Wikipedia

Shivaji

Shivaxhi I ( Shivaji Shahaji Bhonsale ; ; rr.19 shkurt 1630 – 3 prill 1680 [1] ) ishte një sundimtar indian dhe anëtar i dinastisë Bhonsle . [2] Shivaxhi krijoi mbretërinë e tij të pavarur nga Sulltanati Adilshahi i Bixhapurit në rënie që formoi zanafillën e Perandorisë Maratha. Në 1674, ai u kurorëzua zyrtarisht Chhatrapati i mbretërisë së tij në Fort Raigad . [3]

Shivaji I
Shakakarta
 Haindava Dharmoddharak
Portret i Shivaxhit rreth viteve 1680
Mbretërimi6 Qershor 1674–3 Prill 1680
Emri i mbretërimit
Chhatrapati I i Perandorisë Marata
E ëmaJijabai
U lind19 Shkurt 1630
Fortesa Shivneri, Sulltanati i Ahmadnagarit (sot Maharashtra, Indi)
Vdiq3 Prill 1680
Fortesa Raigad, Perandoria Marata (sot Maharashtra, Indi)
BesimiHindu

Gjatë jetës së tij, Shivaxhi u angazhua në aleanca dhe armiqësi me Perandorinë Mogule, Sulltanatin e Golkondës, Sulltanatin e Bixhapurit dhe fuqitë koloniale evropiane . Pas betejës së Purandarit, Shivaji hyri në një vasalazh me perandorinë Mogule, duke marrë rolin e një shefi Mogul dhe duke ndërmarrë ekspedita ushtarake në emër të perandorisë për një kohëzgjatje të shkurtër. [4] Forcat ushtarake të Shivaxhit zgjeruan sferën e influencës Marata, duke kapur dhe ndërtuar fortesa dhe duke formuar një marinë Marata. Shivaxhi krijoi një administratë civile kompetente dhe përparimtare me institucione administrative të strukturuara mirë. Ai ringjalli traditat e lashta politike hindu, konventat e gjykatës dhe promovoi përdorimin e gjuhëve marati dhe sanskrite, duke zëvendësuar persishten në gjykatë dhe në administratë. [3] [5] I vlerësuar për trajtimin e tij kalorësiak ndaj grave, [6] Shivaxhi punësoi njerëz të të gjitha kastave dhe feve, duke përfshirë myslimanët [7] dhe evropianët, në administratën dhe forcat e tij të armatosura. [8]

Trashëgimia e Shivaxhit do të ndryshonte sipas vëzhguesit dhe kohës, por gati dy shekuj pas vdekjes së tij ai filloi të merrte një rëndësi më të madhe me shfaqjen e lëvizjes për pavarësinë indiane, pasi shumë nacionalistë indianë e ngritën atë si një proto-nacionalist dhe hero të hinduve . [9] [10] [11]

Sambhaji, djali i madh i Shivajit që e pasoi atë

Trashëgimia

Redakto

Trashëgimia më e madhe e Shivaxhit ishte hedhja e themeleve për Perandorinë Marata, e cila luajti një rol të rëndësishëm në minimin e forcës dhe prestigjit ushtarak dhe ekonomik të Perandorisë Mughale.

Menjëherë pas vdekjes së Aurangzebit në 1707, Maratat filluan të pushtonin dominimet Mughale. Deri në 1734, Maratat u vendosën fort në Malwa . Nga 1737 Maratat kishin kryer bastisje deri në Bundelkhand, Rajputana, Doab dhe mundën një ushtri perandorake jashtë mureve të Delhit. [12] Duke u përballur me humbjen dhe urinë e ushtrisë së tij në 1738, Nizam i Hajderabadit, duke vepruar në autoritetin e perandorit Mughal, njohu Maratat si sundimtarë të Malwës dhe sovranë të të gjitha territoreve midis Narmada dhe Chambal . [13] Stewart Gordon shkruan në lidhje me marshimin drejt veriut të Maratave: [13]

Në vitet 1750, "kufiri" shtrihej në veri deri në Delhi. Në këtë periudhë, qeveria Mughale kontrollonte drejtpërdrejt një territor të vogël më larg se 80 km nga kryeqyteti. Edhe për këtë u luftua ashpër. Xhatët (Jats) dhe Rohillët (Rohillas) të diskutuar për territorin; fraksionet luftuan për fronin dhe mbreti afgan, Ahmad Shah Abdali, zbriste periodikisht në kryeqytet.

...

