Wikipedia

Pandemia e COVID-19

pandemi e shkaktuar nga SARS-CoV-2
(Përcjellë nga Pandemia e koronavirusit 2019–20)

Koronavirusi i përcaktuar si SARS-COV-2, ose ndryshe i njohur si COVID-19,[1] u identifikua së pari në Wuhan, kryeqytetin e provincës Hubei të Kinës, pasi te njerëzit filluan të paraqiteshin pneumoni pa një arsye të qartë dhe për të cilat vaksinat ose trajtimet ekzistuese nuk ishin efektive.[2] Virusi ka treguar prova të transmetimit nga njeriu te njeriu, dhe shkalla e transmetimit të tij (shkalla e infeksionit)[3] zuri të përshkallëzohej në mesin e janarit të vitit 2020,[4] me disa vende në Evropë, Amerikën e Veriut dhe Azinë e Paqësorit. Periudha e inkubacionit (koha nga ekspozimi në zhvillimin e simptomave) të virusit është midis dy dhe dhjetë ditë dhe mbetet të përcaktohet nëse është ngjitës gjatë kësaj kohe.[5] Simptomat përfshijnë ethe, kollitje dhe vështirësi në frymëmarrje, dhe mund të jetë fatale.

Pandemia e COVID-19
Harta e pandemisë, deri më 12 mars 2020
  10,000+ raste të konfirmuara
  1,000–9,999 raste të konfirmuara
  100–999 raste të konfirmuara
  10–99 raste të konfirmuara
  1–9 raste të konfirmuara
SëmundjaSëmundja koronavirus 2019 (COVID-19)
Tendosja e virusitSindromë e rëndë akute e frymëmarrje
Koronavirus 2 (SARS-CoV-2)
VendndodhjaNë të gjithë botën (Lista e vendeve)
Rasti i parë1 dhjetor 2019
OrigjinaVuhan, Hubei, Kinë
30°35′14″N 114°17′17″E / 30.58722°N 114.28806°E / 30.58722; 114.28806
Raste të konfirmuara687,225,609
Të shëruar659,731,745
Vdekje
7,047,396+
Territore
189+
Harta e animuar e rasteve të konfirmuara të koronavirusit që përhapet nga 12 janari 2020.

Që nga 30 janari 2020, afërsisht 8 287 raste janë konfirmuar, përfshirë këtu çdo pjesë të krahinës Wuhan të Kinës.[6][7][8][9] Vdekja e parë e konfirmuar nga infeksioni koronavirus ndodhi më 9 janar dhe që atëherë 378 112 vdekje janë konfirmuar.[10][11][12][13] Studimet epidemiologjike vlerësojnë se një numër më i madh njerëzish mund të jenë infektuar, por që konsiderohen të pazbuluar. [14][15] Transmetimi i parë lokal i virusit jashtë Kinës ndodhi në Vietnam nga babai te djali i tij,[16] ndërsa transmetimi i parë lokal që nuk përfshinte familje ndodhi në Bavari, Gjermani në 22 janar kur një bavarez kontraktoi sëmundjen nga një vizitor kinez biznesi në një takim në Gjermani.[17]

Në përgjigje të kësaj situate, qytete me një popullsi të kombinuar mbi 57 milionë njerëz, duke përfshirë Wuhan dhe 15 qytete përreth provincës Hubei janë vendosur nën bllokadë të plotë ose të pjesshme, duke përfshirë ndërprerjen e të gjitha lidhjeve të transportit publik urban dhe të jashtëm me tren, ajror dhe autobusë të distancave të gjata.[18][19][20][21] Shumë ngjarje të Vitit të Ri dhe organizime turistike janë mbyllur nga frika e transmetimit, përfshirë Qytetin e Ndaluar në Pekin, panairet tradicionale dhe tubime të tjera festive.[22] Hong Kong gjithashtu ngriti nivelin e tij të përgjegjësisë ndaj sëmundjes infektive në nivelin më të lartë duke shpallur emergjencë, mbylli shkollat e saj deri në mes të shkurtit dhe anuloi festimet e Vitit të Ri.[23][24]

