Versioni i datës 29 prill 2020 04:22 redakto Klein Muçi (diskuto \| kontribute) Përdorues automatikisht të kontrolluar, Burokrat, Redaktorët, Administratorët e ndërfaqes, Kontrolluesit, Administrues 70.967 edits v Klein Muçi zhvendosi faqen Llojëet tek Lloji (biologji): Drejtshkrim. ← Redaktim më i vjetër		Versioni i datës 3 korrik 2020 13:45 redakto zhbëje Nuggln (diskuto \| kontribute) Përdorues automatikisht të kontrolluar, Redaktorët 416 edits v klasat boshe Ndryshimi më pas →
Rreshti 1: {{Klasifikimi biologjik}} Në [[biologjia\|biologji]], një '''~~specie~~lloj''' (apo një ''~~'lloj'~~specie'') është njësia themelore e klasifikimit dhe [[nomeklatura binomiale\|gradës taksonomike]], si dhe një njësi e biodiversitetit, por është provuar e vështirë të gjendet një përkufizim i kënaqshëm. [[Shkencëtari\|Shkencëtarët]] dhe [[BNRN\|konservatorët]] kanë nevojë për një përkufizim të specieve që u lejon atyre të punojnë, pavarësisht nga vështirësitë teorike. Nëse [[karl Lineu\|Lineu]] mendonte se speciet ishin të fiksuara dhe të dallueshme qartësisht nga njëra tjetra, nuk do të kishte problem, por proceset evolucionare shkaktojnë që speciet të ndryshojnë vazhdimisht dhe të klasifikohen në njëra-tjetrën. Një specie shpesh përkufizohet si grupi më i madh i organizmave në të cilat çdo dy individë të [[gjinia\|gjinive]] të përshtatshme ose lloje të çiftëzimit mund të prodhojnë pasardhës pjellor, zakonisht nga riprodhimi seksual. Ndërsa ky përkufizim është shpesh i përshtatshëm, kur shihet më shumë nga afër, është problematike. Për shembull, me hibridizim, në një kompleks specifik të qindra mikrospecie të ngjashme, ose në një unazë, kufijtë midis specieve të lidhura ngushtë bëhen të paqarta. Midis organizmave që riprodhojnë vetëm aseksualisht, koncepti i një [[lloji]] riprodhues prishet, dhe secili klon është potencialisht një mikrope. Gjithashtu lindin probleme kur merren me [[fosilet\|fosile]], meqë riprodhimi nuk mund të shqyrtohet; koncepti i kronospecies është përdorur në paleontologji. Mënyra të tjera për përcaktimin e specieve përfshijnë kariotipin e tyre, sekuencën e [[ADN]]-së, morfologjinë, sjelljen ose ngrohtësinë ekologjike. Secilës specie i jepen dy emra; emri i parë që është i gjinisë që specia i përket dhe emri specifik (që njihet si [[nomeklatura binomiale]]). Për shembull, ''[[tigri\|Panthera tigris]]'' është një nga pesë speciet e gjinisë ''[[Panthera]]''. == ~~Historia~~Forma e klasifikimit == ~~=== Forma e klasifikimit ===~~ Në biologjinë e tij, [[Aristoteli]] përdori termin γένος (génos) për të nënkuptuar një lloj, të tillë si një [[zogjtë\|zog]] apo [[peshku\|peshk]] dhe εἶδος (eidos) që nënkupton një formë specifike brenda një lloji, si (brenda zogjve) [[vinça]], [[shqiponja]], [[gjeli]], apo [[harabeli i fushës\|harabeli]]. Këto terma u përkthyen në [[latinishtja\|latinisht]] si "[[gjenia\|gjini]]" dhe "specie", megjithëse nuk përputhen me termat Linnean që quhen kështu; sot zogjtë janë një [[klasa (biologji)\|klasë]], vinçat janë një familje dhe gjeli është një gjeni. Një lloj u dallua nga atributet e tij; për shembull, një zog ka pupla, një sqep, krahë, një vezë dhe gjak të ngrohtë. Një formë u dallua duke u ndarë nga të gjithë anëtarët e saj, të rinj duke trashëguar çdo ndryshim që mund të kishin nga prindërit e tyre. Aristoteli besonte që të gjitha llojet dhe format të jenë të dallueshme dhe të pandryshueshme. Qasja e tij ka mbetur me ndikim deri në [[rilindja\|Rilindjen]].