Për Maratët, ndoshta dy ngjarjet më domethënëse të gjithë periudhës kaotike në Delhi ishin një traktat në 1752, i cili i bëri ata mbrojtës të fronit Mughal (dhe u dha atyre të drejtën për të mbledhur chauth në Punjab) dhe lufta civile e 1753, me të cilin kandidati Maratha përfundoi në fronin Mughal. - (Historia e Indisë sipas Kembrixhit vëll. 2 Pjesa 4 f. 138 - 139)

Në kulmin e saj, perandoria Maratha shtrihej nga Maharashtra e sotme, në jug, në lumin Sutlej, në veri dhe në Orissa, në lindje. Në 1761, ushtria Maratha humbi Betejën e Tretë të Panipatit nga Ahmed Shah Durrani i Perandorisë Afgane, e cila konsiderohet një pengesë e madhe për Maratasit. Sidoqoftë, Maratasit u shëruan shpejt. Dhjetë vjet pas Panipat, Maratat rifituan ndikimin në Indinë e Veriut gjatë sundimit të Madhav Raos së II . [14]

Në gjysmën e parë të shekullit të 19-të, Kompania Britanike e Indisë Lindore po rritte fuqinë e saj në Indi. Charles Metcalfe, një zyrtar britanik dhe më vonë në detyrë guvernator i përgjithshëm, tha në 1806: [15]

India nuk mban më shumë se dy fuqi të mëdha, Britanikët dhe Maratat, dhe çdo shtet tjetër e njeh ndikimin e njërës ose tjetrës. Çdo centimetër që ne lëshojmë do të pushtohet nga ata.

Maratat mbetën fuqia kryesore në Indi deri në humbjen e tyre nga britanikët në luftën e Dytë dhe të Tretë Anglo-Maratha (1805–1818), gjë që e la kompaninë fuqinë dominuese në pjesën më të madhe të Indisë. [16] [17]

  •  
    Bakhar kushtuar Shivaxhit
  •  
    Shkrimet e shkrimit Modi. rreshti 2 është i kohës së Shivaxhit

Vula

Redakto
 
Vula mbretërore e Shivajit

Vula ishin një mjet për t'i dhënë autenticitetin dokumenteve zyrtare. Shahaxhi dhe Xhixhabai kishin vula persiane. Por Shivaxhi, që në fillim, përdori sanskritishten për vulën e tij. [5] Vula shpall: "Kjo vulë e Shivës, birit të Shahut, shkëlqen për mirëqenien e njerëzve dhe ka për qëllim të sjellë respekt në rritje nga universi si faza e parë e hënës." [18]

  1. ^ Dates are given according to the Julian calendar, see Mohan Apte, Porag Mahajani, M. N. Vahia.
  2. ^ Robb 2011.
  3. ^ a b Govind Ranade, Mahadev (1900). Rise of the Maratha Power. India: Ministry of Information and Broadcasting. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ Richards, John F. (1993). The Mughal Empire (në anglisht). Cambridge University Press. fq. 210. ISBN 978-0-521-56603-2.
  5. ^ a b Pollock, Sheldon (2011). Forms of Knowledge in Early Modern Asia: Explorations in the Intellectual History of India and Tibet, 1500–1800 (në anglisht). Duke University Press. fq. 60. ISBN 978-0-8223-4904-4. Gabim referencash: Invalid <ref> tag; name ":4" defined multiple times with different content
  6. ^ Sarkar, Jadunath (1920). Shivaji and his times. University of California Libraries. London, New York, Longmans, Green and co. fq. 20–30, 43, 437, 158, 163. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ Deshpande 2015.
  8. ^ Scammell, G. (1992).
  9. ^ Wolpert 1962.
  10. ^ Biswas, Debajyoti; Ryan, John Charles (2021). Nationalism in India: Texts and Contexts (në anglisht). Routledge. fq. 32. ISBN 978-1-00-045282-2.
  11. ^ Sengar, Bina; McMillin, Laurie Hovell (2019). Spaces and Places in Western India: Formations and Delineations (në anglisht). Taylor & Francis. ISBN 978-1-000-69155-9.
  12. ^ Potter, George Richard (1967). The New Cambridge Modern History (në anglisht). Cambridge University Press. fq. 549, 563.
  13. ^ a b Gordon 1993
  14. ^ Sailendra N. Sen (1994). Anglo-Maratha relations during the administration of Warren Hastings 1772–1785. Popular Prakashan. fq. 6–7. ISBN 978-81-7154-578-0. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  15. ^ Nehru, Jawaharlal (2008-02-01). Discovery of India (në anglisht). Penguin Random House India Private Limited. fq. 272, 276. ISBN 978-93-85990-05-2.
  16. ^ Jeremy Black (2006). A Military History of Britain: from 1775 to the Present. Westport, Conn.: Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-275-99039-8. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  17. ^ Percival Spear (1990). A History of India. Vëll. 2. Penguin Books. fq. 129. ISBN 978-0-14-013836-8. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  18. ^ Eraly, Abraham (2007). Emperors of the Peacock Throne: The Saga of the Great Moghuls (në anglisht). Penguin Books Limited. ISBN 978-93-5118-093-7.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Shivaji&oldid=2667447"