Kalifatit Umajad dhe një kryeqytet provincial nën Sulltanatin Mamluk. Shteti modern sirian u krijua në mesin e shekullit të 20-të pas shekujsh sundimi osman, si një mandat francez. Shteti përfaqësonte shtetin më të madh arab që doli nga provincat siriane të sunduara më parë nga osmanët. Ai fitoi pavarësinë de jure si republikë parlamentare në vitin 1945 kur Republika e Parë Siriane u bë anëtare themeluese e Kombeve të Bashkuara, një akt që i dha fund ligjërisht mandatit francez. Trupat franceze u tërhoqën në prill të vitit 1946, duke i dhënë kombit pavarësi de facto. Periudha pas pavarësisë ishte e trazuar, me përpjekje të shumta për grusht shteti midis viteve 1949 dhe 1971. Në vitin 1958, Siria hyri në një bashkim të shkurtër pan-arab me Egjiptin, i cili u ndërpre pas një grushti shteti në vitin 1961. Grushti i shtetit i vitit 1963, i kryer nga komiteti ushtarak i Partisë Ba'ath, krijoi një shtet njëpartiak, i cili e drejtoi Sirinë nën ligj ushtarak nga viti 1963 deri në vitin 2011. Luftërat e brendshme për pushtet brenda fraksioneve ba'athiste shkaktuan grushte të mëtejshme shteti në vitet 1966 dhe 1970, në të cilat erdhi në pushtet Hafez al-Assad. Nën Asadin, Siria u bë një diktaturë e trashëguar. Asadi vdiq në vitin 2000 dhe ai u pasua nga djali i tij, Bashar.
Që nga Pranvera Arabe në vitin 2011, Siria është përfshirë në një luftë civile shumëpalëshe me përfshirjen e disa vendeve, duke çuar në një krizë refugjatësh në të cilën më shumë se 6 milionë refugjatë u zhvendosën nga vendi. Në përgjigje të fitimeve të shpejta territoriale të bëra nga Shteti Islamik gjatë luftës civile në vitet 2014 dhe 2015, disa vende ndërhynë në emër të fraksioneve të ndryshme që e kundërshtonin atë, duke çuar në mposhtjen e tij territoriale në vitin 2017 si në Sirinë qendrore ashtu edhe në atë lindore. Më pas, tre entitete politike - Qeveria Interim Siriane, Qeveria Siriane e Shpëtimit dhe Administrata Autonome e Sirisë Veriore dhe Lindore - dolën në territorin sirian për të sfiduar sundimin e Asadit. Në fund të vitit 2024, një seri ofensive nga një koalicion forcash opozitare çuan në kapjen e Damaskut dhe rënien e regjimit të Asadit. Në fillim të vitit 2025, lufta e ka lënë ekonominë e Sirisë në një gjendje të dobët, të përkeqësuar nga shumë sanksione ndërkombëtare që ende mbeten në fuqi.[12]
Historia
Redakto- Artikulli kryesor : Historia
Në antiken e hershme dhe në përgjithësi, po thua se deri në ditët tona, kjo sipërfaqe ka qenë arenë e luftimeve të fuqive të kohës. Si do që të jetë gjatë antikës për përparësi në Lindjen e Afërt luftonin ndër të tjerët heithët (Hethiten), egjiptianët, asirianët dhe persianët. Që nga viti 301 para erës sonë llogarite të ketë qenë pjesë e perandorisë selekuidëve helenë, ndërsa nga viti 64 para lindjes së Jezu Krishtit pjesa më e madhe e kësaj sipërfaqe ishte provincë romake. Nga viti 363 bie në duart e arabëve nga të cilët më 1516 e merr perandoria osmane dhe e mbajnë deri me ardhjen e trupave franceze më 1918 ku e lartësojnë mandatin e Lidhjes së Kombeve. Më 1926 nga mandati lëshohet Libani dhe më 1946 Siria shpallet Republikë e pavarur. Në vitin 1958 Paria siriane vendosë që të bashkohet me Egjiptin për të formuar Bashkimin e Republikave Arabe, bashkësi e cila zgjatë deri më 1961 kur Egjipti vendosë marrëdhënie bilaterale me Izraelin. Në luftën e arabëve kundër jehudive (Izraelit) të njohur si lufta Gjashtëditëshe më 1967, Siria humbë sipërfaqen e quajtur bregu i Galanit. Pas luftërave të brendshme politike, në krye të fuqisë depërton gjenerali H. al-Asadi (Assad) me një puç në vitin 1970.
