Pirateria shqipëtare

Një periudhë e piraterisë shqiptare ndodhi nga shekulli i 15-të deri në shekullin e 19-të, gjatë së cilës piratët shqiptarë plaçkitën dhe bastisnin anijet. Këta piratë ishin të vendosur kryesisht në Ulqin, por gjendeshin edhe në Tivar dhe Raguzë dhe kishin lidhje me Afrikën e Veriut.^[1]

Ata plaçkitën anijet evropiane kryesisht për Perandorinë Osmane, duke prishur ekonominë e Mesdheut dhe duke detyruar fuqitë evropiane të ndërhyjnë. Disa nga krerët e piratëve nga Ulqini, si Lika Ceni dhe Haxhi Aliu, ishin të njohur gjatë kësaj periudhe. Porta i dha emrin "name-i hümayun" ("shkronja perandorake"),^[2] marrëveshje dypalëshe për zgjidhjen e konflikteve të armatosura.^[3] Perandoria Osmane dihej gjithashtu se i punësonte këta piratë gjatë periudhave të luftës.^[4] Disa nga piratët barbarë më të famshëm të Detit Mesdhe ishin vëllezërit osmanë Barbarossa Oruç dhe Arnaut Mami, të tre me prejardhje shqiptare.

Piratët e Ulqinit, të njohur në italisht si lupi di mare Dulcignotti (shqip ujqit detarë Ulqinakë),^[5] konsideroheshin si piratët më të rrezikshëm në Adriatik.^[6] Ata nuk ishin kriminelë të varfër dhe të dhunshëm, por profesionistë të mirëpaguar dhe të vendosur; ata ishin tregtarë taktikë, tregtarë, transportues, kontrabandistë, diplomatë dhe piratë sa herë që u shkonte. Ata alternonin mes piraterisë dhe tregtisë në varësi të sezonit, armiqve ose konflikteve lokale. Në të vërtetë, kapiteni i galerive veneciane Alvise Foscari (1675–1751) shkroi:^[7]

Dulcignotti nuk janë si korsarët e tjerë që kryesisht përbëjnë ekuipazhin e tyre prej njerëzve të mjerë dhe të uritur. Ata janë të gjithë të pasur, të vendosur në këtë gjendje fatlume me trafikun pas paqes, në mënyrë që t'i godiste një aksident i keq dhe të vinte nën kontroll ligështinë e tanishme. Është e vështirë t'i kapësh ato. Me varka të shkathëta, por të vogla, ata nuk besojnë të qëndrojnë shumë në det dhe pas një bastisjeje të shpejtë në Pulia, kthehen në Shqipëri, të pajisur me më shumë vende fshehjeje të disponueshme që u ofrojnë azil dhe siguri.
— Alvise Foscari, Dispacci 1708-1711, n. 44, 7 tetor 1710.

Origjina

Shenja e parë e piraterisë rreth rajonit të Ulqinit u dokumentua gjatë periudhës ilire, me piratët që bastisnin anijet romake.^[8]^[9] Fisi Labeatët njihej se jetonte nga pirateria.^[10] Në vitin 1405, Ulqini u pushtua nga Venediku dhe mbeti një strehë piratësh pavarësisht pushtimit osman më 1571. Nga fundi i shekullit të 16-të, rreth 400 piratë nga Malta, Tunizia dhe Algjeria ishin vendosur në Ulqin.^[11] Bregdeti i Ulqinit, i Durrësit dhe i Kepit të Rodonit lundrohej nga piratët që në vitin 1096.^[12]

