Gjuha latine: Dallime mes rishikimesh

'''Gjuha latine''' ose '''latinishtja''' është një gjuhë e lashtë [[Gjuhët indo-evropiane|indo-evropiane]] e cila fillimisht është folur në rajonin [[Roma|romakroma]]k të quajtur [[Latium]]. Kjo gjuhë fitoi rëndësi të madhe si gjuha zyrtare e [[Perandoria Romake|Perandorisë Romake]]. Gjithë gjuhët romake e kanë origjinën tek latinishtja dhe fjalë me prejardhje nga kjo gjuhë gjenden edhe sot në gjuhët moderne si [[Gjuha angleze|anglishtja]], [[italishtja]], [[frëngjishtja]], [[spanjishtja]], [[rumanishtja]], etj. Mendohet se 80% e fjalëve zyrtare të gjuhës angleze rrjedhin nga gjuha latine. Për më tepër që në botën perëndimore latinishtja vazhdon të jetë gjuha ndërkombëtare në shkencë dhe politikë që prej 1000 vjetësh. Gjuha latine mbetet gjuha zyrtare e [[Kisha katolike romake|Kishës Katolike]], çka e bën atë gjuhën zyrtare të [[Vatikani]]t.

Latinishtja vazhdon të përdoret në krijimin e fjalëve të reja në gjuhët moderne të shumë familjeve të ndryshme, duke përfshirë edhe anglisht, dhe në taksonomisë biologjike. Latinishtja dhe gjuhët e saj të afërm Romancë janë gjuhë vetëm të mbijetuar të grupit Italik e gjuhëve. Gjuhë të tjera e degës Italik u vërtetuar në mbishkrimet e Italisë e hershme, por u asimiluan në latinisht gjatë Republikës Romake. Përdorimi i gjerë i elementeve nga fjalimi gjuhë e folur nga autorët më të hershme dhe mbishkrimet e Republikës Romake bëjnë të qartë se gjuha origjinale e pashkruar e Monarkisë romake ishte një formë vetëm pjesërisht thjeshtueshëm gjuhës së folur - gjuha paraardhësi me latinishten vulgare. Me ardhjen e Republikës Romake të vonë, një gjuhë standarde, forma i shkolluar kishte lindur nga fjalimi i arsimuar, referuar tani si latinisht Klasike. Latinisht vulgare, në kontrast, është emri i dhënë në një gjuhë bisedor që ndryshoi shumë më shpejt, i cili ishte folur në të gjithë perandorisë. .<ref>{{harvnb|Clark|1900|pp=1–3}}</ref> Shkak të pushtimit romak, latinishtja u përhap në shumë rajone të Mesdheut, dhe dialekte fliten në këto zona, u integrua në shkallë të ndryshme me gjuhët autoktonë, duke zhvilluar në gjuhët Romancë moderne. <ref>{{cite book |last=Bryson |first=Bill |year=1996 |title=The mother tongue: English and how it got that way |location=New York |publisher=Avon Books |pages=33–34 |isbn=0-14-014305-X}}</ref> Klasike latinishtja ndryshuar ngadalë me rënien e Perandorisë Romake, si arsimi dhe pasuria u bë gjithnjë e rrallë. Latinishtja rezultuese mesjetare, ndikuar nga gjermanike ndryshme dhe proto-Romancë gjuhët derisa ajo u shpërbëhet, u prish, dhe u zhduk. Latinishtja klasike ishte përdorur si gjuhë e komunikimit ndërkombëtar, diturisë dhe shkencës, deri edhe në shekullin e 18-të, kur ajo filloi të zëvendësuan nga gjuhët amtar.

[[Skeda:Forum inscription.jpg |thumb| right|110px|Teksti më i vjetër latin, që është gjetur]]

Para përhapjes së kulturës romake në vendet të tjera të Evropës, Latinishtja ishte folur vetëm në qytetin e Romës dhe në rajonin e saj ([[Latium]]). Më vonë gjuha latine u zgjerua në të gjithë perandorinë romake. Bashkë më [[Greqishtja e lashtë|Greqishten e lashtë]] latinishtja ishte gjuha zyrtare në shtetin e Romës së lashtë. Latinishtja standarde është për tu dalluar nga [[Latinishtja e popullit]]. Kjo formë e gjuhës latine ishte shumë më e lehtë, se standardja. Sidomos ushtarët e Romës ([[Legjionarët]]) e kishin folur këtë ''Latinishten e popullit''. Filologu gjerman [[Wilfried Stroh]] thotë, që Gjuha standarde latine ishte vdekur madje pas disa shekuj pas Lindjen e Krishtit.<ref> Wilfried Stroh: ''Latein ist tot, es lebe Latein! Kleine Geschichte einer großen Sprache'', List Verlag, Berlin 2007, S. 103f</ref>. Fakt është, që konkurrenti më i madh në atë kohë kishte qenë gjuha greke e lashtë. Sidoqoftë Latinishtja ka qene [[Lingua Franca]] e Evropës në atë kohë.

Normalisht gjuha latine ishte shkruar në formën ''scriptio continua'', do më thonë së ndër fjalëve nuk ka pasur donjë largësi. Shkronja të vogla dhe shenja pikësim nuk ka pasur. Kështu që tekstet latine janë shumë të vështira për t'i lexuar.