Një numër vendesh kanë ofruar këshillat e tyre të udhëtimit duke paralajmëruar udhëtimet në provincën Wuhan dhe Hubei.[25] Udhëtarëve të cilët kanë vizituar pjesën kontinentale të Kinës u është kërkuar të monitorojnë shëndetin e tyre për të paktën dy javë dhe të kontaktojnë ofruesin e tyre të kujdesit shëndetësor për të raportuar ndonjë simptomë të virusit.[26] Kushdo që dyshon në ndodnjë vatër virusi, këshillohet të veshë një maskë mbrojtëse dhe të kërkojë këshilla mjekësore duke thirrur një mjek në vend se të vizitojë direkt një klinikë personalisht.[27] Disa hotele kanë siguruar kthime dhe anulime pa tarifa për rezervime në Kinë ose nga njerëz nga Kina.[28] Aeroportet dhe stacionet e trenave kanë realizuar kontrolle të temperaturës, deklarata shëndetësore dhe sinjalizim informacioni në përpjekje për të identifikuar bartësit e virusit.[29]

Shkencëtarët kinezë ishin në gjendje të izolojnë shpejt një paraqitje të koronavirusit të ri, me sekuencën gjenetike që u vihet në dispozicion laboratorëve në të gjithë botën për të zhvilluar në mënyrë të pavarur teste PCR që mund të konfirmojnë infeksionin në një person.[30][31][32][33] Nga 41 personat e parë të konfirmuar me PCR në kohë reale dhe sekuencat e gjeneratës tjetër që janë infektuar, dy të tretat u zbuluan se kishin një lidhje me Tregun me shumicë të detit Huanan, i cili gjithashtu shiste kafshë të gjalla.[34][35][36][37] Anëtari i shtatë i familjes koronavirus i aftë për të infektuar njerëzit, sekuenca e gjenomit të vitit 2019-nCoV është raportuar të jetë prej 75- deri në 80 për qind identik me SARS-CoV, dhe më shumë se 85-përqind të ngjashëm me disa koronaviruse bat.[38][39] Nëse ky virus është i të njëjtës ashpërsi apo vdekshmëri si SARSi është ende e paqartë.

Në Mars 2020, kompanitë që i përkasin Sistema ndanë rreth 1 miliard rubla për luftën kundër koronavirusit, pjesa më e madhe e të cilave u shpenzua për zhvillimin e testeve për të zbuluar infeksionin, si dhe për prodhimin e pajisjeve mbrojtëse dhe antiseptikëve.[40][41][42]

Parandalimi

Redakto
 
Një mjek me Pajisjen personale mbrojtëse duke parë një pacient në një spital në Wuhan.

Për të zvogëluar mundësitë për t'u infektuar, organizatat shëndetësore kanë rekomanduar shmangjen e kontaktin të afërt me persona të sëmurë, larjen shpesh të duarve me sapun dhe ujë mos prekjen e syve, hundës ose gojës me duar të palara si dhe praktikimi i higjenës së mirë të frymëmarrjes.[43][44]

Ato që mund të jenë të infektuar këshillohen të qëndrojnë në shtëpi dhe të marrin kujdes mjekësor, të telefonojnë përpara se të vizitojnë një ofrues të kujdesit shëndetësor, të veshin një maskë fytyre (sidomos në publik), të mbulojnë kollën dhe teshtitjet me një shami, të lajnë rregullisht duart me sapun dhe ujë, si dhe të shmangin ndarjen e sendeve personale shtëpiake.[45]

Aktualisht nuk ekziston asnjë vaksinë.[46]

Një numër qeverish këshillojnë kundër të gjitha udhëtimeve jo të rëndësishme në vende dhe zona të prekura nga virusi.[47] Qeveria e Hong Kongut paralajmëroi këdo që udhëtonte jashtë qytetit të mos prekte kafshët; të mos hante mish nga kafshët e vrara për gjuati; dhe të shmangnin vizitat në tregjet e lagështa, tregjet e gjalla të shpendëve dhe fermat.[48] Nuk ka ende asnjë provë, që kafshët shtëpiake si qeni ose macja, mund të infektohen.[49]

Larja e duarve

Redakto

Larja e duarve rekomandohet për të parandaluar përhapjen e koronavirusit. CDC rekomandon që individët:[50]

  • Lani duart shpesh me sapun dhe ujë për të paktën 20 sekonda, veçanërisht pasi të shkoni në tualet; para se të hahet; dhe pasi të fryni hundën, kolliteni ose tështini.
  • Nëse sapuni dhe uji nuk janë të disponueshëm, përdorni një sanitator dore me bazë alkooli me të paktën 60% alkool. Lani gjithmonë duart me sapun dhe ujë nëse duart janë dukshëm të pista.

