Citologjia: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
Addbot (diskuto | kontribute) v Bot: Migrating 72 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q7141 (translate me) |
v clean up, përmirësime tipografike: bejne → bëjnë, cdo → Çdo (2), jane → janë (9), keshtu → kështu, nje → një (4), per → për, poashtu → po ashtu (2), siq → siç, veqanta → veç duke përdorur AWB |
||
Rreshti 2:
[[Skeda:Aufbau einer Tierischen Zelle.jpg|thumb]]
'''Citologjia''' është shkenca që merret me studimin e [[qeliza|qelizës]]. Citologjia studion formën, funksionin dhe krijimin e qelizës. Qeliza është njësia baze themelore morfo-funksionale e të gjitha qënieve të gjalla. Sot citologjia zë vend qëndror në [[biologji]].
▲'''Citologjia''' është shkenca që merret me studimin e [[qeliza|qelizës]]. Citologjia studion formën, funksionin dhe krijimin e qelizës. Qeliza është njësia baze themelore morfo-funksionale e të gjitha qënieve të gjalla. Sot citologjia zë vend qëndror në [[biologji]].
Çdo qelizë, pa marrë parasysh formën, madhësin dhe karakterin e aktivitetit të saj, që të mbahet në jetë, duhet të ketë së paku tri sisteme strukturore - kimike, që janë:
Line 15 ⟶ 14:
== Funksionimi dhe krijimi i qelizës ==
Qeliza është
*Njesi themelore (morfologjike, anatomike ndertimore).
*Njesi funksionale e pamvarur -pasi
*Njesi e rritjes dhe e zhvillimit - pasiqë organizmat rriten dhe zhvillohen me shtimin e volumit të qelizave.
*Njesi trashegimi – dhe e ndryshueshmërisë së qenieve të gjala.
Line 25 ⟶ 24:
Me bashkimin e dy apo ma shume indeve, përgjithsisht me tipare të njëjta, krijohen organet.
Me bashkimin e disa organeve, përgjithësisht me fonsion të njëjte dhe jo domosdoshmërisht morfologjikisht të njëllojta, formohen sisteme të organeve.
Me bashkimin e këtyre sistemeve formohet edhe vete organizimi i
== Ndërtimi i materialit qelizor ==
Line 37 ⟶ 36:
Si komponim me I thjështë joorganik qe hyne ne perberjen e qelizes me sasin me te madhe është uji. 66% te trupit te njeriut perbehen nga UJI.
UJI ne qeliz gjendet ne dy forma : I lidhur dhe I lire.
Rolet e ujit te lidhur
Uji I lire është I prezentuar me 95-96% , roli I tij është shume i madhe : si tretes , pastaj ka role ne menjanimin e materieve te demshme mbron qelizen nga temperature e larte
Dhe ka role ringjalles.
Line 43 ⟶ 42:
*'''Kriperat minerale'''.
Perveq ujit rol te madhe ne jeten e qelizes luajne edhe kriperat minerale.
Mungesa apo sasia e teperte e tyre mund te ndikojne ne qrregullime te proqeseve te jetes
Sasisa e kriperave minerale nuk është njejte ne organizma te ndryshme
P.sh ne guaskat ebutakeve ka shume kripera kalciume e ne kurrizin e njeriut ka shume kripera kalciumi natriumit etj.
*''Përbërësit Organikë.''
Perberesit organik te qelizes
*'''Karbohidrate'''
Formula e tyre është cn ( H2O )n .
Karbohidratet luajne role te madhe ne perberjen e aacideve nukleike (dezoksiriboza dhe riboza ) .
Karbohidrate ndahen ne tri grupe : Monosakaride, Disakaride dhe Polisakaride.
Monosakaride Cn (H2O)n
Varesishte prej numrit te atomeve monosakaridet mundte jene: TRIOZA, TETROZA PENTOZA HEKSOZA.
PENTOZA: prej pentozave rendesin ma te madhe kane riboza dhe dezoksiriboza.
Line 62 ⟶ 61:
Disakaridet formohen me bashkimin e dy molekulave monosakaride, formula e pergjithshme e tyre është : C12H22O11.
Ne mesin e disakarideve me te njohura
Maltoza formohet me bashkimin e dy molekulave te glukozes.
Sakaroza apo sheqeri zakonshem perfitohet me bashkimin e
Mjalti është perzierje natyrore e glukozes dhe fruktozes.
Laktoza apo sheqer I qumshtit krijohet me bashkimin e molekulave te glukozes ma ato te galaktozes.
Polisakaridet( C6H10O5) paraqesin formen me te hapur te karbohidrateve ne qenie te gjalla dhe keto formohet me polimerizimin e shume molekulave monosakaride. Ketu
Amidoni paraqitet si ushqim ne forme te kokrizav ne citoplazmen e qelizes bimore ai munde te zberthehet ne maltoz e ne glukoz me ndikimin e enzimeve.
Glikogjeni është polisakarid qe gjendet ne citoplazmen e qelizave shtazore dhe është burim I energjis.
Line 79 ⟶ 78:
Lipidet e thjeshta permbajnevetem acide dhe glycerin
Lipidet e perbera perveq acide yndyrore dhe glycerin permbajn atome te azotit dhe te fosforit.
Lipidet e perbera
Organizmi jone me ngadal I tret lipidet sepse nga
*'''Proteinat.'''
Proteinat
Ne perberjen e tyre perveq C H O hyne edhe N, porn e shume raste hyjne edhe elemente te tjera si squfuri, hekuri etj.
Proteinat kan rol themelues ne organizimin e qelizes, edhe vete fjala protein rrjedh nga fjala greke qe do te thote: me I pari me I rendesishmi .
Molekulat e proteinave perbehen nga bashkimi I aminoacideve . Ne natyre
Molekulat e proteinave
Te cilat bashkohen midis vete ne menyr qe grupi karboksil bashkohet me grupin aminik dhe
P.sh muskujt I kan proteinat e miozines , ne eritrocite hemoglobines dhe ne kerc elastina.
Proteinat ndahen ne dy grupe
Proteinat e thjështë: perbehen vetem prej aminoacideve dhe treten ne uje .
Ne temperature me te larte ato koagulohen
Proteinat e perbera perveq grupit proteinik permbajne edhe grupin joproteinik ety hyjn fosfoproteidet, lipproteidet.
Line 100 ⟶ 99:
“Te gjitha ato qeliza qe ne citoplazmen e tyre berthamen nuk e kan te diferencuar me membrane nga citoplazma I takojn tipit prokariot”
“Te gjitha qeliza qe kan berthamen dhe organele te tjera te diferencuara me membrane nga citoplazma e saj I takojne tipit eukariot.
==Shih edhe==
*[[Qeliza]]
{{bio-cung}}▼
[[Kategoria:Biologji]]
▲{{bio-cung}}
| |||