Shiu acidik

Shiu acid është një lloj shiu ose çdo formë tjetër reshjeje që ka nivel të pazakontë aciditeti, çka do të thotë se ka nivel të lartë të joneve të hidrogjenit (pH i ulët). Mund të shkaktojë efekte të dëmshme mbi bimët, kafshët ujore dhe infrastrukturë. Shiu acid shkaktohet nga emetimi i dioksidit të squfurit dhe oksidi i azotit, të cilët bashkëveprojnë me molekulat e ujit në atmosferë dhe krijojnë acide. Që në vitet 1970, qeveritë kanë bërë përpjekje për të ulur nivelin e dioksidit të squfurit të çliruar në atmosferë, duke arritur rezultate pozitive. Oksidet e azotit mund të prodhohen natyrshëm nga goditjet e vetëtimave ndërsa dioksidi i squfurit nga shpërthimet vullkanike. Kimikatet në shiun acid mund të shkaktojnë heqjen e bojës, gërryerjen e strukturave të çelikut tek urat dhe erozion të statujave prej guri.Dhe keshtu shkaterrohen veprat e artit prej guri.

Krijimi i shiut acidik

Për shkak të çlirimit të gazrave acidike në atmosferë edhe tretjes së tyre në pikat e shiut, ai pastaj bie në tokë i tillë, me përbërje acidike. Në gjendje normale shiu ka sasi të vogël të aciditetit. Kjo shkallë varet nga sasia e CO₂ të tretur në të, si edhe sasi të vogla të klorit. Sipas standardeve aciditeti duhet të jetë pH = 5.0. Para revolucionit industrial ka qenë 5-6, kurse tani është rritur. Acidi akrbonik formohet sipas reaksinit:

H₂O (l) + CO₂ (g)

H₂CO₃ (aq)

Më pas acidi karbonik mund të jonizohet në ujë duke formuar përqëndrime të ulta të joneve hidron dhe karbonat:

H₂O (l) + H₂CO₃ (aq)

HCO₃⁻ (aq) + H₃O⁺ (aq)

Depozitimet e acidit në mjedis mund të përfshijnë edhe acide të tjera përveç acidit H₂CO₃.

Historia

Efektet gërryese të ajrit të ndotur acidik të qyeteve të mëdha mbi bloqet e gurëve apo mermereve u vunë re që në shekullin XVII nga John Evelyn, i cili mbajti shënim kushtet e mjerueshme të koleksionit me statuja antike të Thomas Howard.^[1] Që prej revolucionit industrial, çlirimi i dioksidit të squfurit dhe oksidit të azotit në atmosferë është rritur.^[2]^[3] Në vitin 1852, Robert Angus Smith ishte i pari që shpjegoi lidhjen ndërmjet shiut acid dhe ndotjes atmosferike në Mançester, Angli.^[4]

Reaksionet kimike

Efekti i shiut acid në statuja

Reaksionet e acideve sulfurike:

SO₂ + OH· → H₂SO₃

Krijimi i acidt sulfuror:

HOSO₂· + O₂ → HO₂· + SO₃

Krijimi i acidit sulfurik nga acidi sulfuror:

SO₃(g) + H₂O(l) → H₂SO₄(l)

Krijimi i acidit nitrik:

NO₂ + OH· → HNO₃

Hidroliza

Acidi sulfurik disosohet në ujë dhe ashtu si dioksid karboni, hidolizohet:

Ndotja e ajrit i referohet pranise se kimikateve ne atmosfere ne sasi dhe ne kohe zgjatje, gje e cila eshte e demshme per shendetin e njeriut dhe mjedisin.

SO₂ (g) + H₂O = SO₂ · H₂O

SO₂ · H₂O = H⁺+ HSO₃^-

HSO₃^- = H⁺ + SO₃^2-

Dëmet që shkaton shiu acid

Pemë të thara nga shiu acid

Për shkak të lirimit të gazrave acidike në atmosferë dhe tretjes së tyre në pikat e shiut, ai pastaj bie në tokë i tillë, me përbërje acide. Ky shi është mjaft i dëmshëm për bimët, objektet tjera dhe për shëndetin e njeriut.

Në gjende normale shiu ka sasi të vogël të acidit. Kjo shkallë varet nga sasia e CO2 të tretur në të, si edhe sasi të vogla të klorit. Sipas standardeve aciditeti duhet të jetë pH = 5.0. Para revolucionit industrial ka qenë 5-6, kurse tani është rritur. Shiu acid dëmton edhe ujin duke i shkaktuar vdekje peshqve dhe gjallesave të tjera. Pasojë e formimit të shirave acidik janë okidet e azotit dhe oksidet e sulfurit. Këto okside dëmtojnë organet e frymëmarrjes. Gjatë reshjeve atmosferike oksidet e sulfurit reagojnë me ujin duke formuar acide përkatëse, si acidin sulfurik dhe acidin sulfuror. Këto reshje quhen të reshura acidike, të cilat janë shkatërrueset më të mëdha të fasadave të ndërtesave, shtatoreve, por në veçanti të botës bimore.

H₂O (l) + CO₂ (g) → H₂CO₃ (aq)

2H₂O (l) + H₂CO₃ (aq) → CO₃^2- (aq) + 2H₃O⁺(aq)

Referime

^ E. S. de Beer, ed. The Diary of John Evelyn, III, 1955 (19 September 1667) p. 495.
^ Glossary, United States: NASA Earth Observatory, acid rain, arkivuar nga origjinali më 13 dhjetor 2011, marrë më 2013-02-15 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Weathers, K. C. and G. E. Likens. 2006. Acid rain. pp. 1549–1561. In: W. N. Rom (ed.). Environmental and Occupational Medicine. Lippincott-Raven Publ., Philadelphia. Fourth Edition.
^ Seinfeld, John H.; Pandis, Spyros N (1998). Atmospheric Chemistry and Physics — From Air Pollution to Climate Change. John Wiley and Sons, Inc. ISBN 978-0-471-17816-3

Lidhje të jashtme

(shqip) Broshurë mbi shiun acid e përshtatur për programin mësimor
(anglisht) Raporti i Programit Kombëtar Amerikan të Vlerësimit të Shiut Acid – raport me 98-faqe i kongresit të mbajtur në vitin 2005
(anglisht) Lidhje me materiale edukative mbi shiun acid

[1] E. S. de Beer, ed. The Diary of John Evelyn, III, 1955 (19 September 1667) p. 495.

[NASA_Glossary-2] Glossary, United States: NASA Earth Observatory, acid rain, arkivuar nga origjinali më 13 dhjetor 2011, marrë më 2013-02-15 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[3] Weathers, K. C. and G. E. Likens. 2006. Acid rain. pp. 1549–1561. In: W. N. Rom (ed.). Environmental and Occupational Medicine. Lippincott-Raven Publ., Philadelphia. Fourth Edition.

[Seinfeld_1998-4] Seinfeld, John H.; Pandis, Spyros N (1998). Atmospheric Chemistry and Physics — From Air Pollution to Climate Change. John Wiley and Sons, Inc. ISBN 978-0-471-17816-3

[1]

[2]

[3]

[4]