Referime

Redakto
  1. ^ Fox, Dan (24 janar 2020). "What you need to know about the Wuhan coronavirus". Nature (në anglisht). doi:10.1038/d41586-020-00209-y. ISSN 0028-0836.
  2. ^ The Editorial Board (29 janar 2020). "Is the World Ready for the Coronavirus? - Distrust in science and institutions could be a major problem if the outbreak worsens". The New York Times (në anglisht). Marrë më 30 janar 2020.
  3. ^ "China virus death toll rises to 41, more than 1,300 infected worldwide". CNBC (në anglisht). 24 janar 2020. Arkivuar nga origjinali më 26 janar 2020. Marrë më 26 janar 2020.
  4. ^ Shih, Gerry. "Fifth coronavirus case confirmed in U.S., 1,000 more cases expected in China". Washington Post (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 27 janar 2020. Marrë më 27 janar 2020.
  5. ^ "Novel Coronavirus(2019-nCoV)" (PDF). www.who.int (në anglisht). World Health Organization.
  6. ^ "Health Advisory Regarding 2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV) | Columbia Health". health.columbia.edu (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 26 janar 2020. Marrë më 26 janar 2020.
  7. ^ Field, Field (22 janar 2020). "Nine dead as Chinese coronavirus spreads, despite efforts to contain it". The Washington Post (në anglisht). Marrë më 22 janar 2020.
  8. ^ Imai, Natsuko (17 janar 2020). "Estimating the potential total number of novel Coronavirus cases in Wuhan City, China (Report 2" (PDF). Imperial College London (në anglisht). Arkivuar nga origjinali (PDF) më 24 janar 2020. Marrë më 18 janar 2020.
  9. ^ Griffiths, James. "Wuhan coronavirus cases inside China have already overtaken SARS". CNN (në anglisht). Marrë më 29 janar 2020.
  10. ^ "Operations Dashboard for ArcGIS". gisanddata.maps.arcgis.com (në anglisht). The Center for Systems Science and Engineering (CSSE) is a research collective housed within the Department of Civil and Systems Engineering (CaSE) at Johns Hopkins University (JHU). 2020-01-28. Arkivuar nga origjinali më 29 janar 2020. Marrë më 2020-01-28.
  11. ^ Qin, Amy; Hernández, Javier C. (10 janar 2020). "China Reports First Death From New Virus". The New York Times (në anglisht). ISSN 0362-4331. Arkivuar nga origjinali më 11 janar 2020. Marrë më 11 janar 2020.
  12. ^ "Tracking coronavirus: Map, data and timeline". BNO News (në anglisht). 27 janar 2020. Arkivuar nga origjinali më 28 janar 2020. Marrë më 28 janar 2020.
  13. ^ James Griffiths. "Death toll from Wuhan coronavirus tops 100 as infection rate accelerates". CNN (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 28 janar 2020. Marrë më 28 janar 2020.
  14. ^ Imai, Natsuko (21 janar 2020). "Estimating the potential total number of novel Coronavirus cases in Wuhan City, China (Report 2" (PDF). Imperial College London (në anglisht). Arkivuar nga origjinali (PDF) më 24 janar 2020. Marrë më 27 janar 2020.
  15. ^ "HKUMed WHO Collaborating Centre for Infectious Disease Epidemiology and Control releases real-time nowcast on the likely extent of the Wuhan coronavirus outbreak, domestic and international spread with the forecast for chunyun". HKUMed School of Public Health (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 25 janar 2020. Marrë më 23 janar 2020.
  16. ^ "China coronavirus: 'family cluster' in Vietnam fuels concerns over human transmission". South China Morning Post (në anglisht). 29 janar 2020. Marrë më 29 janar 2020.
  17. ^ "Germany confirms human transmission of coronavirus". Deutsche Welle (në anglisht). 28 janar 2020. Arkivuar nga origjinali më 28 janar 2020. Marrë më 29 janar 2020.
  18. ^ CNN, James Griffiths and Amy Woodyatt. "Wuhan coronavirus: Thousands of cases confirmed as China goes into emergency mode". CNN (në anglisht). Marrë më 2020-01-29. {{cite web}}: |last= ka emër të përgjithshëm (Ndihmë!)