Nga viti i zgjedhjes së presidentit autoritarë më 1971 me kujdes pason një "Hapje". Gjatë vitit 1967, Siria përzihet në konfliktet e zhvilluara në shtetin fqinjë (Liban) dhe pushton pjesën më të madhe dhe me Marrëveshjen e Miqësisë të majit 1991 fillon zbutjen e prezencës ushtarake në këto pjesë. Po ashtu më 1991 hynë në grupin e shteteve që ishin kundër Sadamit (Irakut), në aleancën kundër-irakiane në luftën e II-të të gjirit persianë. Po në këtë vit merr pjesë në Konferencën për Paqe në Lindjen e Afërt dhe nga kjo kohë përpiqet të rregullojë paqen me Izraelin, ku synim ka kthimin e territorit të bregut Golanit. Nga viti 2000 president i shtetit ishte Bashar al Asadi (Bachar al-Assad).
Politika
Redakto- Artikulli kryesor: Sistemi shtetëror në Siri
Siria pas-Ba'athiste (2024-tani)
RedaktoSiria aktualisht po kalon një tranzicion politik pas rënies së regjimit të Asadit më 8 dhjetor 2024.[13] Një qeveri e përkohshme, e udhëhequr nga Mohammed al-Bashir, është formuar për të qeverisur vendin.[14][15] Më 29 janar 2025, gjatë Konferencës së Fitores së Revolucionit Sirian në Pallatin Presidencial, Komanda e Përgjithshme Siriane emëroi Ahmed al-Sharaa si president për periudhën kalimtare, pasi ai kishte shërbyer si udhëheqës de facto pas rënies së regjimit të Asadit.[16]
Më 13 mars 2025, al-Sharaa ratifikoi kushtetutën e përkohshme, e cila do të jetë e vlefshme për pesë vjet.[17][18] Kushtetuta përcakton një sistem presidencial,[19] pa pozicionin e kryeministrit.[20] Kuvendi Popullor është krijuar për të shërbyer si një parlament i përkohshëm gjatë tranzicionit pesëvjeçar, duke mbikëqyrur hartimin e një kushtetute të re të përhershme.[21] Më 29 mars 2025, qeveria tranzicionale siriane u njoftua nga al-Sharaa në një ceremoni në Pallatin Presidencial në Damask, në të cilën ministrat e rinj u betuan dhe mbajtën fjalime duke përshkruar axhendat e tyre. Qeveria zëvendësoi qeverinë e përkohshme siriane, e cila u formua pas rënies së regjimit të Asadit më 8 dhjetor 2024.
Njësitë administrative
RedaktoSiria është e ndarë në 14 guvernorate, të cilat janë të ndara në 61 distrikte, të cilat ndahen më tej në nën-distrikte.
| No. | Guvernoratet | Kryeqyteti |
|---|---|---|
 | ||
| 1 | Latakia | Latakia |
| 2 | Idlib | Idlib |
| 3 | Aleppo | Aleppo |
| 4 | Raqqa | Raqqa |
| 5 | Al-Hasakah | Al-Hasakah |
| 6 | Tartus | Tartus |
| 7 | Hama | Hama |
| 8 | Deir ez-Zor | Deir ez-Zor |
| 9 | Homs | Homs |
| 10 | Damascus | Damascus |
| 11 | Rif Dimashq | Douma |
| 12 | Quneitra | Quneitra |
| 13 | Daraa | Daraa |
| 14 | Al-Suwayda | Al-Suwayda |
Administrata Autonome e Sirisë Veriore dhe Lindore
RedaktoAdministrata Autonome e Sirisë Veriore dhe Lindore, ndonëse de facto autonome, nuk njihet nga vendi si e tillë. Ajo përbëhet nga nënrajone vetëqeverisëse në zonat e Afrin, Jazira, Euphrates, Raqqa, Tabqa, Manbij dhe Deir Ez-Zor. Rajoni fitoi autonominë e tij de facto në vitin 2012 në kontekstin e konfliktit të vazhdueshëm dhe luftës civile në Siri, në të cilën ka marrë pjesë forca e saj zyrtare ushtarake, Forcat Demokratike Siriane.
