Ibadi: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
1l2l3k (diskuto | kontribute) v removed Category:Terminologjia Islame; added Category:Terminologji Islame using HotCat |
No edit summary |
||
Rreshti 1:
'''Ibadi''' (الاباضيون) janë e vetmja degë që ekziston, sot, e havarixhëve, rryma fetare islame e cila përbën një "rrugë të tretë" në mes sunive edhe shiitëve, origjina e së cilës daton në ditët e para të Islamit.
Ndërsa në të kaluarën havarixhët Ibadi kanë njohur momentet zgjerimit (në kohën e mbretërimit të rustumide e Tahert, se në mes të 761 dhe 909 erdhi për të kuptuar shumë nga Afrika e Veriut), aktualisht ky konfesion është në një vend të vetëm : Sulltanati i Omanit, ndërsa në vende të tjera ekziston vetëm në komunitete të vogla, në Zanzibar dhe në disa rajone të Algjeri (Mzab) e Tunizi (ishullin e Djerba) dhe Libi (Gebel Nefusa dhe Zuara).
==Historia==
Shkolla rrjedh emrin e saj nga [[Abdullah ibn Ibad]] i fisit [[Banu Tamim]].<ref name=uzi5>Uzi Rabi, ''The Emergence of States in a Tribal Society: Oman Under Saʻid Bin Taymur, 1932-1970'', pg. 5. [[Eastbourne]]: [[Sussex Academic Press]], 2006. {{ISBN|9781845190804}}</ref> Ibn Ibad kishte përgjegjësi të shkëputej nga lëvizja e havarixhëve rreth kohës kur [[Abdylmelik|Abdylmelik ibn Mervan]] morri fuqinë. Sidoqoftë, themeluesi i vërtetë ishte [[Xhabir ibn Zejdi]] nga Omani.<ref name="haw199">Donald Hawley, ''Oman'', pg. 199.</ref> Fillimisht, teologjia e Ibadit u zhvillua në [[Basra]], [[Irak]].<ref name=joe24>Joseph A. Kechichian, ''Oman and the World: The Emergence of an Independent Foreign Policy'', pg. 24. [[Santa Monica, California|Santa Monica]]: [[RAND Corporation]], 1995. {{ISBN|9780833023322}}</ref> Ibaditë kundërshtuan udhëheqjen e kalifës së tretë, [[Osman ibn Afan|Uthman ibn Afanit], por ndryshe nga havarixhët ekstremistë, Ibaditë refuzuan vrasjen e Uthmanit poashtu havarixhët besojnë se të gjithë që mbajnë pikëpamje të ndryshme ishin pabesimtarë. <ref name=mcg203>Daniel McLaughlin, ''Yemen and: The Bradt Travel Guide'', pg. 203. [[Guilford, Connecticut|Guilford]]: Brandt Travel Guides, 2007. {{ISBN|9781841622125}}</ref> ishin prej grupeve që kundërshtuan udhëheqësin e katërt në Islam [[Aliu|Aliut]] dhe dëshiruan që të kthejnë Islamin në formën paraprake në konfliktin mes Aliut dhe [[Muavije I|Muavijes]].<ref name=diana27>Diana Darke, ''Oman: The Bradt Travel Guide'', pg. 27. Guilford: Brandt Travel Guides, 2010. {{ISBN|9781841623320}}</ref><ref name=haw200>Donald Hawley, ''Oman'', pg. 200.</ref>
==Doktrina==
Doktrina e Ibadit ka shumë dallim me besimet tjera:
*Zoti nuk do të shfaq veten e tij para muslimanëve në [[Eshtalogjia Islame|Ditën e Gjykimit]], i cili është i njëjti besim me shiatë. Sunnitë besojnë se muslimanët do ta shohin Zotin në Ditën e Gjykimit.<ref>{{cite web|url=http://qa.sunnipath.com/issue_view.asp?HD=7&ID=6259&CATE=24|title=Seeing God in dreams, waking, and the afterlife.|author=Muhammad ibn Adam al-Kawthari |date=August 23, 2005 |accessdate=December 18, 2011}}</ref>
*[[Kurani]] u krijua nga Zoti, i njëjti besim me [[Mutazile|Mutazilen]].<ref name="Encyclopedia of Islam">{{cite book|author1=Juan Eduardo Campo|title=Encyclopedia of Islam|date=1 janar 2009|publisher=Infobase Publishing|isbn=9781438126968|page=323}}</ref> Sunitë besojnë Kurani ishte zbritur prej Zotit nëpërmjet profetit Muhammed,<ref>{{cite web|url=http://islamqa.info/en/10153|title=The Quran was reveled by Allah, but not created|work=islamqa.info}}</ref> siç ilustrohet nga vuajtja e [[Ahmed ibn Hanbeli|Ahmed ibn Hanbelit]] gjatë kohës së [[Mihna|mihnas]].<ref>Brill, E.J., ed. (1965–1986). ''The Encyclopedia of Islam'', vol. 7. pp. 2–4.</ref>
*Nuk është e nevojshme të ketë një udhëheqës në të gjithë botën muslimane. Komuniteti muslimanë mund ta udhëheqin veten.<ref name=haw200/> Kjo është ndryshme prej besimit të sunnive i [[Kalifatit|kalifatit]] dhe besimit shiitë të [[Imameti (doktrina Shiite)|imametit]].<ref name=diana27/><ref>Uzi Rabi, ''The Emergence of States'', pg. 22.</ref><ref>Joseph A. Kechichian, ''Oman and the World'', pg. 25.</ref>
*Nuk është e nevojshme që udhëheqësi të jetë pasardhës prej [[Kurejsh|fisit teë Kurejshëve]], ndryshe nga besimi i shiave që duhet të jetë pasardhës.