  19. ^ Hui, Jane Li, Mary. "China has locked down Wuhan, the epicenter of the coronavirus outbreak". Quartz (në anglisht). Marrë më 23 janar 2020.{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja)
  20. ^ Hamblin, James (24 janar 2020). "A Historic Quarantine – China's attempt to curb a viral outbreak is a radical experiment in authoritarian medicine". The Atlantic (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 28 janar 2020.
  21. ^ "Archived copy" (në kinezisht). Germany: Deutsche Welle. 24 janar 2020. Arkivuar nga origjinali më 24 janar 2020. Marrë më 25 janar 2020.{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Archived copy si titull (lidhja)
  22. ^ "China cancels Lunar New Year events over deadly virus fears" (në anglisht). Deutsche Welle. 23 janar 2020. Marrë më 24 janar 2020.
  23. ^ "Hong Kong Chinese New Year | Hong Kong Tourism Board". www.discoverhongkong.com (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 29 nëntor 2019. Marrë më 26 janar 2020.
  24. ^ Lum, Alvin; Sum, Lok-kei (25 janar 2020). "China coronavirus: Hong Kong leader hits back at delay criticism as she suspends school classes, cancels marathon and declares city at highest level of emergency". South China Morning Post (në anglisht). South China Morning Post. Arkivuar nga origjinali më 25 janar 2020. Marrë më 26 janar 2020.
  25. ^ Gilbertson, Jayme Deerwester and Dawn. "Coronavirus: US says 'do not travel' to Wuhan, China, as airlines issue waivers, add safeguards". USA TODAY-US (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 27 janar 2020. Marrë më 26 janar 2020.
  26. ^ bw_mark-US. "Travelers from China asked to check for flu-like symptoms | BusinessWorld" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 26 janar 2020. Marrë më 26 janar 2020.
  27. ^ "MOH | Updates on Novel Coronavirus". www.moh.gov.sg (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 12 korrik 2020. Marrë më 26 janar 2020.
  28. ^ "Hotel operators waive fees for Chinese hotel cancellations as Wuhan virus fears grow". CNA (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 24 janar 2020. Marrë më 26 janar 2020.
  29. ^ "Coronavirus Update: Masks And Temperature Checks In Hong Kong". Nevada Public Radio (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 2 qershor 2020. Marrë më 26 janar 2020.
  30. ^ Hui, David S.; Azhar, Esam EI; Madani, Tariq A.; Ntoumi, Francine; Kock, Richard; Dar, Osman; Ippolito, Giuseppe; Mchugh, Timothy D.; Memish, Ziad A. (14 janar 2020). "The continuing epidemic threat of novel coronaviruses to global health – the latest novel coronavirus outbreak in Wuhan, China". International Journal of Infectious Diseases (në anglisht). 91: 264–266. doi:10.1016/j.ijid.2020.01.009. ISSN 1201-9712. PMID 31953166.
  31. ^ "Undiagnosed pneumonia – China (HU) (01): wildlife sales, market closed, RFI Archive Number: 20200102.6866757". Pro-MED-mail (në anglisht). International Society for Infectious Diseases. Arkivuar nga origjinali më 22 janar 2020. Marrë më 13 janar 2020.
  32. ^ Cohen, Jon; Normile, Dennis (17 janar 2020). "New SARS-like virus in China triggers alarm". Science (në anglisht). 367 (6475): 234–235. doi:10.1126/science.367.6475.234. ISSN 0036-8075. PMID 31949058.
  33. ^ Parry, Jane (20 janar 2020). "China coronavirus: cases surge as official admits human to human transmission". British Medical Journal (në anglisht). 368: m236. doi:10.1136/bmj.m236. ISSN 1756-1833. PMID 31959587.
  34. ^ Huang, Chaolin; Wang, Yeming; Li, Xingwang; Ren, Lili; Zhao, Jianping; Hu, Yi; Zhang, Li; Fan, Guohui; Xu, Jiuyang (24 janar 2020). "Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China". The Lancet (në anglisht). 0. doi:10.1016/S0140-6736(20)30183-5. ISSN 0140-6736. PMID 31986264.