Ndërkohë që trajton disa marrëdhënie të jashtme, rajoni nuk njihet zyrtarisht si autonom nga qeveria e Sirisë ose nga ndonjë shtet, megjithëse është njohur nga Parlamenti rajonal katalan.[22][23] Administrata Autonome ka mbështetje të gjerë për politikat e saj universale demokratike, të qëndrueshme, autonome pluraliste, të barabarta dhe feministe në dialog me parti dhe organizata të tjera. Siria Verilindore është polietnike dhe strehon popullsi të konsiderueshme etnike kurde, arabe dhe asiriane, me komunitete më të vogla turkmenësh, armenësh, çerkezësh dhe jezidish etnikë.
Gjeografia
Redakto- Artikulli kryesor: Gjeografia e Sirisë
Siria, zyrtarisht Republika Arabe e Sirisë, është një shtet në Azinë perëndimore që kufizohet me Libanin dhe në perëndim ka dalje në Detin Mesdhe, me Turqinë në veri, me Irakun në lindje, me Jordaninë në jug dhe me Izraelin në jugperëndim. Kryeqytet i Sirisë është Damasku (1 711 000 – 2009).
Vendi përbëhet nga disa rajone: ultësira e ngushtë bregdetare, zonës malore (Nusayriya në veri, Anti-Libanpni në jug, në të cilin është maja më e lartë 2.814 m të lartë Sajh), në të cilën në drejtim të lindjes vazhdon pllaja me rreshje te pakta dhe me vegjetacion shum të rrallë. Nëpër pjesën lindore të vendit rrjedh lum Eufrati, ujërat e të cilit shfrytëzohën për ujitje.
Siria është një shtet i cili ndodhet në Azinë Juglindore. Pjesa tmë e madhe e vendit është ë përbëra nga shkretëtirat dhe gjysmë- shkretirat. Territori i Sirisë është i ndarë në disa pjesë. Përgjat vijës bregdetare të gjatë 180 km përghat Detit Mesdhe është një fushë e gjerë rreth njëzet kilometra. Paralelisht me ultësirën bregdetare shtrihen vargmalet Jabbal al Nusayiriyah, ndërsa në jug vazhdojnë malet Anti-Libanon, ku gjindet maja më e lartë në Siri, Hermon 2814 metra i lartë. Në pjesën jugperëndimore të Sirisë është Rrafshnalta e Golan, e cila është aktualisht nën kontrolin Izraelit. Pjesën dërmuese të Sirisë jugore e përfshinë shkretira e Sirisë, e cila është praktikisht një pllajë e gjerë. Pjesa tjetër e vendit është e vendosur në një pllajë të ngritur (më e ulët se shkretëtira siriane), e cila është në pjesën përbërëse e e një zone të madhe të njohur si Al Jazirah. Në këtë pllajë, është liqeni më i madh i Sirisë Al – Assad i ngritur në lumin më të madh Eufrat.
Eufratit është lumi më i rëndësishëm dhe më i madh në Siri. Nulk është lum i lundrueshëm lundrueshëm, por ka rëndësi të madhe për ujitje. Ky lumë është bazë për bujqësinë e Sirisën. Përveç Eufratit janë rrjedhin edhe lumejt Orontes dhe Khābūrah.
Qyteti më i rëndësishëm në bregdetin sirian është Latakia (Al-Ladiqiyah). Ai është porti më i madh. Dalja në Detitn Mesdhe Sirisë ia rritë rëndësinë gjeo –strategjike dhe favorizon zhvillimin e industrive të lidhura me detin.
Ekonomia
Redakto- Artikulli kryesor: Ekonomia e Sirisë
Ekonomia e Sirisë bazohet në Bujqësi.40% të tokave të Sirisë janë pjellore.Mungesa e Pyjeve, Gjelbrimeve bën këtë shtet jo të zhvilluar ekonomikisht.Produktet themelore bujqësore janë: gruri, misri, perime, pemë, panxharsheqeri, pambuku.