Referime

^ Malcolm, Noel (2015). Agents of Empire Knights, Corsairs, Jesuits and Spies in the Sixteenth-Century Mediterranean World (PDF) (në anglisht). Oxford University press. fq. 149. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 2016-10-12. Marrë më 2019-04-04.
^ Maria Pia Pedani. The Ottoman-Venetian Border (15th-18th Centuries). p. 46
^ Gábor Ágoston; Bruce Masters (2010). Encyclopedia of the Ottoman Empire (në anglisht). New York: Infobase Publishing. fq. 22. ISBN 9781438110257.
^ ATVIJA KEROVI] Lektura: ZUVDIJA HOD@I] SULJO MUSTAFI], Izvr{ni direktor (2009). Osniva~ i izdava~ UDRU@ENJE "ALMANAH" PODGORICA (PDF) (në serbisht) (bot. Osniva~ i prvi urednik "Almanaha"). Podgorica: Urednik [ERBO RASTODER Redakcija: ZUVDIJA HOD@I], ATVIJA KEROVI], MILIKA PAVLOVI], [ERBO RASTODER, ASIM DIZDAREVI], SENAD GA^EVI], ESAD KO^AN, SULJO MUSTAFI], ADNAN ^IRGI]. fq. 155.
^ "Varri i Marës, çërnojeviqet dhe shqiptarët në mesjetë". Konica.al. 10 gusht 2019.
^ Beach, Frederick Converse; Rines, George Edwin (1903). The Americana : a universal reference library, comprising the arts and sciences, literature, history, biography, geography, commerce, etc. of the world (në anglisht). New York : Scientific American Compiling Dept. Marrë më 18 nëntor 2019. Dulcigno, dool-chen'yo, Montenegro, a small seaport town on the Adriatic. The in- habitants, formerly notorious under the name of Dulcignottes, as the most dangerous pirates of the Adriatic, are now engaged in commerce or in the fisheries of the river Bojana. Pop. 5,102.
^ Foscari, Alvise (2006). Fausto Sartori (red.). Alvise Foscari, Capitano in Golfo (PDF) (në italisht). Venezia La Malcontenta. fq. XIII. Marrë më 18 nëntor 2019.
^ PART TWO - PIRATES OF THE ADRIATIC CHAPTER FIVE The Neretva Pirates Circa 800-1000 A.D. (PDF) (në anglisht).
^ Winnifrith, Tom (1992). Perspectives on Albania (në anglisht). Macmillan. fq. 41. ISBN 9780333512821.
^ From Illyria to Crna Gora (në anglisht). PART ONE MONTENEGRO IN THE EIGHTEENTH CENTURY. Arkivuar nga origjinali më 5 nëntor 2019. Marrë më 5 nëntor 2019. The Labeates lived from piracy and for that reason often battled with Rome
^ Planet, Lonely; Sheward, Tamara; Dragicevich, Peter (2017). Lonely Planet Montenegro (në anglisht). Lonely Planet. ISBN 9781787010598.
^ Ulqini, Hasan (1995). Cimbas. Organo dinformazione interna allistituto di ricerca delle fonti per la storia della civilta marinara picena (PDF) (në italisht). San Benedetto del Tronto. fq. 20–22. Marrë më 13 nëntor 2019.

[1] Malcolm, Noel (2015). Agents of Empire Knights, Corsairs, Jesuits and Spies in the Sixteenth-Century Mediterranean World (PDF) (në anglisht). Oxford University press. fq. 149. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 2016-10-12. Marrë më 2019-04-04.

[2] Maria Pia Pedani. The Ottoman-Venetian Border (15th-18th Centuries). p. 46

[3] Gábor Ágoston; Bruce Masters (2010). Encyclopedia of the Ottoman Empire (në anglisht). New York: Infobase Publishing. fq. 22. ISBN 9781438110257.

[4] ATVIJA KEROVI] Lektura: ZUVDIJA HOD@I] SULJO MUSTAFI], Izvr{ni direktor (2009). Osniva~ i izdava~ UDRU@ENJE "ALMANAH" PODGORICA (PDF) (në serbisht) (bot. Osniva~ i prvi urednik "Almanaha"). Podgorica: Urednik [ERBO RASTODER Redakcija: ZUVDIJA HOD@I], ATVIJA KEROVI], MILIKA PAVLOVI], [ERBO RASTODER, ASIM DIZDAREVI], SENAD GA^EVI], ESAD KO^AN, SULJO MUSTAFI], ADNAN ^IRGI]. fq. 155.

[5] "Varri i Marës, çërnojeviqet dhe shqiptarët në mesjetë". Konica.al. 10 gusht 2019.

[6] Beach, Frederick Converse; Rines, George Edwin (1903). The Americana : a universal reference library, comprising the arts and sciences, literature, history, biography, geography, commerce, etc. of the world (në anglisht). New York : Scientific American Compiling Dept. Marrë më 18 nëntor 2019. Dulcigno, dool-chen'yo, Montenegro, a small seaport town on the Adriatic. The in- habitants, formerly notorious under the name of Dulcignottes, as the most dangerous pirates of the Adriatic, are now engaged in commerce or in the fisheries of the river Bojana. Pop. 5,102.

[7] Foscari, Alvise (2006). Fausto Sartori (red.). Alvise Foscari, Capitano in Golfo (PDF) (në italisht). Venezia La Malcontenta. fq. XIII. Marrë më 18 nëntor 2019.

[8] PART TWO - PIRATES OF THE ADRIATIC CHAPTER FIVE The Neretva Pirates Circa 800-1000 A.D. (PDF) (në anglisht).

[9] Winnifrith, Tom (1992). Perspectives on Albania (në anglisht). Macmillan. fq. 41. ISBN 9780333512821.

[10] From Illyria to Crna Gora (në anglisht). PART ONE MONTENEGRO IN THE EIGHTEENTH CENTURY. Arkivuar nga origjinali më 5 nëntor 2019. Marrë më 5 nëntor 2019. The Labeates lived from piracy and for that reason often battled with Rome

[11] Planet, Lonely; Sheward, Tamara; Dragicevich, Peter (2017). Lonely Planet Montenegro (në anglisht). Lonely Planet. ISBN 9781787010598.

[12] Ulqini, Hasan (1995). Cimbas. Organo dinformazione interna allistituto di ricerca delle fonti per la storia della civilta marinara picena (PDF) (në italisht). San Benedetto del Tronto. fq. 20–22. Marrë më 13 nëntor 2019.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]