  35. ^ Joseph, Andrew (24 janar 2020). "New coronavirus can cause infections with no symptoms and sicken otherwise healthy people, studies show". STAT (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 24 janar 2020. Marrë më 27 janar 2020.
  36. ^ Chan, Jasper Fuk-Woo; Yuan, Shuofeng; Kok, Kin-Hang; To, Kelvin Kai-Wang; Chu, Hin; Yang, Jin; Xing, Fanfan; Liu, Jieling; Yip, Cyril Chik-Yan (24 janar 2020). "A familial cluster of pneumonia associated with the 2019 novel coronavirus indicating person-to-person transmission: a study of a family cluster". The Lancet (në anglisht). 0. doi:10.1016/S0140-6736(20)30154-9. ISSN 0140-6736. PMID 31986261.
  37. ^ Schnirring, Lisa (25 janar 2020). "Doubts rise about China's ability to contain new coronavirus". CIDRAP (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 26 janar 2020. Marrë më 26 janar 2020.
  38. ^ Zhu, Na; Zhang, Dingyu; Wang, Wenling; Li, Xinwang; Yang, Bo; Song, Jingdong; Zhao, Xiang; Huang, Baoying; Shi, Weifeng (24 janar 2020). "A Novel Coronavirus from Patients with Pneumonia in China, 2019". New England Journal of Medicine (në anglisht). United States. doi:10.1056/NEJMoa2001017. ISSN 0028-4793. PMID 31978945.
  39. ^ Perlman, Stanley (24 janar 2020). "Another Decade, Another Coronavirus". New England Journal of Medicine (në anglisht). 0: null. doi:10.1056/NEJMe2001126. ISSN 0028-4793. PMID 31978944.
  40. ^ https://www.cnews.ru/articles/2023-04-13_evtushenkov_vladimir_biznes_na_blago
  41. ^ https://raexpert.ru/database/person/evtushenkov_vladimir_petrovich/
  42. ^ https://www.tadviser.ru/index.php/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%BE%D0%BD%D0%B0:%D0%95%D0%B2%D1%82%D1%83%D1%88%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%BE%D0%B2_%D0%92%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%80_%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87
  43. ^ "COVID-19 Prevention & Treatment" [COVID-19 Parandalimi & Trajtimi] (në anglisht). Shtetet e Bashkuara: Centers for Disease Control and Prevention. 11 shkurt 2020. Marrë më 25 shkurt 2020.
  44. ^ "Advice for public" [Këshilla për publikun] (në anglisht). World Health Organisation. Arkivuar nga origjinali më 26 janar 2020. Marrë më 10 shkurt 2020.
  45. ^ "What to do if you are sick with 2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV)" [Çfarë të bësh nëse je i sëmurë me Novel Coronavirus 2019 (2019-nCoV)] (në anglisht). Shtetet e Bashkuara: Centers for Disease Control and Prevention. 11 shkurt 2020. Marrë më 13 shkurt 2020.{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Gjendja e adresës (lidhja)
  46. ^ "COVID-19 Thematic Website, Together, We Fight the Virus, COVID-19" [Uebfaqja e tematikës së VOCID-19, sëbashku, ne luftojmë virusin] (në anglisht). Hong Kong government coronavirus website. Arkivuar nga origjinali më 5 prill 2020. Marrë më 22 shkurt 2020.
  47. ^ "COVID-19 Information for Travel" [COVID-19 Informacioni për udhëtim] (në anglisht). Shtetet e Bashkuara: Centers for Disease Control and Prevention. 11 shkurt 2020. Marrë më 25 shkurt 2020.{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Gjendja e adresës (lidhja)
  48. ^ "Severe Respiratory Disease associated with a Novel Infectious Agent" [Sëmundje e rëndë e frymëmarrjes e shoqëruar me një Agjent Infektiv Novel] (në anglisht). Hong Kong: Centre for Health Protection, Department of Health. Marrë më 1 shkurt 2020.
  49. ^ "Coronavirus disease (COVID-19) advice for the public: Myth busters" [Sëmundja e Koronavirusit (COVID-19) këshilla për publikut] (në anglisht). Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSh). Marrë më 8 shkurt 2020.
  50. ^ "Prevention & Treatment" [Parandalimi & Trajtimi] (në anglisht). U.S. Qëndra për Kontrollin e Sëmundjeve dhe Parandalimin (CDC). 15 shkurt 2020. Arkivuar nga origjinali më 15 dhjetor 2019. Marrë më 21 janar 2020.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Pandemia_e_COVID-19&oldid=2720862"