Industria e Sirisë krahas bujqësisë është më e zhvilluar dha ka kontribute në ekonominë e Sirisë.Në mes të shteteve Arabe, Siria e zë vendin e dytë sa i përket përparimit të Industrisë (Egjipti është i pari). Degët themelore të Industrisë janë: Pëlhura prej pambuku dhe mëndafshi, çimento, mobilieria, industria e naftës, tekstili, sheqeri etj.[24]
Siria ka Minerale të Fosfatit. Burimet e naftës janë të kufizuar. Importimi më së shumti bëhet nga Iraku, Italia, Gjermania, Franca. Eksportimi është sa gjysma e importimit, zakonisht produktet eksportohen në Itali dhe Rumani. Në vitet e fundit tregtia e jashtme e Sirisë ishte kah shtetet komuniste. Nga lista e Importimit dhe Eksportimit u futën edhe shtetet si Kuba dhe Kina, gjithashtu edhe me shtete si Turqia, Japonia.[24]
Siria zakonisht eksporton: Naftë, produkte të tekstilit, kafshë, produkte të kafshëve. Ndërsa importon: Makina, material ndërtimor, metale, materiale kimike etj.
Në sektorin e Transportit, Siria është shumë e zhvilluar. Pothuajse i gjithë Siria është e mbushur me rrugë automobilistike. Në linjat hekurudhore në mes Sirisë, Turqisë, Jordanisë dhe Irakut, Siria zë një vend qendror[24]. Limanet Lazkije dhe Tortus janë limane që e bartin barrën e transportit detar. Sistemi për rrugët ajrore është e vendosur mirë. Siria me transportin dhe komunikacionin e zhvilluar, ka të ardhura edhe në sektorin e hotelierisë dhe turizmit.
Demografia
Redakto- Artikulli kryesor: Demografia e Sirisë
Siria ka një popullsi rreth 18,448,752 banorë, me një dendësi prej 100 banorë/km2.Rritja e popullsisë është 3.5%. Sirianët janë grup njerëzish që janë formuar nga imigrimet nga Arabia Saudite, Azia, Evropa.
89% i popullsisë janë Arab, 6% Kurdët, 3% Armenët, dhe pjesa tjetër Turqit, Çerkezët etj.
Gjuha zyrtare e Sirisë është Arabishtja. Flitet edhe Turqishtja, Kurdishtja, Gjuha armene, Gjuha Çerkeze.
Shumica e popullsisë i takon fesë Islame. Një pjesë e vogël janë Krishter. Këto krishterët janë zakonisht Katolik, Ortodoks, Ortodoks Sirian, Monofist, Protestant, etj.[24]
Shumica e muslimanëve janë Synnitë, por ka edhe Alevitë, Shiitë dhe Jezidi. Jeziditë adhurojnë Iblisin.[24]
Gjysma e popullsisë dinë të lexojnë e shkruajnë. Rreth 60% i popullsisë rinore shkon në shkollë.
Qyteti më i madh dhe më i zhvilluar është kryeqyteti Damasku, qytetet tjera të rëndësishëm janë Halepi, Humusi, Hama dhe Lazkije.
Kultura
Redakto- Artikulli kryesor: Kultura e Sirisë
Siria është një shoqëri tradicionale me një histori të gjatë kulturore. Rëndësi i kushtohet familjes, fesë, arsimit, vetëdisiplinës dhe respektit. Shija e sirianëve për artet tradicionale shprehet në valle të tilla si al-Samah, Dabkeh në të gjitha variacionet e tyre dhe vallja me shpatë. Ceremonitë martesore dhe lindjet e fëmijëve janë raste për demonstrimin e gjallë të zakoneve popullore.
Letërsia
RedaktoLetërsia siriane ka kontribuar në letërsinë arabe dhe ka një traditë krenare të poezisë gojore dhe të shkruar. Shkrimtarët sirianë, shumë prej të cilëve migruan në Egjipt, luajtën një rol vendimtar në nahda ose ringjalljen letrare dhe kulturore arabe të shekullit të 19-të. Shkrimtarë të shquar bashkëkohorë sirianë përfshijnë, ndër të tjerë, Adonis, Muhammad Maghout, Haidar Haidar, Ghada al-Samman, Nizar Qabbani dhe Zakariyya Tamer.