==Demografia==
[[Skeda:Islam by country.png|thumb|240px|Vendet ibadi janë të ngjyrosura me të zeza]]
Ibadi përbën shumicën e popullsisë së Omanit.<ref name="cia"/> Ka rreth 2.72 milionë Ibadis në mbarë botën, prej të cilëve 250,000 jetojnë jashtë Omanit.<ref>{{cite book | url=https://books.google.com/books?id=vFq_KUqqWJMC&pg=PA15&dq&hl=en&sa=X&ei=3mBRU42-JOen0AXF-IG4DA&ved=0CDYQ6AEwATgK#v=onepage&q&f=false | title=The Sunni-Shi'a Divide: Islam's Internal Divisions and Their Global Consequences | pages=14–15 | accessdate=7 August 2015 | author=Robert Brenton Betts}}</ref> Si rezultat, Omani është i vetmi shtet në botën muslimane me shumicë të popullsisë Ibadi.<ref name="cia">{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mu.html#People |title=CIA - The World Factbook |publisher=[[Central Intelligence Agency]] |date=5 June 2013 |accessdate=10 June 2013}}</ref>
Historikisht, dinastia e hershme Mesjetare Rustamid në Algjeri ishte Ibadi,<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/418538/North-Africa/46485/The-Rustamid-state-of-Tahart#ref487567 The Rustamid state of Tāhart]. [[Encyclopædia Britannica Online]]. Accessed 10 April 2014.</ref> dhe refugjatët nga kryeqyteti i saj, [[Tiaret]], themeluan komunitetet Ibadi të Afrikës Veriore, të cilat ende ekzistojnë në M'zab.<ref>{{Cite web|url=http://www.ovpm.org/en/algeria/ghardaia|title= Ghardaïa, Algeria|accessdate=2010-11-12|publisher=Organization of World Heritage Sites}}</ref> [[Mozabitët]], një grup etnik berbere në M'zab, janë Ibadis.<ref>{{cite web|url=http://www.ethnologue.com/language/mzb|title=Tumzabt|publisher=}}</ref><ref>{{cite book|last1=Ham|first1=Anthony |last2=Luckham|first2=Nana |last3=Sattin|first3=Anthony |title=Algeria|url=https://books.google.com/books?id=0hh0YF79430C&pg=PA153|year=2007|publisher=Lonely Planet|isbn=1-74179-099-9|page=153}}</ref><ref>Cyril Glassé, [[Enciklopedia e Re e Islamit]], pg. 39. [[Walnut Creek, California|Walnut Creek]]: [[Rowman & Littlefield]], 2008.</ref> Ibadit gjenden gjithashtu në Afrikën Lindore (veçanërisht në [[Zanzibar]]), në malet Nafusa të Libisë dhe në Ishullin Djerba në Tunizi. Ekziston një grup Selefistësh që janë kthyer në Ibadis në ishullin e Maldiveve që nga viti 2016. Ata ndjekin shejhët e Omanit.
== Bibliografia ==
* Tadeusz L<small>EWICKI</small>, "Les subdivisions de l'''Ibadiyya''", in ''Studia Islamica'' 9 (1958), pp. 71–82
* A. de Calassanti M<small>OTYLINSKI</small>, "Le nom berbère de Dieu chez les Abadhites", ''Revue Africaine'' 59 (1905), pp. 141–148
==Referencat==
{{reflist|30em}}
[[Kategoria:
| |||