Sistemi diellor: Dallime mes rishikimesh

'''Sistemi diellor''' është sistem i organizuar planetësh, të cilët sillen rreth [[Dielli]]t. Sistemi diellor është një sistem planetar i përbërë nga [[Trupat qiellor|trupa qiellorë]] të ndryshëm që mbahen në [[orbita]] nga [[Graviteti|forca e gravitetit]] të [[ylli]]t tonë, [[Dielli]]t. Është i përbërë nga tetenëntë [[Planeti|planetë]] (dhe 166 [[hëna]]t e tyre),planetet xhuxhenga sitre plutoni[[Planeti xhuxh|planetë xhuxhë]] ([[Ceresi]],erisi [[Plutoni]],ceresi etj[[Erisi]] dhe katër hënat e tyre), dhe miliarda [[Trupi i vogël i sistemit diellor|trupa të vegjël]]. Këtu bëjnë pjesë trupat e [[Rripi i Kuiperit|Rripit të Kuiperit]], disa dhjetëra mijëra [[Asteroidi|asteroidë]], një numër i pacaktuar por me siguri shumë të madh [[kometa]]sh, [[Meteorët|meteoritësh]], dhe [[pluhuri ndëryjor]].

Planetët e sistemit diellor sipas largësisë nga dielli janë: [[Mërkuri]], [[Afërdita]], [[Toka]], [[Marsi]], [[Jupiteri]], [[Saturni]], [[Urani]] , [[Neptuni (planeti)|Neptuni]] dhe Plutoni. Prej këtyre tetë planetëve gjashtë prej tyre kanë [[Sateliti natyror|satelitë natyrorë]] të emërtuar zakonisht "hëna" sipas emrit të [[Hëna|Hënës]] së Tokës, dhe secili prej planetëve të jashtëm është i rrethuar nga [[Rrethi planetar|rrathë planetarë]] prej pluhuri dhe grimcash të tjera. Të gjithë planetet, përveç Tokës, janë emëruar sipas perëndive dhe perëndeshave të [[Mitologjia|mitologjisë]] [[Mitologjia greke|greko]] – [[Mitologjia romake|romake]].

Për një ajokohë ishtetë negjatë në histori, njerëzimi fofmennuk e njeka mutinjohur teose madh,kuptuar kohëkonceptin e Sistemit diellor. Shumica e njerëzve deri në [[Mesjeta|mesjetën]] e vonë–[[Rilindja|Rilindje]] besonin se [[Toka]] ishte e palëvizshme në qendër të gjatë[[Gjithësia|Gjithësisë]] dhe kategorikisht e ndryshme nga objektet hyjnore apo etere që lëviznin përmes qiellit. Edhe pse [[filozofi]] [[Greqia e lashtë|grek]] [[Aristarku i Samos]] kishte spekuluar në historinjë riorganizim heliocentrik të [[kozmosi]]t, njerëzimi[[Nikola JoKoperniku]] oshteishte i pari që zhvilloi një [[Heliocentrizëm|sistem heliocentrik]] [[Matematika|matematikor]] parashikues.<ref>{{cite magazine|title= The astronomical system of Copernicus|author=WC Rufus|magazine=[[Popular Astronomy (US magazine)|Popular Astronomy]]|volume=31|page=510|date= 1923|bibcode=1923PA.....31..510R}}</ref><ref>{{cite book |title=Copernicus, Darwin, & Freud: revolutions in the history and philosophy of science |first=Friedel |last=Weinert |publisher=[[Wiley-Blackwell]] |date=2009 |page=21 |isbn=978-1-4051-8183-9}}</ref> Në shekullin e 17-të, [[Galileo Galilei]], [[Johannes Kepler]] dhe [[Isaac Newton]] zhvilluan një kuptim të [[Fizika|fizikës]] që çuan në pranimin gradual të idesë se Toka lëviz rreth Diellit dhe se planetet qeverisen nga të njëjtat ligje fizike që qeverisin Tokën. Shpikja e teleskopit solli zbulimin e planeteve dhe hënave të tjera. Përmirësimet të teleskopeve dhe përdorimi i anijeve pa pilot kanë mundësuar hetimin e fenomeneve [[Gjeologjia|gjeologjike]], të tilla si [[mal]]et, [[krater]]et, fenomenet [[Meteorologjia|meteorologjike]] sezonale, si [[retë]], [[stuhitë e pluhurit]] dhe [[kapelet e akullit]] në planetët e tjerë.

Largësia e Tokes nga Dielli llogaritet të jetë rreth 150.000.000km për shkak se gjatë verës Toka është më larg nga Dielli në një largësi prej 151.000.000km.Kjo pozit kur toka gjendet më larg nga DielliDiëlli quhet PERIHEL.Gjatë dimrit Toka gjendet rreth 149.000.000km larg nga Dielli, kjo pozit e tokës quhet AFEL.Në Tokë dallojmë dy Ekuinokse: pranveror edhe vjeshtor.Dallojmë edhe dy Solistice, atë veror dhe dimëror.Rrezet e Diellit në Tokë arrijnë për 8 minuta e 18 sekonda duke marrë parasysh shpejtësinë e drites e cila përkufizohet si 300.000km/h. Largësia e Tokës nga Dielli bën që Toka të jetë i vetmi planet në sistemin tonë diellor në të cilin zhvillohet jeta

[[Kategoria:fizikeAstronomi]]