Lufta e Parë Ballkanike: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
Koka11 (diskuto | kontribute) vNo edit summary |
Koka11 (diskuto | kontribute) vNo edit summary Etiketa: përpunim burimi 2017 |
||
Rreshti 1:
'''Lufta e pare Ballkanike''' filloi në vitin [[1912]]. Shkaku ishte përzënia e [[Perandoria Osmane|Perandorisë Osmane]] nga Shtetet e Ballkanit. Këtë aleance e bëri [[Serbia]], [[Bullgaria]], [[Greqia]] dhe [[Mali i Zi]]. Ata i bene sulme të rufeshme Perandorisë Osmane dhe ariten ta përzënë Perandorinë Osmane. Pas Perandorisë Osmane në plan erdh ndarja e [[Maqedonia|Maqedonisë]] dhe [[Shqipëria|Shqipërisë]]. [[Skeda:First Balkan War Photobox 2.jpg|thumb|250px]][[File:Harta vendeve te Ballkanit perendimor.png|thumb|Ballkanit perendimor(Harte)]]
Tensionet në mesin e vendeve të Ballkanit mbi aspiratat e tyre rivale në krahinat e Rumelise osmane të kontrolluar, pikërisht Lindore Roumelia, Traki dhe Maqedoni, ulur disi pas ndërhyrjes së Fuqive të Mëdha në mesin e shekullit të 19-të, që synon sigurimin e mbrojtjes të dy më të plotë për Shumica krahinat 'të krishterë dhe ruajtjen e status quo. Nga 1867, Serbia dhe Mali i Zi kishin siguruar pavarësinë e tyre, e cila u konfirmua nga Traktati i Berlinit një dekadë më vonë. Por pyetja e realizueshmërisë të sundimit osman u rigjallërua pas Revolucionit të Turqeve te rinj ne korrik 1908 detyron Sulltanin për të rivendosur kushtetutën e pezulluar osmane, dhe zhvillimet e rëndësishme në vitet 1909-1911.
Line 14 ⟶ 15:
== Lidhja Ballkanike ==
Orarin e krijimit të Lidhjes së Ballkanit tregon se të kuptuarit në rritje paraluftës ndërmjet Serbisë dhe Bullgarisë vazhdoi paralelisht me suksesin e kryengritjes shqiptare, duke e bërë kryengritjen e çështjes shkak pas marrëveshjes serbo-bullgare dhe për këtë arsye Luftërave Ballkanike. Nga ana tjetër, Bullgaria ka përdorur kohën e favorshme për te detyruar Serbinë që do të vij për të kompromiseve shumë të dhimbshme në lidhje me aspiratat e saj në drejtim të Vardarit të Maqedonisë, sepse partia nën presion të kohës ishte Serbia [9]. Marrëveshjen me kusht që në rast të një lufte fitimtare kundër Osmanëve, Bullgaria do të merrte të gjitha tokat e Maqedonisë në jug të linjës Kriva-Palanka Ohër.
Bullgaria kishte mbajtur një politikë afatgjatë në lidhje me osmanët ne rikthimin e pavarësisë së saj gjatë luftës ruso-turke. Pas grushtit të shtetit të suksesshëm d'état për bashkimin me Lindoret e Rumelise [10], ajo kishte orkestruar një skenar metodike të zgjerimit të tërthortë nëpërmjet krijimit, në Maqedoni shumë-etnik osman, i një organizate revolucionare, IMRO, kinse pa ngjyra kombëtare. Retorika IMRO-së deklaroi se ishte duke folur në përgjithësi për çlirimin, në emër të "Popullit të Maqedonisë", duke deklaruar shovinizmi e saj anti-osman. Në fakt ajo ishte një organizatë bullgare mbështetur krijuar me një axhendë të fshehtë për të lehtësuar inkorporimin e Thrakës (lindore dhe perëndimore) dhe Maqedonia (Egjeut dhe Vardarit) në një shtet të ri autonom, si një hap i ndërmjetëm para se bashkimi me Bullgarinë mund të bëhet në të njëjtën mënyrë si me Lindore Rumelise. Pas një suksesi fillestar të Serbisë dhe veçanërisht të Greqisë realizuar qëllimin e vërtetë të IMRO dhe si pasojë e një lufte guerile vicioz (shih maqedonas Lufta) shpërtheu midis grupeve bullgare dhe greke, mbështetur në Maqedoni, duke i dhënë fund kur lëvizja xhonturke që erdhi në pushtet në Perandorinë Osmane me agjendën e saj fillimisht demokratike dhe të modernizimit. Bullgaria pastaj u kthye në metodë më ortodokse të zgjerimit me anë të fituararit ne luftë, ndërtimi i një ushtrie të madhe për këtë qëllim dhe ka filluar të shohin veten si "Prusia e Ballkanit" [11]. Por edhe kështu, ishte e qartë se Bullgaria nuk mund të fitojë një luftë kundër osmanëve vetëm.
Line 22 ⟶ 23:
Në 1911, Italia kishte nisur një pushtim të Tripolitania, e cila u pasua shpejt nga pushtimi i ishujve Dodecanese. fitore vendimtare Italianët "ushtarake gjatë Perandorisë Osmane në masë të madhe ka ndikuar në shtetet e Ballkanit Perëndimor drejt mundësinë për të fituar një luftë kundër osmanëve. Kështu në pranverën dhe verën e vitit 1912 këtyre konsultimeve në mes të popujve të krishterë të ndryshme të Ballkanit kishte rezultuar në një rrjet të aleancave ushtarake që u bë i njohur si Lidhja e Ballkanit.
Fuqitë e Mëdha, sidomos Franca dhe Austro-Hungaria, ka reaguar në këtë grupim diplomatike duke u përpjekur të kthej mendjen të Lidhjes nga të shkojnë në luftë, por nuk arriti. Në fund të shtatorit, të dyja të Lidhjes dhe Perandorisë Osmane mobilizuar ushtritë e tyre. Mali i Zi ishte i pari që shpall luftë, më 25 shtator (OS) / 8 Tet. Të tjera të tre shtetet, pas nxjerrjes së një ultimatum e pamundur që të Portës më 13 tetor, i shpalli luftë Perandorisë më 17 tetor. [[Skeda:Ardhja e princ Vidit ne Shqiperi.jpg|parapamje]]
== Referencat ==
| |||