Amerika Jugore: Dallime mes rishikimesh

Amerika Jugore shtrihet në pjesën jugore të kontinentit të [[Amerika (kontinent)|Amerikës]]. Ajo shtrihet ndërmjet detit të Karaibeve, në veri, [[Oqeani Atlantik|Oqeanit Atlantik]], në lindje dhe [[Oqeani Paqësor|Oqeanit Paqësor]], në perëndim. Është i vetmi kontinenticili i ofrohetafrohet më së shumtishumë [[Antarktiku]]t – 1000 km. Ekuadori e ndanëndan në dy pjesë jotjo ëtë barabarta. Pjesa më e madhe e saj shtrihet në Hemisferën jugore. Sipas formës dhe pozitës gjeografike, i përngjanëngjan shumë kontinentit të [[Afrika|Afrikës]].

Relievi i Amerikës Jugore është shum i ngjajshëmngjashëm me relievin e Amerikës Veriore. Në relievin e Amerikës Jugore dallojmë tri tërësi natyrore: Malet [[Andet|Ande]], UltësirëtUltësirat Qendrore dhe Pllajat e Guajanës , BrazizlitBrazilit dhe pllajën e Patagonisë.

* Andet (Kordileret) janë vargmale të rrudhosura të cilat kankanë shtrirje përgjatpërgjatë bregdetit perëndimorëperëndimor të Oqeanit PaqësorëPaqësor në një gjatësi prej 7200 km.

Andet janë mjaft labile dhe njëheritnjëherësh janë zonë vullkanike.

Vullkane aktive dhe të shuara më së shumti katë shuara ndërmjet Kolumbisë dhe Ekuadorit. Vullkani më i njohur është [[Chimborazo]]. Anët lindore të Andeve janë të pasura me minerale, ndërsa në Andet veriore janjanë të vendosura vendbanimet me lartësi më të madhe mbidetare në botë.

[[Chimborazo]] është majëmaja më e lartë malore në [[Ekuadori|Ekvador]], me një lartësi 6,267 metra, vullkan i shuar, ju takon Malevevargmaleve të [[Andet|AndeAndeve]].

Sipas disa gjeografëve , Chimborazo është maja më e lartë në botë (nëse llogaritet lartësia nga bërthama e Tokës, e jo lartësia mbidetare). Kjo është përshkakpër shkak se Toka nuk është krejtësisht sferike, por është e zgjeruar në ekuador dhe e shtypur në pole. Për shkak të zgjerimit (i e cilacili arrinëarrin rreth 20 km.) maja Chimborazo e cila ndodhet pothuajse në ekuator, e që është më larg nga bërthama e Tokës - mesi i Tokës se sa Mont EverestiMali Everest. Edhe majat e tjera të larta malore janë më larg nga mesi i Tokës se sa [[MountMali Everest|Mont Everesti]].

[[Aconcagua]] (spanjollishtnë gjuhën spanjolle Cerro Aconcagua) është një mal në Argjentinë jo larg nga kufiri me Kilin me majën me të njejtin emër Ande 6.960 metra në hemisferën jugore.

[[Amazoni (lum)|'''Amazoni''']] (Rio Amazonas) është lum në Amerikën Jugore i cili ka ndërtuar sistemin më të madh ujor në botë. Amazoni rrjedh nëpër Peru, Brazil dhe pjesërisht si lum kufitar nëpër Kolumbi. Burimi i Amazonit gjindetgjendet në malet Ande, prej nga lumi rrjedh në drejtim perendimorperëndimor. Amazoni i ka disa lumenj burimor, më së shpeshti merret si lum burimor Ukajali, rrallë Mranon. Amazoni bashk me Ujakalin dhe lumin Apurimak ka gjatësi rreth 7100 km, ndërsa gjatësia e Amazonit me Maronin arrinë rreth 6400 km. Në rrjedhjen e mesme, nga grykderdhja Javari e deri te grykderdhja Rio Negro, Amazoni bartë emrin Solimôes. Në këtë pjesë gjerësia e lumit arrinë edhe deri në 20 km, derisa në rrjedhën e poshtme edhe deri në 100 km. Prurja maksimale në grykëderdhje arrinë 300 000 m kub në second (prurja mesatare arrinë rreth 120 m³/s). Kjo sasi e madhe e ujit të ëmbël shkakton fenomenin se uji në Oqeanin Atlantik edhe 400 km nga grykëderdhja edhe më tutje është i ëmbël. Lumin Amazon e zbuloi në vitin 1541 dhe e kaloi hulumtusi spanjol Fransisko de Orelana në vitin 1542.

| style="text-align:left;" | [[Kilia|Kili]]

| style="text-align:left;" | [[Guajana|Guiana]]

| style="text-align:left;" | [[Paraguaji|Paraguai]]

| style="text-align:left;" | [[Peruja|Peru]]

| style="text-align:left;" | [[Uruguaji|Uruguai]]