Sundimi i Partisë Ba'ath ka sjellë një censurë të re. Në këtë kontekst, zhanri i romanit historik, i udhëhequr nga Nabil Sulayman, Fawwaz Haddad, Khyri al-Dhahabi dhe Nihad Siris, përdoret ndonjëherë si një mjet për të shprehur mospajtimin, duke kritikuar të tashmen përmes një përshkrimi të së kaluarës. Narrativa popullore siriane, si një nënzhanër i trillimit historik, është e mbushur me realizëm magjik dhe përdoret gjithashtu si një mjet për kritikë të fshehur të së tashmes. Salim Barakat, një emigrant sirian që jeton në Suedi, është një nga figurat kryesore të zhanrit. Letërsia bashkëkohore siriane përfshin gjithashtu fantastikën shkencore dhe utopitë futuriste (Nuhad Sharif, Talib Umran), të cilat mund të shërbejnë gjithashtu si media të mospajtimit.
Muzika
RedaktoSkena muzikore siriane, në veçanti ajo e Damaskut, ka qenë prej kohësh ndër më të rëndësishmet në botën arabe, veçanërisht në fushën e muzikës klasike arabe. Siria ka prodhuar disa yje pan-arabe, duke përfshirë Asmahan, Farid al-Atrash dhe këngëtaren Lena Chamamyan. Qyteti i Alepos është i njohur për muwashshah-un e tij, një formë e poezisë së kënduar andaluziane e popullarizuar nga Sabri Moudallal, si dhe për yje të njohur si Sabah Fakhri.
Media
RedaktoTelevizioni u prezantua në Siri në vitin 1960. Ai transmetohej bardh e zi deri në vitin 1976. Telenovelat siriane kanë depërtim të konsiderueshëm në treg në të gjithë botën arabe lindore.
Pothuajse të gjitha mediat e Sirisë janë në pronësi të shtetit. Autoritetet drejtojnë disa agjenci inteligjence, midis tyre Shu'bat al-Mukhabarat al-'Askariyya, duke punësuar shumë operativë. Gjatë luftës civile, shumë artistë, poetë, shkrimtarë dhe aktivistë të Sirisë janë burgosur dhe disa janë vrarë, përfshirë karikaturistin e famshëm Akram Raslan.
Kuzhina
RedaktoKuzhina siriane është e pasur dhe e larmishme në përbërësit e saj, të lidhura me rajonet ku ka origjinën një pjatë specifike. Ushqimi sirian përbëhet kryesisht nga pjatat e Mesdheut Jugor, Greqisë dhe Azisë Jugperëndimore. Disa pjata siriane evoluan gjithashtu nga gatimi turk dhe francez: pjata si shish kebab, kungulleshka të mbushura dhe yabraʾ (gjethe rrushi të mbushura, fjala yabraʾ rrjedh nga fjala turke yaprak, që do të thotë gjethe).
Pjatat kryesore janë kibbeh, hummus, tabbouleh, fattoush, labneh, shawarma, mujaddara, shanklish, pastırma, sujuk dhe bakllava. Bakllava përgatitet nga brumi filo i mbushur me arra të grira dhe i zhytur në mjaltë. Sirianët shpesh shërbejnë përzgjedhje hors d'oeuvre, të njohura si meze, para pjatës kryesore. Za'atar, mishi i grirë i viçit dhe djathi manakish janë meze të njohura. Khubzi i sheshtë arab hahet gjithmonë së bashku me meze.
Pijet ndryshojnë, varësisht nga koha e ditës dhe rasti. Kafeja arabe është pija e nxehtë më e njohur, zakonisht e përgatitur në mëngjes ose në mbrëmje. Zakonisht shërbehet për mysafirët ose pas ushqimit. Arak, një pije alkoolike, është një pije e njohur, e shërbyer kryesisht në raste të veçanta. Pije të tjera siriane përfshijnë ayran, jallab, kafenë e bardhë dhe një birrë të prodhuar në vend të quajtur Al Shark.
