Supernova e Keplerit: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
Βατο (diskuto | kontribute) Krijuar nga përkthimi i faqes "Kepler's Supernova" |
Βατο (diskuto | kontribute) No edit summary |
||
Rreshti 1:
'''SN 1604''', i njohur gjithashtu si '''Supernova e''' '''Keplerit, Nova e''' '''Keplerit''' ose '''Ylli i Keplerit''', ishte një [[Yjet Supernova|supernova]] e Tipit Ia<ref name="Reynolds2007">{{Cite journal|last=Reynolds|first=S. P.|last2=Borkowski|first2=K. J.|last3=Hwang|first3=U.|last4=Hughes|first4=J. P.|last5=Badenes|first5=C.|last6=Laming|first6=J. M.|last7=Blondin|first7=J. M.|date=2 October 2007|title=A Deep ''Chandra'' Observation of Kepler's Supernova Remnant: A Type Ia Event with Circumstellar Interaction|url=|format=|journal=[[The Astrophysical Journal]]|volume=668|issue=2|pages=L135–L138|arxiv=0708.3858|bibcode=2007ApJ...668L.135R|doi=10.1086/522830|jstor=|access-date=|bibcode-access=free|doi-access=free}}</ref> që ndodhi në [[Rruga e Qumështit|Rrugën]] e [[Rruga e Qumështit|Qumështit]], në yjësinë Ophiuchus
▲'''SN 1604''', i njohur gjithashtu si '''Supernova e''' '''Keplerit, Nova e''' '''Keplerit''' ose '''Ylli i Keplerit''', ishte një [[Yjet Supernova|supernova]] e Tipit Ia<ref name="Reynolds2007">{{Cite journal|last=Reynolds|first=S. P.|last2=Borkowski|first2=K. J.|last3=Hwang|first3=U.|last4=Hughes|first4=J. P.|last5=Badenes|first5=C.|last6=Laming|first6=J. M.|last7=Blondin|first7=J. M.|date=2 October 2007|title=A Deep ''Chandra'' Observation of Kepler's Supernova Remnant: A Type Ia Event with Circumstellar Interaction|url=|format=|journal=[[The Astrophysical Journal]]|volume=668|issue=2|pages=L135–L138|arxiv=0708.3858|bibcode=2007ApJ...668L.135R|doi=10.1086/522830|jstor=|access-date=|bibcode-access=free|doi-access=free}}</ref> që ndodhi në [[Rruga e Qumështit|Rrugën]] e [[Rruga e Qumështit|Qumështit]], në yjësinë Ophiuchus . Duke u shfaqur në vitin 1604, është supernova më e fundit në galaktikën tonë që është vërejtur pa dyshim me sy,<ref>{{Cito web|title=Kepler's Supernova: Recently Observed Supernova|url=https://web.archive.org/web/20190104220659/www.universeforfacts.com/2013/12/keplers-supernova-sn-1064-most-recently.html|website=Universe for Facts|accessdate=21 December 2014}}</ref> e ndodhur jo më larg se 6 kiloparsecs (20,000 pc ) nga [[Toka]] .
== Vrojtimi ==
I dukshëm me sy, Ylli i Keplerit ishte më i ndritshëm në kulmin e tij se çdo [[Ylli|yll]] tjetër në [[Qielli|qiellin]] e natës, me një magnitudë të dukshme prej 2.5. Ishte e dukshme gjatë ditës për më shumë se tre javë. Të dhënat e pamjes së tij ekzistojnë në burime evropiane, kineze, koreane dhe arabe.<ref>Stephenson, F. Richard & Green, David A., ''Historical Supernovae and their Remnants'', Oxford, Clarendon Press, 2002, pp. 60–71.</ref><ref name="Arabic">{{Cite journal|last=Neuhäuser|first=Ralph|last2=Rada|first2=Wafiq|last3=Kunitzsch|first3=Paul|last4=Neuhäuser|first4=Dagmar L.|date=2016|title=Arabic Reports about Supernovae 1604 and 1572 in Rawḥ al-Rūḥ by cĪsā b. Luṭf Allāh from Yemen|journal=Journal for the History of Astronomy|volume=47|issue=4|pages=359–374|bibcode=2016JHA....47..359N|doi=10.1177/0021828616669894}}</ref>
Ishte supernova e dytë që u vëzhgua në një gjeneratë (pas SN 1572 e parë nga Tycho Brahe në yjësinë [[Kasiopea (yjësia)|Cassiopeia]] ). Asnjë supernova tjetër nuk është vërejtur me siguri në Rrugën e Qumështit, megjithëse shumë të tjera jashtë galaktikës sonë janë parë që nga S Andromedae në 1885. SN 1987A në Retë e Madhe Magellanike ishte lehtësisht e dukshme me sy. Provat ekzistojnë për dy supernova të Rrugës së Qumështit, sinjalet e të cilëve do të kishin arritur në Tokë