<ref name=Leroi88>{{cite book \|author=Leroi, Armand Marie \|authorlink=Armand Marie Leroi \|title=The Lagoon: How Aristotle Invented Science \|titlelink=Aristotle's Lagoon \|publisher=Bloomsbury \|date=2014 \|isbn=978-1-4088-3622-4 \|pages=88–90}}</ref> [[Skeda:Mountain-lion-01623.jpg\|~~thumb~~parapamje\|Një kugar, luan mali, panteri, ose puma, pavarësisht nga emrat e tjerë të zakonshëm: emri i tij shkencor është ''[[Kugari\|Puma concolor]]''.]]▼ == ~~Taksonimia~~Emri i zakonshëm dhe ~~emërtimi~~ai shkencor == ▲[[Skeda:Mountain-lion-01623.jpg\|thumb\|Një kugar, luan mali, panteri, ose puma, pavarësisht nga emrat e tjerë të zakonshëm: emri i tij shkencor është ''[[Kugari\|Puma concolor]]''.]] ~~=== Emri i zakonshëm dhe ai shkencor ===~~ Emrat e përdorur zakonisht për llojet e organizmave janë shpesh të dykuptimshme: "mace" mund të nënkuptojë macen shtëpiake, ''[[Felis catus]]'' ose familjen e maceve, [[Felidae]]. Një tjetër problem me emrat e zakonshëm është se ata shpesh ndryshojnë nga vendi në vend, kështu që puma, puma, panteri, piktori dhe luani i malit të gjitha të thonë ''Puma concolor'' në pjesë të ndryshme të Amerikës, ndërsa "panteri" mund të nënkuptojë edhe një [[jaguari\|jaguar]] (''Panthera onca'') të [[amerika Jugore\|Amerikës Latine]] ose [[leopardi]] (''Panthera pardus'') të [[afrika\|Afrikës]] dhe [[azia\|Azisë]]. Në të kundërt, emrat shkencorë të llojeve zgjidhen të jenë unike dhe universale; ata janë në dy pjesë të përdorura së bashku: gjini si në ''[[Puma]]'', dhe epiteti specifik si në konkurrencë.<ref>{{cite web \|title=A Word About Species Names ... \|url=http://www.sms.si.edu/irlspec/NamSpecies.htm \|publisher=Smithsonian Marine Station at Fort Pierce \|accessdate=11 March 2017 \|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170324161039/http://www.sms.si.edu/IRLSpec/NamSpecies.htm \|archivedate=24 March 2017 \|df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite news \|last1=Hone \|first1=Dave \|title=What's in a name? Why scientific names are important \|url=https://www.theguardian.com/science/lost-worlds/2013/jun/19/dinosaurs-fossils \|accessdate=11 March 2017 \|work=The Guardian \|date=19 June 2013 \|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170215220511/https://www.theguardian.com/science/lost-worlds/2013/jun/19/dinosaurs-fossils \|archivedate=15 February 2017 \|df=dmy-all }}</ref> Line 21 ⟶ 16: * [[Nomeklatura binomiale]], emri latin * [[Trinomeni]], emri trinomial ~~== Referimet ==~~ {{Reflist}}▼ == Lidhje të jashtme == {{Wikispecies\|Species}} {{Wikiquote}} {{Commons\|Species}} * [http://www.catalogueoflife.org/ Katalogu i Jetës]▼ * [http://discoveryjournals.com/Species/index.htm Speciet (gazetë)] * [http://www.barcodinglife.org/ Kodi i specieve] ▲* [http://www.catalogueoflife.org/ Katalogu i Jetës] * [https://web.archive.org/web/20061211145046/http://www.finitesite.com/dandelion/Linnaeus.HTML Emri i Specieve Europiane në Linnaean, Anglisht, Gjermanisht and Frengjisht] == Burime == ~~[[Kategoria:Speciet\| ]]~~ ▲{{Reflist}} [[Kategoria:Biologji]] [[Kategoria:Taksonomi]] ~~[[Kategoria:Nomeklaturë]]~~

Lloji (biologji): Dallime mes rishikimesh