Shënime
Redakto- ^ Arabisht: سُورِيَة, romanizuar: Sūriyah, ose سُورِيَا, Sūriyā
- ^ Arabisht: اَلْجُمْهُورِيَّةُ ٱلْعَرَبِيَّةُ ٱلْسُوْرِيَّة, romanizuar: al-Jumhūriyyah al-ʿArabiyyah as-Sūriyyah
Referime
Redakto- ^ "Syria: People and society". The World Factbook (në anglisht). CIA. 10 maj 2022. Arkivuar nga origjinali më 3 shkurt 2021. Marrë më 30 dhjetor 2021.
- ^ Syria (10/03)
- ^ "Syria's Religious, Ethnic Groups" (në anglisht). 20 dhjetor 2012.
- ^ "Religious Demographics of Syria". Association of Religion Data Archives (në anglisht). Marrë më 12 dhjetor 2024.
- ^ "Why Syria's reconstruction may depend on the fate of its minorities" (në anglisht). 18 dhjetor 2024.
- ^ "Syrian ministry of foreign affairs" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 11 maj 2012.
- ^ "Syria Population". Datacommons.org (në anglisht). Marrë më 9 janar 2025.
- ^ Syria Population (2025) - Worldometer
- ^ a b c "Syria". The World Factbook (në anglisht). Central Intelligence Agency. Arkivuar nga origjinali më 3 shkurt 2021. Marrë më 7 prill 2021.
- ^ "World Bank GINI index" (në anglisht). World Bank. Arkivuar nga origjinali më 9 shkurt 2015. Marrë më 22 janar 2013.
- ^ "HUMAN DEVELOPMENT REPORT 2023-24" (PDF). Programi i Kombeve të Bashkuara për Zhvillimin (në anglisht). Programi i Kombeve të Bashkuara për Zhvillimin. 13 mars 2024. fq. 274–277. Arkivuar (PDF) nga origjinali më 1 maj 2024. Marrë më 3 maj 2024.
- ^ "Syria's economy, still strangled by sanctions, is on its knees". The Economist (në anglisht). ISSN 0013-0613. Marrë më 7 mars 2025.
- ^ "The Assad regime falls. What happens now?". Brookings (në anglishte amerikane). Marrë më 24 mars 2025.
- ^ "Syria Rebel Group Political Chief to Form Temporary Government". Bloomberg.com (në anglisht). 9 dhjetor 2024. Marrë më 9 dhjetor 2024.
- ^ Picheta, Rob; Regan, Helen (9 dhjetor 2024). "After decades of brutal rule, Bashar al-Assad's regime has been toppled. Here's what we know". CNN (në anglisht). Marrë më 10 dhjetor 2024.
- ^ Gabim referencash: Etiketë
<ref>e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajturaenglish.enabbaladi.net - ^ "Syrian leader signs constitution that puts the country under an Islamist group's rule for 5 years". CNN (në anglisht). Marrë më 13 mars 2025.
- ^ "Syrian leader signs constitution that puts the country under an Islamist group's rule for 5 years". The Washington Post (në anglisht). 13 mars 2025. Marrë më 13 mars 2025.
- ^ "sweeping powers, ignores minority rights" (në anglisht). France24. 14 mars 2025. Marrë më 16 mars 2025.
- ^ "Syria's Constitutional Draft Set for Release as Fact-Finding Committee Begins Investigations" (në anglisht). Watan News. 12 mars 2025. Marrë më 16 mars 2025.
- ^ "Syrian leader signs constitution that puts the country under an Islamist group's rule for 5 years". Associated Press News (në anglisht). 13 mars 2025. Marrë më 13 mars 2025.
- ^ "Umar: Catalonian recognition of AANES is the beginning". Hawar News Agency (në anglisht). 26 tetor 2021. Arkivuar nga origjinali më 26 tetor 2021. Marrë më 27 tetor 2021.
- ^ van Wilgenburg, Wladimir (21 tetor 2021). "Catalan parliament recognizes administration in northeast Syria". Kurdistan24 (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 21 tetor 2021. Marrë më 27 tetor 2021.
- ^ a b c d e Suriye hakkında ansiklopedik bilgi