▲|[[Skeda:Kepler Drawing of SN 1604.png|majtas|parapamje| Vizatimi origjinal i [[Johannes Kepler]] nga ''De Stella Nova'' (1606) që përshkruan vendndodhjen e ''stella nova-s'', të shënuar me një ''N'' (8 katrorë sipër-poshtë, 4 majtas-djathtas) ]]
▲Provat ekzistojnë për dy supernova të Rrugës së Qumështit, sinjalet e të cilëve do të kishin arritur në Tokë {{abbreviation|c.|circa (about)}} 1680 dhe 1870 - Cassiopeia A, dhe G1.9 + 0.3 përkatësisht. Nuk ka asnjë histori historike se as është zbuluar në ato vite ndoshta pasi thithja nga pluhuri ndër yjor i bëri ata më të dobët. <ref>{{Cito web|title=Chandra X-Ray Observatory|website=Discovery of Most Recent Supernova in Our Galaxy, May 14, 2008|url=http://chandra.harvard.edu/press/08_releases/press_051408.html|accessdate=2 May 2012}}</ref>
== Debatet ==
Astronomët e kohës (përfshirë Keplerin) ishin të shqetësuar për të vëzhguar lidhjen e [[Marsi|Marsit]] dhe [[Jupiteri|Jupiterit]], të cilën ata e panë për sa i përket një lidhjeje të mbarë, duke e lidhur ate me Yllin e Betlehemit . Moti me re pengonte Keplerin të bënte vëzhgime qiellore. Sidoqoftë, astronomët Wilhelm Fabry, Michael Maestlin dhe Helisaeus Roeslin ishin në gjendje të bënin vëzhgime më 9 tetor, por nuk e regjistruan supernovën.<ref name="BG">{{Cite journal|last=Burke-Gaffney|first=W.|date=1937|title=Kelper and the Star of Bethlehem|url=http://adsbit.harvard.edu/cgi-bin/nph-iarticle_query?1937JRASC..31..417B&defaultprint=YES&filetype=.pdf|journal=Journal of the Royal Astronomical Society of Canada|volume=31|pages=417–425|bibcode=1937JRASC..31..417B|access-date=21 January 2018}}</ref> Vëzhgimi i parë i regjistruar në Evropë ishte nga Lodovico delle Colombe në veri të [[Italisë]] më 9 tetor 1604.<ref>Delle Colombe L., ''Discorso di Lodovico Delle Colombe nel quale si dimostra che la nuova Stella apparita l’Ottobre passato 1604 nel Sagittario non è Cometa, ne stella generata, ò creata di nuovo, ne apparente: ma una di quelle che furono da principio nel cielo; e ciò esser conforme alla vera Filosofia, Teologia, e Astronomiche dimostrazioni'', Firenze, Giunti, 1606.</ref> Kepleri ishte në gjendje të fillonte vëzhgimet e tij më 17 tetor ndërsa punonte në gjykatën perandorake në [[Praga|Pragë]] për perandorin Rudolf II.<ref>{{Cito web|url=http://fuse.pha.jhu.edu/~wpb/Kepler/kepler.html|title=Bill Blair's Kepler's Supernova Remnant Page|accessdate=7 October 2009}}</ref> Supernova më pas u emërtua pas tij, edhe pse ai nuk ishte vëzhguesi i saj i parë, pasi vëzhgimet e tij përcollën objektin për një vit të tërë. Këto vëzhgime u përshkruan në librin e tij ''De Stella nova in pede Serpentarii'' ("Mbi yllin e ri në këmbën e Ophiuchus", Pragë 1606).
=== Debati Delle Colombe
Në vitin 1606, Delle Colombe botoi ''Diskutimin e Lodovico delle Colombe në të cilin ai tregon se Ylli i sapo shfaqur në tetor 1604 nuk është as kometë, as një Yll i Ri,'' ku ai mbrojti një pamje Aristoteliane të [[Kozmologjia|kozmologjisë]] pasi [[Galileo Galilei]] kishte përdorur rastin e supernovës për të sfiduar sistemin Aristotelian.<ref>{{Cite book|url=https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k316468t.image|title=Discorso di Lodovico delle Colombe|language=it|first=Lodovico|last=delle Colombe|year=1606}}</ref> Përshkrimi i pretendimeve të Galileos është si më poshtë: <blockquote> Galileo shpjegoi kuptimin dhe rëndësinë e paralaksit, raportoi që nova nuk shfaqi
=== Debati Kepler – Roeslin ===
Line 24 ⟶ 19:
{{Reflist}}
== Burime të mëtejshme ==
* {{Cite journal|last=Blair|first=William P.|last2=Long|first2=Knox S.|last3=Vancura|first3=Olaf|date=1991|title=A detailed optical study of Kepler's supernova remnant|journal=Astrophysical Journal|volume=366|issue=|pages=484–494|bibcode=1991ApJ...366..484B|doi=10.1086/169583|bibcode-access=free|doi-access=free}}
| |||