Gjon Vladimiri
Shën Gjon Vladimiri ose Jon Vlladimiri (serbisht: Јован Владимир Jovan Vladimir, ~970-1016) nga rreth 990 për 1016 sundimtar i Doclea-s, principata më e shquar serbe e kohës.
Jeta
RedaktoJoan Vladimiri ishte një prijës dhe më vonë shenjtor, që nderohet çdo 4 Qershor (22 Maj sipas kalendarit të vjetër Julian) në Shijon të Elbasanit, nga e gjithë Kisha Orthodhokse në botë dhe veçanërisht në zonën e Ballkanit. Në mënyrë të veçantë ai nderohet në fshatin Krajë të Malit të Zi, afër Shkodrës, Shijon afër Elbasanit, ku u varros trupi i tij dhe më vonë aty u ndërtua Manastiri i Hirshëm i Shën Joan Vladimirit.
Shenjtori ka lindur në shek. X dhe ishte bir i Nemanit dhe nipi i mbretit Bullgar Simeoni i Ohrit (890 – 927). Nemani, i ati ishte mbreti i Ilirisë dhe sundonte Malin e Zi, Dalmacinë, Bosnjen dhe disa krahina të Greqisë pranë Prevezës. Mbas vdekjes së të atit, mbretërinë e trashëgoi Vladimiri. Ai dallohej si një mbret shumë besimtar me moral të lartë, bamirës dhe paqësor. U interesua për përhapjen e besimit orthodhoks tek shtetasit e tij, mbrojti Kishën nga herezia (bogomilëve) ndërtoi kisha, manastire dhe institucione bamirësie. Në një betejë me Samoilin, mbretin e Bullgarisë u zu rob prej tij dhe u burgos në kryeqytetin e Ohrit. Atje njihet nga princesha Kozara, bija e carit Samoil, e cila admiron bukurinë dhe mirësinë e Vladimirit. Ajo i kërkon të atit martesën me Vladimirin. Samoili pranoi dhe e dërgoi Joanin përsëri në mbretërinë e tij të mëparshme. Me vdekjen e car Samuelit mbretërinë e tij e mori i biri, Radovan, por ai u vra nga kushëriri i tij, Vladisllavi një njeri i pashpirt dhe lakmitar. Mbasi mori mbretërinë e Bullgarisë ai kërkonte t’i merrte mbretërinë dhe Joan Vladimirit dhe për ta gënjyer shenjtorin i dërgoi një kryq si shenjë besnikërie. Vladimiri në mirëbesim shkoi në oborrin e Vladisllavit në Ohër, ai kërkoi t’i presë kokën me shpatë Joanit, por nuk mundi. Atëherë mbreti Joan i tha: “Me kryqin që më tradhëtove mund të ma presësh kokën”- duke iu thënë shoqëruesve të tij, mos u hakmerrni, mos derdhni gjak për mua”. Le te jetë flija ime për paqen midis popullit!”
Historiku
RedaktoKryqi i Joan Vladimirit u mbajt kur ai iu pre koka e gjithashtu konsiderohet si një relike. Tradicionalisht nën kujdesin e familjes Androviq nga fshati Velji Mikuliqi në Malin e Zi jugor, kryqi u tregohet vetëm besimtarëve në Festën e Rrëshajëve, kur ajo është kryer në një procesion në majën e malit Rumija. Jovan Vladimir konsiderohet si shenjtori i parë serb dhe shenjtori mbrojtës i qytetit të Tivar në Mal të Zi. Hagiografia e tij e hershme, e hershme, ndoshta ishte shkruar diku midis viteve 1075 dhe 1089; një version i shkurtuar, i shkruar në latinisht, ruhet në Kronikën e Priftit të Duklit. Hagiografitë e tij në greqisht dhe sllave të Kishës u botuan fillimisht, respektivisht, në 1690 dhe 1802. Shenjtori është klasifikuar në ikonat si një monark me një kurorë dhe rroba mbretërore, me një kryq në dorën e djathtë dhe kokën e tij në dorën e majtë. Ai është shpallur se e ka kryer kokën e shkëputur në vendin e tij të varrosjes.
Lipsanet (eshtrat) e shenjtorit për gati 1000 vjet kanë lëvizuar në vende të ndryshme për nderim dhe mbrojtje. Ato janë transportuar në fillim në Krajë të Malit të Zi. Aty kanë qëndruar deri në vitet 1215, pastaj ato u transportuan nga despoti i Epirit Mihal Engjëlli dhe u vendosën në Durrës dhe aty qëndruan deri në viti 1381. Në vitin 1381 Karl Topia, zoti i Arbrit (1359) kontribuoi në ndërtimin e manastirit, i cili filloi në vitin 22 të zotërimit të tij dhe mbaroi në vitin 24. Në atë vend u transportuan lipsanet e shenjtorit dhe qëndruan aty deri në vitin 1967, me mbylljen e manastirit. Deri në vitin 1990 arka me lipsanet kanë qëndruar të izoluara në Kishën monument kulture të shën Mërisë, Kala Elbasan dhe mbas viteve 90 deri më sot lipsanet mbrohen dhe nderohen nga Kisha Orthodhokse si pronë e saj e ligjshme.