Onufri: Dallime mes rishikimesh

'''Onufri''' ka lindur në shekullin e XVI në Shqipërinë e Mesme. Ka hamendësira për në [[Berat]] , sipas asaj që ai ka thënë, por edhe në Shpat, ku në kishën e vogël të Valshit, që ai e ka pikturuar vete- është ende një varr i paidentifikuar. Mendohet se ka lindur me [[12 Qershorqershor]] sepse është Dita e Shën Onufrit. Ky i fundit ka qenë një shenjt asket në fillimet e Kristianizmit. Në fakt ka lindur në një periudhë shumë aktive. [[Skënderbeu]] , heroi kombëtar i shqiptarëve, kishte ndërruar jetë para një gjysmë shekulli, ndërsa Osmanët kishin pushtuar të gjithë [[Shqipëri]]në. Duhet thënë se bashkë me të, tashmë edhe rezistenca e famshme shqiptare kishte rënë dhe osmanët filluan të mendonin për organizimin e brendshëm të këtij vendi krejt të rrënuar. Ata ndërtuan kështjella, rregulluan administratën dhe u munduan të konvertonin shqiptarët. Në Shpat, shqiptarët shpëtuan nga Islamizmi duke mbajtur dy identitete. Ndërsa Kristianizmi, një shenjë të rezistencës së tij, kishte edhe motivet kristiane, që ishin një shenjë e afirmimit shpirtëror dhe mospajtimit me pushtimin osman, ndaj kuptohet lehtë vlera e punës së Onufrit.

Unë kam zbuluar një ikone te Shën Mërisë ne një kishe te Pulias dhe e kam hedhur hipotezën qe Onufri duhet te ketë edhe ikona te tjera ne Itali. Nëse ai, vërtetohet qe ka pikturuar ne kishat e Italisë se Jugut, si titullar i Patriarkana e Ohritt, ai duhet te ketë qene patjetër ne Venedik. Por pranë qytetit te Romes, ndodhet Abacia Ortodokse e Grotaferrates, e cila varet drejtpërdrejt edhe sot nga Vatikani. Ne Grotaferrata, ka pasur shume shqiptare. Nuk është ndonjë çudi qe nga Grotaferrata, Onufri te ketë shkuar ne Rome dhe te ketë pare Kapelën Sikstina te Mikelanxhelos.

Janë disa motive qe flenë thelle ne vetëdije, mundet te mos dalin ne sipërfaqe asnjëherë, ose te fosilizohen ashtu si qymyri kthehet ne diamant gjate një kohe te gjate. Por vetia shpërthyese, gjithsesi është brenda. E vështire është te krijosh një ekuacion mendor për te kthyer një motiv te përhumbur, ne dukje krejt te parëndësishëm ne një pike te ndritshme te se vërtetës.

Pikërisht, ky portret i Mikelanxhelos, ka ngjashmëri me portretin gjithashtu te një burri te fuqishëm dhe madhështor, qe është Davidi i Onufrit. Kemi te bëjme me një analogji, do te shprehej Vinkelman, me një intuite, do te thonte Bergson, me një paralele pikturike, do te saktësonte Klark, ndoshta jo me një rastësi, do te shtoja me përkorje unë. A ka pasur te drejte Puzanova ? Vështirësitë për ta vërtetuar, janë te mëdha, por edhe lehtësisht te depërtueshme. Meqenëse dhuntia e analizës, nuk është aq e rëndomte, duhet te shtoj se disa fakte nuk mund te shmangen.

Po i afrohemi qartësisë së enigmës, mbasi kemi ecur ne terrin e një tuneli. Nuk e dimë se tuneli e ka një dalje, por dimë se tuneli nuk është fare kot. Një mbishkrim i njohur i Onufrit, i vitit 1554, pikërisht ne kishën e Valshit, ku ai ka pikturuar Davidin e tij, e quan Onufrin, "piktor dhe protopape te Neokastres (Elbasanit)". Funksioni i Protopapes ka një status te larte intelektual dhe është ai i një kryeinspektori ne Patriarkanen e Ohrit, i cili nder te tjera ka per detyre qe te inspektoje tere kishat qe janë nen juridiksionin e Patriarkanes se Ohrit. Pra, Onufri protiopap, e ka pasur këtë funksion.

Eshte e tepruar te themi se Onufri eshte nje piktor i Rilindjes Evropiane, madje edhe nje idhtar i Mikelanxhelos. Eshte tjeter klasifikimi pikturik i stilit te Onufrit, dhe tjeter gje analiza e perafersive qe na tregojne zhvillimet e tij te brendshme artistike. Onufri eshte ikonografi gjenial shqiptar me i madh i te gjitha koherave. Ai eshte Skenderbeu i ikonografise shqiptare. Kjo nuk ka asnje dyshim. Por ende jemi ne paradhomen e studimit te artit Onufrian. Mendoni se eshte pak kjo gje? Une mendoj se jo.